واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تأملي در گسترش فرهنگ كتابخواني
بحث «اوقات فراغت» از ديگر نكاتي است كه معمولاً در مبحث ترويج فرهنگ كتابخواني به آن توجه ميشود و تقريباً مبناي علمي نيز يافته است. اوقات فراغت زماني است كه در اختيار يك انسان قرار ميگيرد تا در آن مقطع به خود بپردازد. البته عليرغم پيشرفت تكنولوژي و اختراع انواع دستگاههايي كه هر يك به نوعي به كمك انسان آمده است تا اوقات فراغت او افزايش پيدا كند، رواج فرهنگ لوكسگرايي و مصرفزدگي موجب شده است تا انسان امروز از هر عصر ديگري بيشتر گرفتار ماديات شود و از پرداختن به خود بازماند.
در برخي ازكشورهاي جهان، گروهي از مردم ناچارند براي تامين هزينه زندگي خود در دو يا چند جا به كار مشغول شوند كه البته تبعات اين گونه زندگيها نابساماني، افسردگي و ناهنجارهاي گوناگون اجتماعي است.
جامعه شناسي به نام «مزلو» با ترسيم هرمي، نيازهاي مختلف بشر را طبقهبندي كرده است، در قاعده اين هرم نيازهاي فيزيولوژيك و در طبقات بعدي ديگر حوائج انسان قرار گرفته است.
راس هرم اختصاص به مسائل فرهنگي دارد و مراد مزلو از ترسيم اين هرم بيان اين نكته است كه تا هنگامي كه نيازهاي اوليه و متعارف انسان بر طرف نشود، توقع رسيدن به مراحل بالاتر امري غيرمنطقي و يا دشوار است. لذا برطرف شدن مشكلات و موانع اقتصادي و برقراري عدالت اجتماعي به نوبه خود سهم غيرقابل انكاري در رويكرد جامعه به سمت كتاب و ارتقاء فرهنگي دارد.
البته تنها راه كسب دانايي را نبايد به كتاب به شكل سنتي آن محدود كرد. زيرا در عصر جديد انواع وسايل ارتباط جمعي اعم از ديداري و شنيداري به نحو بسيار متعدد و متنوعي پديد آمده است كه هر يك ميتواند سهم سودمندي در فراگيري مخاطبان ايفا نمايد.
هر يك از رسانههاي گروهي در مقايسه با كتاب از محاسن و معايبي برخوردارند و هر كس به تناسب اقتضاي حال خود ممكن است به سمت يك يا چند رسانه گرايش پيدا كند. به همين سبب پايين بودن سرانه خريد يا مطالعه كتاب را نميتوان شاخص قاطع و چندان محكمي براي تعيين سطح فكري و فرهنگي اجتماع محسوب كرد.
خصوصاً آن كه عصر حاضر را عصر بمباران اطلاعاتي لقب دادهاند. يعني انسان امروز، از هر زمان ديگري بيشتر در معرض دريافت اطلاعات قرار گرفته است و به همين لحاظ دچار مشكل طبقهبندي، آناليز و استنتاج صحيح قرار دارد.
و يا اينكه بخش مهمي از وقت خود را ناگزير است صرف دريافت اطلاعاتي كند كه چندان به حال او مفيد نيست.
مانند كساني كه به راديو و يا تلويزيون معتاد هستند و به دليل جذابيت اين رسانهها ممكن است ساعتها وقت خود را مصروف اين رسانهها كنند، اما اين صرف وقت ، نتيجه مطلوبي براي آنها نداشته باشد. چنانكه يكي از دانشمندان، تلويزيون را به «آدامس چشم» تشبيه كرده است.
هنگامي كه از مزايا و نواقص ساير وسايل ارتباط جمعي سخن گفته ميشود، نبايد چنين تصور شود كه كتاب از هر گونه عيب و نقصي مبراست.
انديشمندان علم ارتباطات پيشبيني كرده بودند كه پيشرفت تكنولوژي در كنار مزاياي فراواني كه براي بشريت به همراه ميآورد، موجي از ابتذال و آثار غير سودمند نيز با خود خواهد داشت.
اين پيشگويي امروز به تحقق پيوسته و به عنوان مثال در عرصه چاپ و انتشار عناوين متعدد كتابها، هيچكس نميتواند به جرات ادعا كند كه تمام اين كتابها خوب و خواندني است.اين پديده در عرصه كتابهاي علوم انساني و ادبيات، نمود چشمگيرتري دارد و ميتوان گفت كه بخشي از مشكل رويگرداني يا عدم استقبال مردم از كتاب به آثاري بازميگردد كه داراي ضعف تاليف است.در گذشتهها كار چاپ و انتشار يك كتاب كار سادهاي نبوده است و ناشران بسيار سختگيرتر از امروز بوده و اصلاً براي خود در اين قلمرو رسالتي قائل بودهاند و هر كتابي را قبل از چاپ به مشاوران خبره و آگاهي ميسپردند تا در صورت اجماع نسبت به چاپ آن اقدام كنند. اما امروز به عنوان مثال گاه در حوزه ادبيات شاهد چاپ مجموعه شعرهايي هستيم كه داراي ضعفهاي فاحش مثلاً در زمينه قافيه و وزن هستند و بيانگر اين واقعيت است كه صاحب كتاب حتي اصول اوليه و پيش پا افتاده سرودن را نميدانسته است.
بديهي است كه چاپ و انتشار چنين آثاري، جا را براي كارهاي مثبت تنگ ميكند و در مردم احساس دلزدگي به وجود ميآورد.
متاسفانه برخي از افراد با هدف شهرت، محبوبيت و خيالاتي از اين قبيل اقدام به چاپ كتاب و كتاب سازي ميكنند.
بعضيها اثر ديگران را خريداري و به نام خود چاپ ميكنند تا از اين راه وجههاي كسب كنند. اما واقعيت اين است كه اين تيپ كارها هرگز حسن سابقه محسوب نميشود. ممكن است به شهرت نيز برسند، اما اين شهرت به مفهوم شهرت حافظ و فرودسي و نيما نيست، بلكه خيانتي است آشكار و نشانهاي از بيمايگي، كه چه بسا روزگاري از چاپ و انتشار آن دچار خجلت و ندامت شوند.
اشخاصي مانند روانشاد استاد شهريار عقيده داشتهاند كه شاعر تا هنگامي كه زنده است نبايد دست به چاپ كتاب بزند و بهتر است تا جايي كه ميتواند آثارش را اصلاح نمايد.
چنين نگاهي بيانگر دقت و وسواس و تعهد و احترام بيش از حد نسبت به افكار مخاطب است. هرچند كه ممكن است قدري اغراقآلود نيز به نظر آيد.
و اما در كنار علل و عوامل ديگر، نميتوان از نقش مديران و متوليان فرهنگي جامعه در گسترش فرهنگ كتابخواني چشم پوشيد. اولين شرط موفقيت در اين راه آن است كه متصديان امور خود اهل كتاب باشند و بيگانه با اين حوزه نباشند.
كسي ميتواند مروج چنين فرهنگي باشد كه در درجه نخست با آن انس و الفتي داشته باشد و آنچه را كه ميگويد عميقاً باور داشته باشد تا بتواند كار را جدي بگيرد و در مقابله با طوفانها و ناملايمات ايستادگي كند و فرار را بر قرار ترجيح ندهد.
چنين مديري كار امروز را به فردا نمياندازد و از زير بار مشكلات شانه خالي نميكند.
ناگفته نيز نماند كه «ترويج فرهنگ كتابخواني» هم در كشور ما براي خودش شغلي شده و دكان دونبشي كه براي عدهاي خيلي آب و نان داشته است. تا هنگامي هم كه در چنين دكانهايي باز است، يقيناً فرهنگ كتابخواني ترويج نخواهد شد.
تاكنون هر ساله بودجههاي هنگفتي صرف اين موضوع شده است و در رستوران هتلهاي مجلل براي ترويج فرهنگ كتابخواني مراسم برپا شده است؛ در حالي كه با همين بودجهها چندين كتابخانه در مناطق محروم ميتوانستند احداث كنند و يا طرحهاي سودمند ديگري را به مرحله اجرا برسانند.
نكته مهمي كه نبايد از آن غافل شد، اين است كه وظيفه ترويج فرهنگ كتابخواني را تنها نبايد به وزارت ارشاد محدود و منحصر كرد.
انجام چنين امر خطيري ميبايست در سر لوحه كار تمام دستگاهها قرار گيرد و عزمي ملي براي جنبشي عظيم و فراگير پديد آيد و همه در قبال اين مساله احساس مسئوليت كنند.بهرهگرفتن از فرهنگ «وقف» و استفاده از امكانات محلات، مانند مساجد، حسينيهها، مدارس، ساختمانهاي اداري و غيره گام مثبت ديگري است كه ميتوان با اختصاص بخشي از فضاي اين اماكن، امكان ايجاد كتابخانههاي عمومي را فراهم آورد. خصوصاً اين موضوع نيز شايان تامل است كه از فضاي مراكز فرهنگي بسياري نيز استفاده كامل و حسابشدهاي صورت نميپذيرد و در حال حاضر به عنوان مثال فرهنگسراها و خانههاي فرهنگي وجود دارند كه عليرغم فضاي مناسب و امكانات بالقوه، فاقد كتابخانه هستند. فضاي بوستانها و مراكز تفريحي نيز از فضاي مناسبي براي راهاندازي طرح كتابخانههاي سيار برخوردار است كه با عنايت به اين گونه فضاها و طرح ميتوان امكان در دسترس قراردادن كتاب را به نحو افزونتري مهيا كرد.
پنجشنبه 24 مرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]