شهر نفتي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: شهر نفتي
فروزان آصف نخعي: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي، بعد از دانشگاه تربيت مدرس، پيش همايش «نفت و تحولات مناطق نفت خيز جنوب ايران» را برگزار كرد. در اين پيش همايش دكتر ايرج قاسمي به سخنراني پرداخت. وي موضوع مورد بررسي خود را موضوعي جديد ذكر كرد و گفت: آن چيزي كه مزيت تحقيق حاضر بوده اين است كه سعي شده يك حلقه رابط وواسطي ميان تاريخ تحولات نفت وآن چيزي كه در حوزه شهر وشهر سازي اتفاق افتاده، ايجاد شود. وي موضوع تحقيق خود را بخشي از تدوين تاريخ نفت در 100سال اخير درجنوب كشور مي داند كه با حمايت شركت مناطق نفت خيز جنوب و با نظارت عاليه دكتر غفاري انجام شده است. وي دراين گزارش سعي كرده با طرح سوال اصلي و پاسخ به آن به پرابلم تحقيق خود برسد تا پژوهشگران بعدي بتوانند براي انجام پژوهش هاي بعدي، اين پروژه را ادامه بدهند. وي درادامه با معرفي روش و متدولوژي تحقيق به معرفي شهرهاي نفتي مي پردازد و در نهايت نتيجه اي كوتاه از بحث را ارائه مي كند. متن اين سخنراني از نظرتان مي گذرد.

¦
-
سوال اصلي
سوال اصلي اين است كه آيا پيدايش وتوسعه نفت وعمليات نفتي (آن چيزي كه از كشف، توليد، استخراج و انتقال نفت مطرح است) در طول 100 سال گذشته تاثير مضاعفي روي تحولات شهر و شهرسازي مناطق نفتي داشته يا خير؟ اگر داشته درچه مواردي بوده است؟ براي اين منظور اسناد و مداركي كه را كه درحوزه تاريخ نفت وعمليات نفتي وجود داشته است همزمان با اسناد ومداركي كه درحوزه مطالعات شهر و شهرسازي در شهرهاي مناطق نفت خيز وجود داشته بررسي و سعي كرده ايم با انطباق اين تغيير وتحولات در اين محدوده جغرافيايي، قانونمندي هاي عام را استخراج كنيم. محدوده اي كه مورد بررسي قرار داده ام، منطقه نفت خيز جنوب است؛ شهرهايي كه دراستان خوزستان و يك شهر در استان كهكيلويه و بويراحمد وجود دارد. دوره تاريخي مورد بررسي، دوره تاريخي از يك دهه قبل از كشف نفت در سال 1287 تا الان را شامل مي شود. شهرهايي كه مورد بررسي قرار گرفته اند شامل مسجد سليمان ، آبادان، آغاجاري، اميديه، اهواز، لالي، هفتگل، دوگنبدان و در نهايت آبادي نفت سفيد است.
قبل از اكتشاف نفت منطقه خوزستان داراي چه آبادي ها و سكونتگاه هايي بوده است؟ كساني كه تاريخ خوزستان را مطالعه كرده اند، مي دانند كه منطقه خوزستان يك منطقه عشايرنشين با طوايف عرب بوده است. درمنطقه عشايرنشين همه كوچنده بوده اند. سكونت به صورت مدنيت امروزي وجود نداشته است. عشاير عمدتاً ميان مناطق خوزستان و استان چهارمحال و بختياري درحال كوچ بوده اند. در منطقه عرب نشين، شيوخ وبزرگان قبايل عرب حاكميت مطلق داشتند.آنان از دولت مركزي تبعيت نمي كردند. بنا براين بيشتر اراضي وزمين هايي كه درمنطقه نفت خيز جنوب ودرحوزه امتياز دارسي قرار مي گرفته يا به طور عرفي يا رسمي تحت مالكيت بزرگان و شيوخ منطقه قرار داشته است. آنان هركاري مي خواستند مي كردند. در ادامه معرفي شهرهاي اصلي منطقه نفتي درجنوب كشور را آغاز مي كنم.
-
مسجد سليمان
اگر بخواهم در اين منطقه از زمان كشف نفت، به طرح وقايع بپردازم، بايد از مسجدسليمان شروع كنم.
مسجد سليمان اولين شهر يا اولين نقطه اي است كه در هفت خرداد 1287 در آن نفت كشف شد. اين موضوع پايه اي است براي تحولات بعدي درشهرهاي ديگر. در سال هاي قبل از كشف نفت چند آبادي خيلي مخروبه دراين منطقه وجود داشته است. آبادي به معني محل سكونت در مسجد سليمان مطلقاً وجود نداشته است ولي همين كه نفت استخراج وكشف شد، سكونتگاه شروع به شكل گيري كرد. با اكتشاف نفت، ابتدا كارگاه و سپس خانه سازي شكل گرفت. اين موضوع به نحوي توسعه يافت كه درچند سال بعد مسجد سليمان به يك شهرمدرن تبديل شد.
چند ويژگي از تاريخ اكتشاف نفت درمسجد سليمان قابل احصا است؛ هسته اوليه مسجد سليمان يعني آن چيزي كه توسط انگليسي ها براي ايجاد محل سكونت وخانه هاي سازماني شركت نفت و استقرار كارگاه ها در آن طراحي شد كه چيزي حدود يك كيلومتر مربع بوده و جمعيت مستقر درآن نيز 200 تا 250 نفر بوده است. از زماني كه نفت كشف شد مهاجرت طوايف، عشاير واسكان عشاير در اين شهر اتفاق افتاد. از اين زمان به بعد محدوده اي به نام محدوده شهر نفتي و دركنار آن حاشيه ها و خانه هايي كه به صورت غيرمجاز ساخته مي شد پديد آمدند. اولين خانه، خانه اي است كه براي دكتر يانگ ساخته شد، اين خانه در نزديك ترين فاصله به چاه قرار دارد. اين شروع شهرسازي و شهرنشيني در منطقه مسجد سليمان است. بعد از آن به تدريج آب آشاميدني به مسجد سليمان منتقل شد. سپس كارخانه برق، درمانگاه، باشگاه و بيمارستان مجهز ساخته شد. به تدريج به وسعت محدوده شهر اضافه شد به طوري كه تا چند سال بعد محدوده شهر از يك كيلومتر به 30 كيلومتر مربع گسترش يافت.
بستر شهر مسجد سليمان روي يك منطقه كوهستاني وتپه ماهوربنا شده است. بنابراين امكان اينكه شهر به صورت پيوسته توسعه يافته و در آن بافت منسجمي شكل بگيرد، وجودنداشته است. در ميان تپه ماهور ها هرجايي كه اندك زمين مسطحي پيدا مي شد، محدوده اي براي سكونت انتخاب مي شد. اين محدوده درحقيقت به محدوده هاي ويلانشين، محدوده هاي كارگري و كارمندي با ابعاد، اندازه ها و خانه هاي متفاوت و ويژگي هاي متفاوت قابل طبقه بندي است. در هر پهنه ودره اي نوع واحد مسكوني متناسب با درجه و رتبه كاركنان ساخته مي شد خانه هاي ويلايي براي مديران، خانه هاي 10 و 20 فوتي براي كارمندان و اتاق هاي مجردي براي كاركنان هندي و پاكستاني. نكته قابل توجه اين است كه تا اين زمان هنوز اجازه
ساخت وساز براي كارگران ايراني داده نمي شد و كارگران ايراني حق ساخت وساز در محدوده طراحي شده را نداشتند. آن چيزي كه بايد روي آن تاكيد كنم آن است كه اين خانه ها كاملاً در ارتباط با محل كار بوده است. هر نيروي كار در منزل و محلي سكونت مي كرده كه نزديك ترين ارتباط را با كار خود داشته باشد. شكل زمين باعث شده دركنار آن رويكردي كه انگليسي ها داشته اند جدايي گزيني طبقاتي در شهر اتفاق بيفتد ونظارت برساخت وساز به شدت صورت بگيرد. خانه هاي غيرمجاز حتي با بولدوزر تخريب مي شدند، درنتيجه كارگران يا ايراني هايي كه مي خواستند خانه بسازند، در مناطق صعب العبوري خانه مي ساختند كه بولدوزر و لودرهاي انگليسي نتوانند آنها را تخريب كنند البته به نوعي اين خانه ها با مصالح خيلي كم دوام و غيرمجاز ساخته مي شد. از اين رو اساس حاشيه نشيني درايران به نظرمن از مسجد سليمان گذاشته شده است.
تا قبل از جنگ جهاني دوم اطلاعات موجود حاكي از آن است كه يك ششم جمعيت شهر در خانه هاي سازماني و بقيه آلونك نشين و كپرنشين بوده اند ودر
حلبي آبادهايي كه به وجود آمده بود زندگي مي كردند. انگليسي ها تاكيد داشتند كه همه چيز را از خارج وارد كنند اعم از آجرها، مصالح ساختماني و... درعين حال كه مواد ومصالح را از خارج وارد مي كردند نوعي معماري ايراني را هم پذيرفته بودند. نمود بارز اين معماري ايراني را در بيمارستان مسجد سليمان مي توانيم مشاهده كنيم. رواق ها، حياط مركزي وديوارهاي دوجداره براي جلوگيري از انتقال گرما وسرما و درحقيقت دما كاملاًكنترل شده و با حداقل تاسيسات امكانات بوده است. اين چيزي بود كه با توجه به اقليم منطقه از معماري ايراني اخذ شده بود. جالب است بدانيم منازل آن زمان با مدرن ترين سبك نيز ساخته مي شد، پيلوت و طبقات زيرين وجود ندارد، براي اينكه تبادل حرارت از كف صورت نگيرد.
در زمان ملي شدن صنعت نفت مسجد سليمان مركز اعتراض مردم بود. زماني مردم جشن مي گيرند وبراي استقبال از ملي شدن گاو مي كشند و زماني هم بدرقه هاي بدي به جاي مي آورند كه در تاريخ ثبت شده است. در مسجدسليمان فرودگاه، مجهزترين بيمارستان، باشگاه و مراكز فرهنگي درهمان سال هاي اوليه احداث شهر، ايجاد شده بود. تا نيمه دهه 40 اوج شكوفايي شهر مسجد سليمان بوده است ولي به محض آنكه توليد نفت كاهش مي يابد، مرگ شهري هم فرا مي رسد و به تدريج شهر به افول مي گذارد. شاخص هايي كه دراين باره مي توانيم به آن اشاره كنيم جمعيت و كاهش رشد است اما درزمان وقوع انقلاب اسلامي آن نظارت ها به يكباره از ميان رفت و آن حس محروميت زدايي و توجه به مستضعفين منجربه افزايش مهاجرت عشاير و روستاييان به شهرشد، از اين رو به وسعت وجمعيت شهر اضافه شد. امروز شهر مسجد سليمان شهري است با مشكلات فراوان و انتظارات بيشتري كه از شركت نفت دارند. روي نقشه هاي به دست آمده، ملاحظه مي شود پراكندگي واحدهاي مسكوني درسطح شهربه دليل بستر ناهمواربه وجود آمده است. شهر طراحي وسازماندهي شده كاملاً از بخشي كه به صورت غيرارگانيك ساخته شده، متمايز است.
-
آبادان
بعد از اينكه نفت ايران صادر شد، بندري براي صدور نفت انتخاب شد. درميان مكان هايي كه براي اين منظور انتخاب شد، جزيره آبادان به عنوان يكي از گزينه هاي برتر مورد توجه قرارگرفت. قبلاً آبادي يا مخروبه هايي تحت عنوان «آبادان» دراين منطقه وجود داشت ولي درمحل آبادان فعلي هيچ آبادي وسكنه اي وجود نداشته است. برعكس مسجد سليمان، منطقه اي كه شهر آبادان در آن بنا شد داراي اراضي مسطحي است كه مالك داشته و يكي از شيوخ آن منطقه مالك آن زمين ها بوده است. بعد از احداث پالايشگاه به سرعت خانه سازي به طرح و انديشه قبلي آغاز شد. از آنجا كه وسعت زمين مناسب بوده، فاصله محل كار و محل سكونت كارگران نسبت به شهر مسجد سليمان بيشتر شد و كارگران درفاصله دورتري اسكان پيدا كردند. خانه ها مانند مسجد سليمان طبقاتي و منطقه بندي شده هستند. دومين فرودگاه مهم كشور، مجهز ترين بيمارستان ها، باشگاه و مركز فرهنگي در همان سال هاي اوليه احداث شهر ايجاد شدند. شهر به سرعت جمعيت پذير شد و تا سال هاي 1345 بزرگ ترين شهر منطقه بوده به نحوي كه از شهر اهواز هم جمعيت بيشتري داشته است.
بعد از اسكان جمعيت، شهر نفتي و شهر غيرنفتي شكل گرفت. يك شهر، شهر طراحي شده و شهري نيز به صورت شهر نامنظم شكل گرفت. خانه هاي ويلايي و باغ شهرها ايجاد شدند. ايده باغ شهرها كه درآن دوره مطرح بوده، عملياتي شد. با توجه به رويكردي كه انگليسي ها داشتند تنها يك مغازه درشهر غيرنفتي فعاليت داشته است ولي به محض آنكه كنسرسيوم خارج و فضاي بازتري ايجاد شد، مغازه ها افزايش يافت. خريد مردم از فروشگاه ها قبل از كنسرسيوم ممنوع بوده است و بعد از رفتن كنسرسيوم اين امر تا اندازه اي امكان پذير شد. محدوده سكونت كارگران و محدوده فعاليت هاي صنعتي با يك راه كه مي توانيم آن را راه سبز نام گذاري كنيم به هم متصل مي شد.
-
اهواز
سابقه سكونت مردم در شهراهواز به قبل از پيدايش نفت برمي گردد. اين شهر مانند مسجد سليمان و آبادان با اكتشاف نفت ايجاد نشده است. سال 1303 اهواز به مركز استان تبديل شد. در سال 1337 نفت در اين منطقه به بهره برداري رسيد. رشد جمعيت اين شهر درآن زمان افزايش يافت. براي اولين بار طرح واگذاري اقساطي خانه در سال 1340 بعد از ملي شدن صنعت نفت در اهواز مطرح شد. در سال 1355 جمعيت اهواز از جمعيت آبادان بيشتر شد. جالب است بدانيد با اينكه جمعيت آبادان بيشتر از جمعيت اهواز بوده با اين همه يكي از دلايل مهم اينكه اهواز مركز استان شده، اين است كه انگليسي ها در آبادان سلطه كامل داشتند بنابراين پهلوي اول خيلي مايل نبود شهري را به عنوان مركز استان معرفي كند كه تحت سلطه انگليسي هاست از اين رو شهري را انتخاب كرد كه آب بيشتر و مكان مناسب تري داشته و درنهايت اقوام متعددي درآن ساكن شدند همچنين به تهران نيز نزديك تر بود.
با احداث ساختمان مدرن دوطبقه اداره مركزي نفت در اهواز، ساختمان سازي در دهه 50 رواج بيشتري يافت. خانه هاي ويلايي دردهه 50 ساخته شدند. شهرك هاي 2000 نفري دردهه 1340 خورشيدي طراحي شد.اين شهرك ها قرار بود تا پايان دهه 1350 خورشيدي به سرانجام برسد كه با رويدادهاي دوران انقلاب اين پروژه متوقف شد. آب، خاك، مركزيت اداري ونفت به عنوان پارامتر آخري عامل توسعه شهر اهواز بوده است.
-
آغاجاري
شهر بعدي شهر آغاجاري است. آغاجاري هم يك سابقه تاريخي قبل از پيدايش نفت داشته است. در سال 1315 نفت در اين شهر كشف شد. رشد شهر تا نيمه دوم دهه 1340 خورشيدي ادامه داشته است و به دليل كاهش حجم توليد نفت، شهر چهره ديگري يافته و به تدريج نزول پيدا كرد.
-
اميديه
شهراميديه يك شهر كاملاًجديد و وابسته به نفت است. هسته اوليه اين شهر بعد از كشف نفت شكل گرفت و درپهنه وسيع تري بعد از اينكه نفت كشف شد گسترش پيدا كرد. در اينجا نكته مهم آن است كه از اميديه مي توانيم تحت عنوان يك «شركت شهر» ياد كنيم. اين اصطلاحي است كه شايد درجاي ديگري مورد استفاده واقع نشده است.
-
دوگنبدان (گچساران)
گچساران يا به تعبير اداري دوگنبدان سابقه آباداني داشته است. درسال 1315 تاسيسات نفتي دراين شهر داير شد. با ورود نفت، شهرنفتي و شهر غيرنفتي هردو توسعه پيدا كردند. زلزله وعدم امنيت طبيعي باعث شد كه يك جابه جايي از گچساران به دوگنبدان اتفاق بيفتد. خانه هاي سازماني به سبك انگليسي، بيمارستان، استخر، سينما، كارخانه هاي نوشابه سازي و يخ سازي در اين شهربه تدريج تاسيس شد. منازل شخصي درشهر نوبنياد و درقسمت شهر جديد ساخته شدند. اگر روي نقشه نگاه كنيد تنها آبادي هاي بسيار پراكنده و كوچكي قبل ازسال 1320 در اين منطقه مشاهده مي كنيم اما امروز شهردوگنبدان شهري است كه درجنوب آن محدوده نفتي ودرشمال آن شهرغير نفتي ومردمي و منازل خصوصي وجود دارد. درسال 1311 خورشيدي چاه شماره دو آن به نفت رسيد. در اين بخش تنهاواحدهاي مسكوني كارگري ساخته شدند. چون قرار بود مديران درمسجد سليمان مستقر شوند. بافت شهري دركنار بافت روستايي شكل گرفت و اين دو بافت با يكديگر پيوند خوردند. واحدهاي مسكوني در اين شهر از متراژ كمتري برخوردار بودند زيرا مديران در اين شهر سكني نداشتند.
-
لالي
در سال 1317 نفت درمنطقه لالي كشف شد. 10 سال بعد در اين منطقه نفت استخراج شد. از سال 1316 تا سال 1345خورشيدي اين منطقه يكي از مناطق صنعتي مهم كشور به شمار مي رفت سپس به دليل كاهش نفت به تدريج ابتدا شركت نفت و در مراحل بعدي كارمندان و تاسيسات از آنجا منتقل شد. امروز ديگر محلي به نام شهر يا آبادي لالي نداريم. واحدهاي اوليه مسكوني به صورت ويلايي بودند. عشاير ونيروي كار به تدريج دركنار شهر طراحي شده ساكن شدند. در اين شهر نيز حاشيه نشيني ايجاد شد اما سال 1342 جمعيت به طور كلي تخليه شد.
-
نفت سفيد
آبادي بعدي، آبادي نفت سفيد است. اين آبادي كاملاًبا اكتشاف نفت شكل گرفت. همچنين با كاهش نفت وافول مخازن، زندگي اهالي آبادي هم تحت تاثير قرار گرفت.امروز نيز اين آبادي يكي از آبادي ها با مشكلات فراوان است.
-
دوگونه شهر و آبادي
در مناطق نفت خيز جنوب دوگونه شهر و آبادي در منطقه نفت خيز جنوب قابل مشاهده است: 1- شهرها و آبادي هايي كه وجود داشته اند و بعدها در آن مناطق نفت كشف شده سپس توسعه يافته اند. 2- شهرهاي نوبنياد كه دراين مطالعه اصطلاحاً نام آنها را «شركت شهر» نامگذاري كرده ايم. شهرهايي كه زندگي ومرگ شان دقيقاً وابسته به نفت بوده است. به اين معنا كه درهر كجا كه استخراج نفت افزايش مي يافت، آن مناطق نيز توسعه مي يافتند و هر كجا كه مخازن رو به افول مي رفتند توسعه نيز درآن مناطق رو به افول مي رفت. اين معضلي است كه امروزه گريبان مديريت كشور ومديران نفتي را گرفته است.
-
دو رويكرد در شهرسازي
دورويكرد درشهرسازي مناطق نفتي جنوب مشاهده مي شود: 1-شهر كاملاً طبقاتي با تقسيم بندي شهر به شهر نفتي و شهر غيرنفتي 2- ايجاد شهر مبتني بر شهر با همزيستي مسالمت آميز. شهر نوع دوم بعد از ورود كنسرسيوم و شركت هاي آمريكايي بيشتر مرسوم شد ولي بافت دوگانه شهر نفتي و شهر غيرنفتي كاملاً در شهر نفتي حاكم بود.
نظارت بر ساخت و ساز از همان ابتدا وجود داشته است. توجه كنيد كه در سال 1287 ما در ايران شهرداري يا بلديه به معناي امروزي نداشته ايم و نظارت بر ساخت و ساز در شهرهاي ما وجود نداشت. شهر طراحي شده قبل از اينكه در مناطق ديگر كشور رواج يابد در مناطق نفت خيز جنوب اجرا شد. از اين زمان به بعد است كه ما شهر كاملاً با نقشه و طرح قبلي، با محدوده هاي تعريف شده و با بافت تعريف شده داريم. اينها اصطلاحات تخصصي هستند كه از سال هاي 1335 به بعد وارد ادبيات شهرسازي ما شده اند. در حالي كه در همان اوايل قرن 14هجري اين ادبيات را در مناطق نفت خيز جنوب مي توانيم مشاهده كنيم.
نكته ديگر آن است كه دركنار هرخط لوله نفتي كه ايجاد مي شد يك «راه لوله» (اين اصطلاح از من است) به عنوان جاده و محل تردد ايجاد مي شد وچون در دوره اوليه محافظت از اين لوله ها به عهده عشاير بختياري گذاشته شد به تدريج اسكان در حاشيه اين راه لوله ها صورت گرفت. بنابراين به آن چيزي كه مي گوييم نظام يا سازمان فضايي جمعيت، سازمان فضايي به صورت خطي يعني درهرجايي كه اين راه لوله ها وجود دارد و در كنار آنها آبادي ها به تدريج شكل گرفتند ولي امروزه فراموش كرده اند كه چرا دراين فضاها ومناطق استقرار پيدا كرده اند.
دونوع شهرسازي دراين مناطق از جهت ديگري مشاهده مي كنيم: 1- شهرسازي بابافت پيوسته 2- شهرسازي با بافت مستقل. اين تقسيم بندي ناشي ازآن است كه يا توسعه مستقل بوده يا پيوسته. دراهواز، دوگنبدان يا جاهايي كه شهرهايي از قبل بوده اند توسعه با بافت قبلي صورت گرفته است ولي درشهرهاي نوبنياد معمولاً شهرها كاملاً مستقل از بافت قبلي هستند.
-
نفت و نظام استقرارجمعيت
نفت روي نظام استقرار جمعيت نيز تاثيرگذار بود.در اين باره مثالي مي زنم. اگر جمعيت شهر تهران 10 ميليون نفر است، شهر دوم ما بايد يك دوم اين جمعيت را دارا باشد ولي اگر اين تناسب وجود نداشته باشد پديده مايكروسفالي روي مي دهد. به اين معنا كه سربزرگ شده اي روي يك بدن لاغر قرار مي گيرد. درمنطقه نفت خيز جنوب يك مايكروسفالي كامل مشاهده مي شود؛ جمعيت 200 تا 300 هزارنفري آبادان درمقابل آبادي هايي كه كم جمعيت هستند. دراين ميان مسجد سليمان هم داراي همين وضعيت است.
يادآوري اين نكته ضروري است كه انگليسي ها مصالح را از خارج وارد مي كردند اما معماري را براساس معماري اقليم و بوم منطقه انجام مي دادند. برخي گفته اند كه طرح ونقشه هم از خارج آمده است. من در اين باره به نمونه اي تاكنون برنخورده ام. طراحي هاي صورت گرفته نمايانگر آن است كه حتي ويلاها و منازل سازماني ساخته شده با كمترين تاسيسات سرمايشي ساخته شده اند كه به راحتي مي توانند آن ويلاها را خنك كنند. ديوارها و پنجره ها دوجداره هستند. فضاي سبز زيادي وجود دارد. همه اينها باعث مي شود كه معماري متناسب با اقليم منطقه ساخته شود. از اين رو پيلوت درمنازل مسكوني به هيچ وجه مشاهده نمي كنيم.
برخورد بازتر و تاجر مآبانه (درمقابل مالك مآبانه)در اين زمان روي مي دهد. انگليسي ها ابتدا خود را مالك نفت مي دانستند ولي با آمدن كنسرسيوم آن را به عنوان منفعت و تجارت مطرح كردند. چيزي كه من مي خواستم روي آن تاكيد بكنم نكته اي است براين مبني كه خيلي ها معتقدند مدرنيته از طريق سفرهاي خارجي ناصرالدين شاه و قاجاريه به اروپا و تاسيس دارالفنون وارد ايران شد. اما اگر اين نظريه را بپذيريم مي توانيم بگوييم حداقل درحوزه شهرسازي و معماري ايران، نفت و انگليسي ها و ورود مصالح و طرح ونقشه خارجي باعث ورود مدرنيته به ايران دراين حوزه شد.
البته اين سخن به اين معنا نيست كه مدرنيته كاملاًاز اين طريق وارد ايران شده است بلكه به اين معني است كه نفت در ورود مدرنيته به ايران داراي سهم مهمي است بسياري از اتفاقات بعدي كه در ايران حداقل درحوزه شهرسازي و معماري اتفاق افتاد متاثر از شهرسازي ومعماري مناطق نفت خيز جنوب و معماري انگليسي بوده است.
يکشنبه 20 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 245]