دانش - نخستين فيلم از خرس سياه ايراني در طبيعت

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دانش - نخستين فيلم از خرس سياه ايراني در طبيعت
دانش - نخستين فيلم از خرس سياه ايراني در طبيعت

پس از ماه‌ها تلاش‌ سرانجام براي نخستين‌بار در ايران از خرس سياه آسيايي در طبيعت فيلمبرداري شد. اعضاي كانون پژوهش و حفاظت از طبيعت پايدار محيط‌بان با همكاري‌ اداره كل حفاظت محيط‌زيست كرمان و اداره حفاظت محيط‌زيست شهرستان جيرفت موفق شدند يك قلاده خرس سياه آسيايي را در كوه‌هاي منطقه ده متري مشاهده و از آن تصويربرداري كنند. خرس سياه آسيايي گونه‌اي با ارزش و حفاظت‌شده از خرس‌هاست كه در قاره آسيا و در كشورهاي ژاپن، چين، روسيه، تايوان، هند، نپال، ويتنام، افغانستان، پاكستان و ايران پراكندگي دارد. بر اساس منابع موجود چهار گونه (جمعيت جداافتاده) از اين خرس‌ شناسايي شده‌اند كه زير گونه بلوچي آن ursus thibetanus gedrosianus كه در استان‌هاي كرمان، سيستان و بلوچستان و هرمزگان ايران و نيز ايالت بلوچستان پاكستان زندگي مي‌كند در ليست سرخ IUCN از درجه حفاظتي در آستانه انقراض برخوردار است. حضور در اين طبقه حفاظتي به معناي آن است كه جمعيت‌هاي موجود در 10 سال اخير 50 درصد كاهش داشته‌اند. در مورد جمعيت‌هاي غربي اين‌ گونه در ايران و پاكستان اطلاعات بسيار اندكي وجود دارد و به جز معدود گزارش‌هاي كارشناسان سازمان حفاظت محيط‌زيست آن هم در دهه‌هاي گذشته و چند پروژه كوچك هيچ مطالعه جامعي روي اين جمعيت‌ها صورت نگرفته است. نكته جالب درباره اين‌ گونه آن است كه اگرچه همواره گزارش‌هايي از حضور آن در اين سه استان وجود داشته اما تقريبا تمامي آنها مربوط به توله خرس‌هايي است كه در اسارت نگه داشته مي‌شدند يا نمايه‌هايي است كه در محل‌هاي زيست آنها جمع‌آوري شده‌اند. در واقع با تهيه اين فيلم، نخستين‌باري است كه حضور اين گونه در كشور ما به صورت مستند درآمده و قابل ارائه به مجامع بين‌المللي است. اهميت مستند شدن وجود اين گونه در ايران از آن جهت است كه در بسياري از منابع موجود از جمله كتاب «خرس‌ها»ي گروه متخصصان خرس‌هاي IUCN در نقشه پراكنش اين‌ گونه مقابل اسم ايران علامت سوال گذاشته شده است به اين معني كه وجود آن در اين كشور اثبات نشده اما با تهيه اين فيلم تقريبا تمامي ترديدها برطرف شده است. خرس سياه را نخستين‌بار پژوهشگري به‌نام زاردوني در اوايل قرن بيستم در بلوچستان مشاهده و گزارش كرد اما پس از آن تا مدت‌ها خبري از اين خرس نبود تا جايي‌كه صاحب‌نظران پذيرفته بودند كه نسل آن در ايران منقرض شده است. اما در سال 52 ماموران سازمان حفاظت محيط‌زيست در مناطق جنگلي جنوب كرمان دوباره آن را يافتند. خرس سياه آسيايي كه طوق بزرگ سفيدي زير گردن و گوش‌هاي بزرگ دارد كاملا از خرس‌هاي قهوه‌اي متمايز است و در حدود چهار ميليون سال پيش دودمان آن از خرس سياه آمريكايي جدا شد. خرس سياه آسيايي در اطراف گردن موهاي بلندي دارد كه در هنگام برانگيخته شدن حيوان حالتي ايستاده به خود مي‌گيرند و باعث مي‌شوند تا جثه جانور بزرگتر از آن چيزي كه هست ديده شود. اين ويژگي احتمالا به خاطر همزيستي طولاني مدت اين خرس در كنار ببر پديد آمده است. خرس سياه در ايران در مناطق كوهستاني زابلي، قصر قند و رشته كوه بيرك در بلوچستان و كوه‌هاي بشاگرد در جنوب كرمان زندگي و عمدتا از مواد گياهي مانند ميوه و جوانه تغذيه مي‌كند. بيشتر از ساير خرس‌ها از درخت بالا مي‌رود و از ميوه‌ درختان داز (درختي شبيه به نخل زينتي با ميوه‌هاي گرد و گوشتي با هسته درشت)، انجير، زيتون و ساير ميوه‌ها مي‌خورد. علاوه بر مواد گياهي از حشرات، مهره‌داران كوچك، نوزاد پستانداران و گاهي دام اهلي هم تغذيه مي‌كند و گاهي اوقات به نخلستان‌ها دستبرد مي‌زند. معمولا براي خوردن غذا هر شب كيلومترها پياده‌روي مي‌كند و صبح زود به لانه بازمي‌گردد. هم‌اكنون مشكل اصلي خرس سياه در تمام منطقه پراكنش آن نابودي زيستگاه و شكار است. شكار اين حيوان تنها در ژاپن قانوني است، اما در بقيه كشورها شكار دزدي آن فراوان و رايج است. مثلا در پاكستان توله‌ها را از طبيعت مي‌دزدند و براي نمايش استفاده مي‌كنند. به اين ترتيب كه سگ‌ها را به‌ جان حيوان بخت‌برگشته مي‌اندازند. در ايران نيز شكار دزدي آن رواج دارد و همه ساله تعدادي بچه خرس كه براي خوردن خرما به بالاي نخل‌ها مي‌روند توسط روستاييان اسير يا كشته مي‌شوند. هم‌اكنون نسل خرس سياه در اكثر مناطق جنگلي جبال بارز و دلقا رو به انقراض است و در ساير مناطق نيز كاهش نسبي جمعيت مشاهده مي‌شود. با تمام اين دشواري‌ها كانون پژوهش و حفاظت از طبيعت پايدار محيط‌بان اميد دارد بتواند گامي در جهت حفاظت علمي و عملي اين‌ گونه در كشور بردارد و بدين منظور طرح اوليه‌اي را براي مطالعه وضعيت خرس سياه آسيايي به اداره كل حفاظت محيط‌زيست كرمان ارائه داده است.
يکشنبه 13 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]