«تفسير نمونه» آيت‌الله مكارم شيرازي؛ گشايش بابي جديد در تفسير قرآن

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: «تفسير نمونه» آيت‌الله مكارم شيرازي؛ گشايش بابي جديد در تفسير قرآن
گروه سياسي: تفسير نمونه آيت‌الله مكارم شيرازي به چند زبان ترجمه شده و در اغلب خانه‌ها موجود است؛ اين تفسير و تفسير موضوعى پيام قرآن باب تازه‌اى در تفسير قرآن گشوده و كتب اعتقادى ايشان به هنگام هجوم مكاتب باطله، پناهگاهى براى طلاب و دانشجويان بود.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، آيت‌الله مكارم شيرازي از مراجع تقليد در طول عمر بابركت خود، خدمات بسيار ارزنده‌اي به قرآن و اسلام داشته و نقش مؤثري را در مهجوريت‌زدايي از قرآن در جامعه ايفا كرده است. مرور زندگي اين شخصيت عاليقدر مي‌تواند حاوي نكات آموزنده و پرباري براي نسل جوان، طلاب و دانشگاهيان باشد.

تولد، كودكي و نوجواني

حضرت آيت‌الله العظمى مكارم شيرازى در سال 1345 هجرى قمرى در شهر شيراز در ميان يك خانواده مذهبى كه به فضائل نفسانى و مكارم اخلاقي معروفند ديده به جهان گشود. معظم له تحصيلات ابتدايى و دبيرستانى خود را در شيراز به پايان رسانيد. هوش و حافظه قوى و استعدادسرشار، وى را در محيط مدرسه در رديف شاگردان بسيار ممتاز قرار داده بود وچه بسا در يك سال، دو كلاس را طى مي‌كرد.

شرايط آن روز ايجاب مى‌كرد كه اين نوجوان با چنين نبوغ و استعداد فوق‌العاده، راه دانشگاه را پيش گيرد و اندوخته‌هاى علمى خود را در طريق كسب درجات ظاهرى به كار اندازد ولى دست تقدير و عنايات پروردگار جهان و تمايلات باطنى ايشان به شناسايى عميق معارف و حقايق اسلام، توجه اين نابغه نورس را به سوى علوم اسلامى معطوف كرد ـ به‌خصوص كه پس از شهريور سال 1320 شرايط دگرگون شد و مدارس و معارف اسلامى از نو رونق گرفت.

حيات علمي

ايشان در حدود 14 سالگى رسمأ دروس دينى را در مدرسه «آقا باباخان شيراز» آغاز كردند و در مدت اندكى نيازهاى خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بيان و بديع تأمين كرد و سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف كرد وبه خاطر نبوغ فوق العاده‌اى كه داشت مجموع دروس مقدماتى و سطح متوسط و عالى را در مدتى نزديك به چهار سال! به پايان رساند. در همين سال‌ها گروهى از طلاب حوزه علميه شيراز را نيز با تدريس خود بهره‌مند مى‌كرد. انتقادها و نظرات معظم له در قم تدريس و يا اضافه نسبت به متون علمى حوزه‌ها، آينده درخشان علمى ايشان را قطعى مى‌كرد و در محافل علمى و روحانى آن ديار، استعداد، نبوغ، دقت و عمق تفكر معظم له درج مى‌شد و كسى نمى‌توانست اين فضيلت خدادادى را انكار كند. اين ستاره فروزان در حالى كه هنوز بيش از هيجده سال از عمر شريفش نگذشته بود با فكر نافذ و قلمى روان، حاشيه‌اى بر «كفاية الأصول» نوشت كه نقاط مبهمى از اين كتاب را روشن مى‌كرد.

وي در 18 سالگى وارد حوزه علميه قم شد و قريب پنج سال از جلسات علمى و درس اساتيد بزرگ آن زمان مانند حضرت آ‌يت‌الله العظمى بروجردى و آيات برزگ ديگر ـ رضوان‌الله عليهم بهره گرفت. معظم له براى آشنايى با نظرات و افكار اساتيد بزرگ يكى از حوزه‌هاى عظيم شيعه در سال 1369 هـ.ق وارد حوزه علميه نجف اشرف شد و در آنجا در دروس اساتيد عالى مقام و بزرگى همچون آيات عظام حكيم، خوئى و عبدالهادى شيرازى و اساتيد برجسته ديگر ـ قدس‌الله اسرارهم ـ شركت كرد.

معظم له در سن 24 سالگى به اخذ اجازه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آيات بزرگ نجف نائل شد و حضرت آيت‌الله العظمى حكيم تقريظ كوتاه و پر محتوايى بر تقريرات ايشان از درس فقه (ابواب طهارت) نوشت كه بسيار ممتاز است. اقتباس و استفاضه از فيوض علمى دروس اساتيد نجف همچنان ادامه داشت تا اين كه بر اثر نبود وسايل و امكانات، در ماه شعبان 1370 هـ.ق به ايران بازگشت و در شهر مقدس قم كه آن روز مشتاق رجال علمى بود مأوى گزيد و در جمعى كه بايد بعدا اثرى بس عظيم به وجود آوردند وارد شد.

حضرت آيت‌الله العظمى مكارم شيرازى بعد از بازگشت به ايران به تدريس سطوح عالى و سپس خارج «اصول» و فقه پرداخت و قريب 28 سال است كه جوزه گرم درس خارج ايشان مورد استقبال طلاب و بسيارى از كتب مهم فقهى را پس از تدريس به رشته تحرير درآورده‌اند. در حال حاضر حوزه درس خارج ايشان يكى از پرجمعيت‌ترين دروس حوزه علميه شيعه است و قريب به دو هزار نفر از طلاب و فضلاى عاليقدر از محضر ايشان استفاده مي‌كنند.

وي از آغاز دوران جوانى به تأليف كتاب در رشته‌هاى مختلف عقايد و عارف اسلامى و مسئله ولايت و سپس تفسير و فقه و اصول پرداخت و يكى از مؤلفان بزرگ جهان اسلام محسوب مى‌شود.

حيات سياسي

آيت‌الله مكارم شيرازي در انقلاب اسلامى حضور فعال داشت و به همين دليل چند بار به زندان طاغوت افتاد و به سه شهر «چابهار»، «مهاباد»، «انارك» تبعيد شد و در تدوين قانون اساسى در خبرگان اول، نقش مؤثرى داشت.

خدمات ارزنده آيت‌الله مكارم شيرازي

نشريه علمى مركز بزرگ شيعه: از مدت‌ها پيش احساس مي‌شد كه حوزه علميه قم نيازمند يك نشريه عمومي است تا بتواند با نشريات گمراه كننده‌اى كه بدبختانه تعداد آنها نيز كم نبود مبارزه كند. بعلاوه مسلمانان همواره از اين دانشگاه بزرگ اسلامى چنين انتظارى را داشتند و طبقات مختلف از مراجع بزرگ حوزه و ديگران چنين تقاضايي مي‌كردند بطور مسلم انتشارمجله‌اى كه بتواند به اشكالات مذهبى جوانان پاسخ بگويد و با نشريات گمراه‌كننده مبارزه كند، مشكلاتي داشت كه بايد پشت سر گذاشته مي‌شد و از آنجا كه بعضى از افكار درآن روز آماده پذيرش چنين نشريه‌اى نبود انديشمندانى مصمم و مبتكر را مى‌طلبيد تا با عزم راسخ خود اين بار مهم را به دوش گيرند.

از اين نظر معظم له به اتفاق جمعى و از دانشمندان نشريه ماهانه «مكتب اسلام» را با مساعدت زعماى حوزه علميه قم و با كمك مالى عده‌اى از نيكوكاران پايه‌گذارى كرد. اين نشريه در جهان تشيع بي‌سابقه بود و شايد از نظر وسعت انتشار ـ در ميان مجلات علمى و دينى ـ در تمام جهان اسلام، جزؤ درجه اول‌ها بود.

اين مجله راه نوينى به روى فضلا و دانشمندان جوان حوزه گشود و در حالى كه از سال تأسيس آن (1336 شمسى)بيش از 39 سال مي‌گذرد خدمات ارزنده‌ايى به جهان اسلام و شيعه كرد و در قلوب جوانان و دانشجويان و اساتيد و فضلا، مقام و منزلتى بس ارجمند پيدا كرد و نور اسلام و تشيع را از مركز آن به اطراف جهان فرستاد.

نقطه تحول در افكار طلاب و دانشجويان: در سال‌هاى 1330 تا 1332 تبليغات «مادي‌ها» در محيط كشور بالا گرفت، مقامات روحانى و شخصيت‌هاى علمى حوزه احساس كردند كه هجوم مكاتب باطله و نشريات روز افزون افراد گمراه و ايادى بيگانه كه در اختيار جوانان گذارده مى‌شود، جوانان را تهديد مى‌كند.

در اين برهه از زمان رجال مذهب و استادان فلسفه و عقايد، احساس مسئوليت كرده و جلسه‌هايى براى آشناكردن جوانان با طرز مبارزه منطقى با اين مكاتب، تشكيل دادند و معظم له يكى از پيشگامان در تأسيس چنين جلساتى بود.

وي با همكارى جمعى از دانشمندان جلسه بحث علمى و فلسفى تشكيل داد كه در آن جلسه كليه اصول فلسفى مكتب‌هاى مادى مطرح مي‌شد. اين جلسه سبب شد تا ايشان در اين مباحث به حد كافى غور كرده ورساله و نوشته‌هاى آنها را مورد بررسى قرار دهد. از اين نظر توانست يك شاهكار علمى كه در باب خود ممتاز و بى‌نظير است به نام «فيلسوف‌نماها» را از خود به يادگار بگذارد. اين كتاب با استقبال عظيم جوانان و طبقه روشنفكران رو به رو شد و دسته‌اى از گمراهان در پرتو اين كتاب از چنگال مكتب مادي‌گرى و ماترياليسم رهايى يافتند. اين كتاب بيش از 30 مرتبه به چاپ رسيده و به تصديق اهل فن كمتر كتابى اين چنين جامع در تحليل اصول فلسفى ماركسيست‌ها نگارش يافته است.

با اينكه ده‌ها سال از انتشار اين كتاب مى‌گذرد هنوز طراوت و ابتكار خود را در محيط‌هاى علمى حفظ كرده است و اخيرا كه كمونيست‌ها، كشور همسايه و مسلمان افغانستان را مورد هجوم وحشيانه خود قرار داده و آن را مدتى به اشغال خود در آورده بودند، اخبار فراوانى رسيد كه حاكى از نقش مهمى است كه اين كتاب در خنثى‌كردن تبليغات خام آنها و در توجيه صحيح مردم ايفا كرده بود. اين فصل در حقيقت نخستين نقطه تحول فكرى در حوزه عليه قم بود و از اين هنگام به بعد وي قسمتى از اوقات خود را صرف خواندن كتاب‌ها فلسفى و كلامى و مطالعه در آرا و عقايد فرقه‌هاى مختلف اسلامى و غيراسلامى به خوبى واقف كرد و كتاب‌هايى در اين زمينه منتشر كرد.

تأسيس جلسات درس عقايد و مذاهب: اين مرجع تقليد احساس كرد كتا‌ب‌هايي كه در زمينه عقايد اسلامى نوشته شده با گذشت زمان نمى‌تواند پاسخگوى همه نيازمندي‌هاى اين زمان باشد؛ زيرا اين كتاب‌ها در قرونى نوشته شده كه اشكالات امروز مادي‌ها مطرح نبود و بازار ايادى استعمار اين چنين گرم نبود بعلاوه در آن كتاب‌ها مسائلى مانند نزاع «اشعرى و معتزلى» و امثال آن مطرح است كه امروز از گردونه مباحث عقايد بيرون رفته و رنگ بحث‌هاى موسمى به خود گرفته است.

روى اين ملاحظات وي بار ديگر به كمك ذوق و استعداد خاص خويش، مسائل عقيدتى اسلام و اصول پنج‌گانه را به طرز بى‌سابقه‌اى مطرح كرد و با تشكيل درس عقايد، صدها نفر را به اين مسائل آشنا كرد و كتاب‌هايى كه حاوى فشرده آن جلسات علمى است، تأليف كرد.

مجمع علمى نجات نسل جوان: وي به موازات جلسات درس عقايد، جلسه ديگرى تشكيل داد كه در هشت رشته از مذاهب موجود جهان، افرادى پرورش يابند تا بتوانند از طريق بحث و مناظره يا نوشتن كتاب، با مبلغان مذاهب مختلف رو به رو شوند و به ايرادها و دلايل آنها پاسخ گويند. اين جلسه در مدت كمى توانست فضلايى پرورش دهد كه هر كدام در رشته خاص خود تخصص لازم را كسب كردند و هم اكنون جمعى از نويسندگان زبده جوان حوزه علميه، محصول آن جلسه هستند.

همچنين براى رهايى جوانان از چنگال عوامل فساد به همكارى جمعى دست به تشكيل «مجمع علمى نجات نسل جوان» زد. يكى از نتايج اين مجمع گذاردن نشريات جالب در اختيار جوانان بود كه به سرعت جاى خود را در ميان جوانان كشور باز كرد.

مبارزه با التقاطي‌ها: معظم له در يكى از سفرهاى خود به شهر شيراز با بازار گرم صوفي‌گرى رو به رو شد. گروهى از محضر وي در خواست كردند كه با قلم شيواى خود كتابى پيرامون اصول صوفي‌گرى ـ كه اتفاق و ادب در ان رعايت شده باشد ـ بنويسد.

معظم له نيز با استفاده از مدارك موجود، عقايد دسته مزبور را با كمال ادب و احترام ـ كه همواره شيوه ايشان در نگارش است ـ مورد بررسى و انتقاد قرار داده و كتابى نوشت كه به نام «جلوه حق» در سال 1330 انتشار يافت. طرز نگارش اين كتاب توجه مخصوص حضرت آيت‌الله العظمى بروجردى (ره) را جلب كرد و مؤلف را به حضورخود پذيرفت، پس از تقدير از خدمات ازرنده ايشان بياناتى ايراد فرمودند از جمله اين كه «من اين كتاب را به هنگام فراغت مطالعه كردم و كوچك‌ترين نقطه ضعفى در آن به نظرم نيامد. شكرالله مساعيك!»

تأسيس مؤسسات و مراكز علمى: در اين زمينه آيت‌الله مكارم شيرازي مصمم است به تعداد معصومين ـ عليهم السلام ـ مدرسه و مركز علمى تأسيس كند و تا كنون موفق به تأسيس چهار مدرسه مهم در حوزه علميه قم و دو مؤسسه دينى رفاهى براى طلاب حوزه‌هاى علميه در مشهد شده استد.

تأليف و آثار

از آيت‌الله مكارم شيرازي تاكنون حدود يكصد وسى جلد كتاب به چاپ رسيده كه بعضى از آنها بيش از 30 بار تجديد چاپ شده و بعضى به بيش از ده زبان زنده دنيا ترجمه شده و در كشورهاى مختلف انتشار يافته است.

تفسير نمونه وي به چند زبان ترجمه شده و در اغلب خانه‌ها موجود است؛ اين تفسير و تفسير موضوعى پيام قرآن باب تازه‌اى در تفسير قرآن گشوده و كتب اعتقادى ايشان به هنگام هجوم مكاتب باطله، پناهگاهى براى طلاب و دانشجويان بود.

از جمله كتب فقهى اين مرجع تقليد انوار الفقاهه، والقواعد الفقية و انوار الاصول و تقليقات مستدل و مشروحى بر تمام عروة الوثقى است كه مكرر به چاپ رسيده است. رساله عمليه ايشان (توضيح المسائل) تا كنون بارها چاپ شده و اين رساله به زبان عربى، اردو، تركى آذرى و انگليسى نيز ترجمه و منتشر شده است.
شنبه 12 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 991]