غلامحسين ابراهيمي ديناني: انسان داراي عقل ابزاري با «سهروردي» نمي‌تواند زندگي كند

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: غلامحسين ابراهيمي ديناني: انسان داراي عقل ابزاري با «سهروردي» نمي‌تواند زندگي كند

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: فرهنگ و ادب

غلامحسين ابراهيمي ديناني گفت: نور محمدي كامل‌ترين نور است و سهروردي مسلماني است كه از فرهنگ ايران باستان آغاز و به نور محمدي ختم مي‌كند.

به گزارش خبرنگار بخش حكمت و فلسفه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين استاد دانشگاه در نشست «سهروردي و نور محمدي» كه عصر روز گذشته در شهر كتاب برپا بود؛ يادآور شد: ما در دوره‌اي زندگي مي‌كنيم كه دوره مدرن و پسامدرن است و قبل از اين هم در قرون گذشته انديشه‌هاي يونان و سهروردي كمتر مورد توجه بوده است. مادامي كه انسان داراي عقل ابزاري است و عقل را به عنوان ابزار به‌كار مي گيرد؛ با سهروردي نمي‌تواند زندگي كند. در گذشته هم همين طور بوده اما امروز ابزاري بودن عقل، بيش از هر زماني آشكار است.

او ادامه داد: به‌خصوص بعد از «دكارت» كه بنيان فلسفي‌اش «مي‌انديشم پس هستم» مي‌باشد و تفكر او، چهره جهان را عوض كرده است؛ يعني دنياي قبل از «دكارت» با بعد از «دكارت» فرق مي‌كند؛ به نظرم دنياي جديد، مديون اين تفكر «دكارت» است اما اين تفكر به همان اندازه كه مهم است به همان اندازه نيز سهمناك است. بشري كه با عقل ابزاري كار مي‌كند؛ نمي‌تواند با عقل اشراقي رابطه داشته باشد.

او با اشاره به دو جمله سهروردي در اين‌باره گفت: سهروردي جمله‌اي دارد كه مي‌گويد؛ وقتي قرآن مي‌خوانيد با وجه و نشاط بخوانيد و قرآن را چنان بخوانيد كه فكر كنيد، فقط در شان تو نازل شده است و تو مخاطب خداوند بوده‌اي؟

اين استاد فلسفه هم چنين يك عبارت ديگر هم دارد كه بسيار عجيب است كه مي‌گويد دستخوش بازي الفاظ نشويد؛ زيرا وقتي در قيامت همه مبعوث مي‌شويد، در آن روز شايد از هر هزار نفر 999 نفر كشته شده الفاظ هستند و سرشان با عبارات بريده شده است.

ديناني متذكر شد: بله عبارت چنان زخمي به انسان مي‌زند، گاهي عبارات فلسفي ، گاهي عبارات بومي، گاه علمي و ... باعث مغالطه مي‌شود. مغالطات ما را پريشان مي‌كند و زندگي معنوي ما را پريشان مي‌سازد. اگر مي‌خواهيم دچار مغالطه نشويم بايد از عقل ابزاري استفاده كنيم. حالا سوال اينجاست كه عقل ابزاري چيست؟ آيا هيچ فكر كرده‌ايد، «من» منهاي عقل چيست؟ عقل ابزاري چيست؟ عقل هدف و مقصد است. حال ممكن است كار ابزاري هم بكند. عقل ابزار ساز است. حتي منطق را مي‌سازد. منطق محدوده دارد اما محدوده عقل كجاست؟ «كانت» مي‌گويد عقل در محدوده طبيعت است. در محدوده متافيزيك عقل راهي ندارد، بنابراين محدوده عقل فيزيك نيست و متافيزيك جولانگاه عقل است.

او ادامه داد: من نمي‌گويم عقل نامحدود است. عقل محدوده دارد اما مرز عقل كجاست؟ آيا لايتناهي است؟ نه ، فقط خداوند لايتناهي است، مرز عقل نيستي و عدم است. دار هستي جولانگاه عقل است اما مرز دارد. اما چه كسي مي‌داند ماهيت نيستي چيست؟ جايش كجاست؟

اين استاد دانشگاه همچنين گفت: اولين سپيده دم هستي و فجر هستي كجاست؟ سهروردي مي‌گويد؛ اين موضوع كي و زمان ندارد. اولين سپيده دم هستي از يك بي‌نشان محض بوده است كه هيچ چيز نمي‌توان درباره آن گفت. سهروردي مي‌گويد آن نور عقل بود. وقتي دست به آفرينش زد اولين چيز عقل بود. نه كوه ، نه كهكشان و نه هر عنصر ديگر درطبيعت‌ وجود نداشت، بلكه عقل بود. عقل‌ كل كه نور حق است و ابزار نيست. در احاديث اسلامي هم به اين موضوع اشاره شده است.

وي اشراق را عقل دانست و توضيح داد: ذات اشراق عقل است؛ اما نه عقل ابزاري. در احاديث ما آمده است كه عقل صادر شده و همه چيز مادون عقل است. بعد از عقل، نفس كل كه پايين‌ترين از عقل است قرار مي‌گيرد و اين همان تصويري است كه سهروردي ارايه مي‌دهد.

به گزارش ايسنا، ديناني با اعتقاد بر اين كه افلاطون تحت تاثير فرهنگ ايران بوده است، توضيح داد: افلاطون از حاكم حكيم سخن مي‌گويد؛ يعني فيلسوف شاه. اين نظريه ايرانيان بوده كه «سوشيانتها» و بخت‌آوران از آن سخن گفتند. بخت‌آوران ايران از آن سخن گفته‌اند كه افلاطون نيز اتفاقا از «سوشيانتها» سخن گفته است. افلاطون از تنازع خير و شر سخن مي‌گويد، اين دقيقا چيزي است كه تئوري ايران باستان درباره تنازع يزدان و اهرمن مطرح مي‌كند.

ديناني هم چنين با اشاره به كتاب «ارداوي ويراس نامه» درباره سير ملكوت، بهشت و جهنم كه افلاطون نيز در كتاب دهم جمهوري به آن اشاره داشته است، تصريح كرد: سهروردي از اين فرهنگ سخن مي‌گويد و صادر اول را عقل مي‌داند و نور هستي را نيز عقل مي‌داند. سهروردي انبيا را انسان‌هايي كامل مي‌داند و مطرح مي‌كند كه كمال انسان در كمال عقل است.

او ادامه داد: نبي در اعتقادات ما يعني عقل كل. همه انبياي ما به خصوص حضرت محمد(ص) عقل كل هستند و محمد(ص) خاتم است يعني خاتم عقل كل است. در مسيحيت مسيح ظهور عقل است. بنابراين نبي ظهور عقل محسوب شده و خدا بي نشان است.

ديناني در عين حال گفت: مسيحيت دچارگرفتاري‌هايي است و به تثليث اعتقاد دارد، اما فرهنگ ما مي‌گويد خدا بي‌نام و نشان است. وصال ابدي هجران ابدي و ظهور در عقل كل است و كاملترين عقل حضرت ختمي مرتبت است.

اين استاد دانشگاه بيان كرد: همه انبيا از نور شروع مي‌كنند. اولين پيامبري كه از نور صحبت كرده زرتشت بوده است. موسي نيز در كوه «طور» از نور سخن گفته است. نور محمدي كامل‌ترين نور است و سهروردي مسلماني است كه از فرهنگ ايران باستان آغاز و به نور محمدي ختم مي‌كند و هيچ فيلسوفي در جهان اسلام به اندازه او با قرآن مانوس نبوده است.

انتهاي پيام
چهارشنبه 9 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 79]