قرآن وحرکت منظومه شمسي

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: والشمس تجري لمستقرلها ذلک تقديرالعزيز العليم لا الشمس ينبغي لها ان تدرک القمر ولا الليل سابق النهار وکل فلک يسبحون

وخورشيد که پيوسته به سوي قرارگاهش درحرکت است،اين تقدير خداوند قادر ودانااست ونه براي خورشيد سزاوار است که به ماه برسد و نه شب بر روز پيشي مي گيرد و هر کدام از آنها در مسير خود شناورند.1

دليل ديگر بر قدرت کامله ما آفتاب است که مي رود وحرکت مي کند براي قرارگاهي که او رااست يعني هميشه حرکت مي کند تا هنگام انقضاي دنيا ويا براي حد معيني که هر شبانه روز دور به آن منتهي مي شود وقرائت ائمه (عليهم السلام) است که مستقرلها،به نصب يعني آفتاب هميشه متحرک است ونيست آنرا سکوني. در کتاب توحيد از ابوذر غفاري رحمه الله نقل کرده که روزي من دست مبارک حضرت رسالت پناه را گرفته پياده به راهي مي رفتيم ونظر بر آفتاب داشتيم تا آنکه غروب کرد،پس من گفتم اي رسول خدا آفتاب به کجا فرود مي رود؟ حضرت فرمودند: درآسمان بلند مي شود از سمائي به سمائي ديگر تا آنکه به آسمان هفتم در زيرعرش مي رسد ودر آنجا سجده مي کند وفرشتگاني که موکل برآنند آنها نيز به سجده در مي آيند. پس آفتاب مي گويداي پروردگار من به کجا امر مي کني که طلوع کنم ا زمحل غروب من يااز موضع طلوع ؟واين است معني قول خداي تعالي که فرموده : والشمس تجري لمستقرلها.

ذلک تقديرالعزيز العليم : اين است که صنع پرودگار که غالب است بر مملکت خود ،دانااست بر ظواهر وبواطن اشياء.(لا الشمس ينبغي لها ان تدرک القمر) نيست آفتاب را سزاوار که اينکه ادراک کند ماه را ودريابد ماه را درآن سرعت زيراکه قمر تمام دوازده برج را درعرض يک ماه قطع کند وآفتاب دريک سال (ولا الليل سابق النهار) محتمل است که مراداز ليل قمر باشد واز نهار شمس يعني نه ماه پيش گيرنده است بر آفتاب وحاصل کلام آنکه چنانچه آفتاب سرعت ماه را در نمي تواند يافت ، همچنين ماه نيز در ضياء وروشني بر آفتاب سبقت نتواند گيرد وبه نور آفتاب نتواندرسيد بلکه ماه کسب نور از آفتاب کند، وبعضي اين چنين تفسير کرده اند که نيست آنکه شب غلبه کند به روشني روز بر وجهي که دوشب يا بيشتر با هم جمع شوند که ميان آنها روز نباشد . بلکه هميشه شب وروز متعاقبانند وآنچه از حديث حضرت (عليه السلام) استفاده مي گردد مراد اين است که شب درخلقت سبقت بر نهار گرفته بلکه اول نهار خلق شده وبعد از آن شب.2

تفسير مجمع البيان:

درقول خدا،لمستقرلها، چند قول است .

◄ جماعتي ازمفسرين گفته اند خورشيد حرکت مي کند براي پايان عمرش در موقع سپري شدن دنيا پس همواره حرکت مي کند تا دنيا آخر شود. ابومسلم گويد: واين معنا با معناي لامستقر لها يکي مي باشد. يعني برايش قرارو توقفي نيست تا دنيا تمام شود.

◄ قتاده مي گويد: که خورشيد براي يک وقت سير وحرکت مي کند واز آن تجاوز نمي کند ومتخلف نمي شود.

◄ اينکه خورشيد حرکت مي کند به سوي دورترين منازلش درزمستان وتابستان که از آن تجاو زنمي کند وکم هم نمي گذارد ومقصود اين است که براي آن در بلندي حدي است که از آن تجاوز نمي کندونيز براي خورشيد در هبوط وفرود آمدن حد وغايتي است که از آن نمي گذرد وکوتاهي نمي کند پس آن مستقر است.

(لا الشمس ينبغي لها ان تدرک القمر) خورشيد را نه سزد که ادراک کند ماه را در سرعت حرکت وسيرش براي آنکه خورشيد از ماه کند تر حرکت مي کند ، زيرا او منازلش را در يک سال سير مي کند وماه در مدت يک ماه وخداوند سبحان آن دو را به طرز تدوير ودور زدن جاري مي نمايد وبين فلک ومدار آن دو را جدا ودور نموده پس امکان ندارد که يکي از آن دو ادراک ديگري کند مادامي که بر اين صفت وحرکت هستند .

(ولا الليل سابق النهار) يعني نه شب از روز پيشي وسبقت گرفته ، يعني هيچگاه دو شب با هم جمع نمي شوند که ميان آنها روز نباشد . بلکه شب وروز در تعقيب ودنبال يکديگرند چنانچه خداي تعالي تقدير فرموده است . ابن عباس مي گويد يسبحون ،يعني هريک از آنها در مدار خودش حرکت مي کند. چنانچه نخ رشته شده در چرخ خودش دور مي زند ومي پيچد.3

آنچه گفته شد به وضوح حرکت خورشيد رابه طور مستمر بيان کرده ،اما در اينکه منظور از اين حرکت چيست بحثهاي فراوان مي باشد.گروهي اشاره به حرکت ظاهري خورشيد بر گرد زمين مي دانند که اين حرکت تا پايان جهان ادامه دارد . بعضي ديگر اشاره به ميل شمس در تابستان وزمستان به سوي شمال وجنوب زمين دانسته اند.

وبعضي ديگر آن را اشاره به حرکت وضعي ،آفتاب دانسته اند ،زيرا مطالعات دانشمندان بطور قطع ثابت کرده که خورشيد به دورخود گردش مي کند. آخرين وجديدترين تفسير بر اين آيه همانست که اخيراً دانشمندان کشف کرده اند وآن حرکت خورشيد با مجموعه منظومه شمسي در وسط کهکشان ما به سوي يک سمت معين وستاره دور دستي که آن را ستاره وگا ناميده اند مي باشد.

به هر حال حرکت دادن خورشيد اين کره بسيار عظيمي که يک ميليون ودويست هزار مرتبه از کره زمين بزرگتر است آن هم با حرکت حساب شده در اين فضاي بيکران از هيچکس ميسر نيست جزاز خداوندي که قدرتش فوق همه قدرتها وعلم ودانشش بي انتها است وبه همين جهت در پايان آيه مي فرمايد: اين تقدير خداوند قادر وداناست؟4

(لا الشمس ينبغي لها ان تدرک القمر) اما درمورد شب و روز چون با هم فاصله چنداني ندارند ودقيقاً پشت سرهم قرار گرفته اند مي گويد: شب از روز پيشي نمي گيرد. مي بينيم اين دو تعبير در اينجا بسيار حساب شده است ودراين تعبير نشان مي دهد که روز قبل از شب آفريده شده وشب به دنبال آن است .

ودراين آيات به دو موضوع که از مهمترين مسائل زندگي انسانهاست به عنوان دو آيت الهي اشاره دارد يکي موضوع تاريکي شب وديگري موضوع خورشيد ونور آفتاب . ونظم بسيار دقيق که حاکم بر اين دو مي باشد بوجود آورنده تاريخ منظم زندگي انسانهاست . تاريخي که اگر نبود روابط اجتماعي به هم مي ريخت وزندگي براي انسان بسيار مشکل مي شد، از اين نظر نيز اين دو از آيات الهي هستند.5

همانگونه که قبلاً هم بيان شد در عصر نزول قرآن وقرنها قبل وبعد از آن درمحافل علمي در مورد آسمان وزمين نظريه حاکم، نظريه بطلميوس بود که زمين را مرکز جهان مي شمرد وستارگان وخورشيد را در دل فلکهايي بلورين ميخکوب دانسته وفلکها دراطراف زمين درگردش بودند.

اما قرآن مطلبي کاملاً بر خلاف آن مي گويد :

◄ خورشيد به سوي قرارگاهي در حرکت است نه اينکه خورشيد به دور زمين ،آن هم نه به دور خودش، بلکه به دنبال فلک بلورينش در حرکت است.

◄ خورشيد وماه هرکدام درمسير خود شناورند.

بعد از فرو ريختن فرضيه هاي بطلميوس وکشفيات ديگر وپيشرفت علم ومشاهدات نجومي که با استفاده از تلسکوپهاي بسيار نيرومند صورت گرفت ثابت کرد حداقل خورشيد داراي دو حرکت است .حرکت وضعي به دور خودش وحرکت انتقالي به اتفاق تمام منظومه شمسي به سوي نقطه مشخصي از آسمان يا به تعبيرديگربه سوي ستاره وگا که از ستارگان صورت فلکي مي باشد .

خورشيد علاوه بر حرکات ظاهري حرکات واقعي دارد. حرکت دوراني کهکشان ،خورشيد را با سرعت حدود يک ميليون و يکصد وسي هزار کيلومتر درساعت در فضا مي گرداند و در داخل کهکشان خورشيد ثابت نيست واين که ما ازاين حرکت سريع خورشيد درفضا بي خبريم ،به سبب دوري اجرام فلکي است .

وبدون شک جمله « کل في فلک يسبحون» با افلاک بلورين بطلميوسي که هريک از کرات را درجاي خود ميخکوب مي کرد سازگار نيست ودقيقاً با آنچه علم امروز پرده از آن برداشته است هماهنگ مي باشد،همچنين حرکت به سوي مستقر نيز اشاره ديگر به حرکتي است که خورشيد به يکسويي از کهکشان دارد، و بيان اين مطلب به راستي معجزه است.6

در تفسير الميزان هم پيرامون اين دو آيه چنين آمده که جريان شمس همان حرکت آن است واينکه خورشيد به طرف قرارگرفتن خود حرکت مي کند، يعني تا سرآمدن اجلش و يا تا زمان استقرار ويا تا محل استقرارش حرکت مي کند. و آفتاب لايزال در جريان است مادامي که نظام دنيوي بر حال خود باقي است.« ذلک تقديرالعزيز العليم»، يعني جريان نامبرده خورشيد، تقدير وتدبيري است از خدايي که عزيز است يعني هيچ غالبي براراده اوغلبه نمي کند وعليم است يعني به هيچ وجه از جهات صلاح در کارهايش جاهل نيست .

تدبير الهي چيزي نيست که روزي جاري شود وروزي از روزها متوقف گردد بلکه تدبيري است دائمي وخلل ناپذير. پس خورشيد وماه ملازم آن مسيري هستند که برايشان ترسيم شده، نه خورشيد به ماه مي رسد ونه شب از روز جلو مي افتد .واين معنا اين را مي رساند که چون خورشيد بزرگتر وقوي تر از ماه است وماه کوچکتر وضعيف تر، لذا رسيدن خورشيد به ماه را ذکر کرد . واز ذکر آن حال عکسش روشن مي شود. ومشخص مي شود که ماه به طريق اولي نمي تواند به خورشيد برسد. وکلمه فلک عبارت است از همان مدار فضايي که اجرام آسماني هريک در يکي از آن مدارها سير مي کنند . ودر جمله يسبحون ،ضمير جمع آورده شده براي اين است که هريک از اجرام فلکي در برابر مشيت خدا رام است وامر او را اطاعت مي کند.7

--------------------------------------------------------------------------------

1- يس ، 38-40

2- تفسير شريف لاهيجي ، ج 3،ص747

3- تفسير مجمع البيان، ج 20،ص403و405

4- تفسير نمونه ،جلد18،ص381.

5- تفسير نمونه ، ج18،ص390

6- پيام قران،ج8،ص155.

7- الميزان ،ج17،ص139و142

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 172]