طرح جامع خشكسالى، حلقه گمشده در برنامه ريزى مديريت منابع آب ايران

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: طرح جامع خشكسالى، حلقه گمشده در برنامه ريزى مديريت منابع آب ايران
مقدمه
بر اساس اظهارات معاون وزارت نيرو در امور آب ميزان بارش هاى جوى ايران در ۶ ماه اول سال آبى ۱۳۸۰-۱۳۷۹ حدود ۲۱ درصد نسبت به متوسط ۳۲ ساله دوره مشابه كاهش نشان مى دهد. ميانگين دما در همين دوره در بعضى مناطق تا حدود ۴ درجه سانتيگراد افزايش يافته، ذخيره آب تعدادى از سدهاى مهم كشور از جمله كرج، لتيان، لار، جيرفت، استقلال ميناب، سفيدرود، زاينده رود و درود زن تا حدود ۵۰ درصد كاهش يافته و حجم رواناب ۳۶ رودخانه شاخص كشور نيز نسبت به متوسط درازمدت حدود ۴۵ درصد و در برخى حوضه ها نظير هرمزگان، كرمان، سيستان و بلوچستان و خراسان تا حدود ۸۰ درصد كاهش يافته است. بر اساس پيش بينى هاى انجام شده بروز خشكسالى و كم آبى در حداقل هفت استان كشور و بروز تنش آبى در پنج استان ديگر حتمى خواهد بود همچنين بر اساس گزارش سازمان ملل متحد ايران در چهارسال گذشته (۱۳۷۶ به بعد) دچار خشكسالى پياپى بوده و در سال جارى (۱۳۸۰) وخيم ترين سال را پيش روى دارد. سال هاست كه اغلب سخنرانى ها و خطابه هاى مرتبط با منابع آب ايران با اين جمله «ايران با متوسط ۲۵۰ ميليمتر بارندگى از كشورهاى خشك و نيمه خشك جهان است» آغاز مى شود و حدود پنج سال است كه اخبار و كمبود آب توسط مسئولان و دست اندركاران اجرايى گوشزد شده است. با اينحال على رغم اينكه زمينه هاى بحران كم آبى در برخى مناطق كشور عينيت يافته هنوز افكار عمومى اهميت مساله را به خوبى درك نكرده و كماكان پندار زوال ناپذيرى منابع آب در جامعه جارى است. حتى در آخرين برنامه پيشنهادى وزارت نيرو براى چهار سال آتى نيز خشكسالى به عنوان يك محور مستقل اساسى مورد توجه قرار نگرفته در حالى كه توجه به صادرات آب مخصوصا به كشورهاى جنوبى به عنوان يك كالاى صادراتى استراتژيك به عنوان يكى از محورهاى اصلى برنامه در نظر گرفته شده است. اين مقاله با اعتقاد به اهميت مقابله با خشكسالى تدوين شده است. در بخشى از مقاله محورهاى اساسى براى برنامه ريزى جامع مديريت مقابله با خشكسالى بررسى شده و بر اساس موارد تجربه شده نيازها و امكانات برنامه ريزى مطالعات خشكسالى در ايران بررسى شده و بر انجام مطالعات طرح جامع خشكسالى كشور تاكيد شده است.
محورهاى اساسى در برنامه هاى جامع مديريت مقابله با خشكسالى
برنامه ريزى مديريت مقابله با خشكسالى مى تواند به صورت ناحيه اى، ملى، منطقه اى و حتى جهانى انجام شود و در هر مورد شامل مجموعه اى از طرح ها و راهكارهاى كوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت باشد. زمان مناسب براى انجام مطالعات و تدوين برنامه جامع قبل از بروز خشكساليهاى گسترده است و از ديدگاه مديريت برنامه جامع با مدنظر قرار دادن مديريت بحران، مديريت ريسك و مديريت كنترل خطرات احتمالى تدوين مى شود. مديريت بحران بيشتر جنبه هاى تنش زا و بحرانهاى اجتماعى و اقتصادى ناشى از بروز خشكسالى و اقدامات اضطرارى و واكنشى براى كنترل اين پديده را مدنظر قرار مى دهد و در مديريت ريسك كليه پديده هاى ناشى از شروع تداوم و شدت خشكسالى بررسى شده و راهكارهاى موثر ميان مدت و بلندمدت براى پيش بينى و مقابله با حالتهاى مختلف خشكسالى تبيين مى شود. ايالات متحده آمريكا از جمله كشورهايى است كه يك دوره طولانى خشكسالى از ۱۹۸۵ تا سال ۱۹۹۶ ميلادى را تجربه كرده و در برخى از مناطق اين كشور خشكسالى در حدود ۶ تا ۷ سال تداوم داشته و خسارتهاى قابل ملاحظه اى به وجود آورده است. مهم ترين عكس العمل آمريكا در مقابل اين پديده تدوين برنامه جامع مقابله با خشكسالى بوده كه تا سال ۱۹۸۷ در سه ايالت و تا سال ۱۹۹۷ در حدود ۳۰ ايالت از آن برخوردار شده اند.
در برنامه جامع آمريكا، محورهاى زير به صورت ويژه مورد توجه قرار گرفته اند:
۱-تهيه برنامه هاى مقابله با خشكسالى به صورت استانى
۲- بررسى و ارزيابى عملكرد برنامه ها براى بدترين شرايط ممكن و در صورت امكان آزمون عملى آنها
۳- ايجاد شوراى بلاياى طبيعى
۴- تفكيك وظايف و مسئوليت ها و تبيين چگونگى ارتباط دستگاه هاى اجرايى استانهاى مختلف با يكديگر و رابطه هر كدام از استانها با مركز به منظور جلوگيرى از بروز ناهماهنگى ها در مواقع بحرانى
۵- توصيه و ترغيب بهره برداران عمده آب به داشتن طرحهاى مقابله با خشكسالى و آمادگى براى مواجهه شدن با كمبود آب در چند سال گذشته نمونه هايى از برنامه هايى تجربه شده در آمريكا توسط متخصصان ايرانى ارزيابى و به عنوان الگو و راهنماى كلى براى برنامه ريزى توصيه شده است كه از جمله مى توان به: (خزانه دارى، ليلا و همكاران، ۱۳۷۹) و (قدرت نما، قهرمان ۱۳۸۰) اشاره كرد. هر دو منبع يك الگوى ۱۰ مرحله اى را به عنوان ساختار و محور اصلى براى مديريت مقابله با خشكسالى مطرح نموده اند كه عبارتست از:
الف-خزانه دارى و همكاران: ۱- تشكيل كميسيون ملى خشكسالى ۲- شرح اهداف طرح و سياستها ۳- رفع كشمكشها و مشكلات احتمالى بين بخشهاى اقتصادى و محيطى ۴- تعيين منابع طبيعى، بيولوژيكى و انسانى و نيز تعيين محدوديتهاى حقوقى و مالى ۵- توسعه طرح خشكسالى ۶- شناسايى پژوهشهاى لازم و وقفه هاى موجود ۷- تركيب موضوعات علمى و سياسى ۸- اجراى طرح خشكسالى ۹- توسعه برنامه هاى آموزشى و تربيتى در سطوح مختلف و ۱۰ ارائه روشها براى ارزيابى مراحل طرح خشكسالى
چهارشنبه 2 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]