برگهايي از سرمايه گذاري خارجي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: برگهايي از سرمايه گذاري خارجي
در دو شماره گذشته سعي شد تا ضمن تعريف سرمايه گذاري خارجي، اصول و موارد مهم اين حركت اقتصادي از ابعاد مختلف بررسي شود. در بخش پاياني اين گزارش، انگيزه و ترفندهاي سرمايه گذاران خارجي مورد بررسي قرار مي گيرد؛ اينكه چرا و با چه هدفي سرمايه گذاران تصميم مي‌گيرند علي رغم همه مشكلا‌ت، سرمايه خود را به كشورهاي ديگر به خصوص در حال توسعه ببرند.

‌دلارهاي خارجي ‌

سرمايه گذاران خارجي براي اينكه بتوانند به منابع مالي و طبيعي كشورهاي جهان سوم و درحال توسعه ‌دست پيدا كنند به ترفندهاي مختلفي دست زدند. ‌كليه ترفندهاي آنان براين تئوري استوار بود كه توسعه نيازمند سرمايه گذاري است و سرمايه گذاري هم به ‌انباشت پس انداز نياز دارد و از آنجا كه كشورهاي درحال توسعه با كمبود پس انداز مواجهند، مي توان به ‌بهانه سرمايه گذاري و توهم رشد و توسعه، آنها را فريب داد . ‌فرشاد مومني درخصوص استراتژي شركتهاي چند مليتي مي گويد: "آنها سه گزينه مطرح كردند؛ يكي اين ‌بود كه اگر كشورهاي درحال توسعه به هر دليلي آمادگي يا انگيزه اي براي حل و فصل فرآيند توليد ندارند ما ‌خودمان آمادگي اين را داريم كه بياييم و در خدمت اينها باشيم و كمك كنيم تا اين كشورها رشد پيدا كنند. ‌وي سپس توضيح مي دهد : سرمايه گذاري مستقيم خارجي دراين چارچوب معرفي شد كه همه فرآيندهايي كه ‌به راه اندازي ظرفيت هاي جديد توليد منتهي مي شود به دست خود سرمايه گذاران خارجي به انجام برسد. ‌مومني سپس به گزينه ديگري كه اين شركتها و صاحبان سرمايه خارجي مطرح كردند مي پردازد و مي ‌گويد:"مي گفتند ما به شما حق مي دهيم كه چون تجربه تاريخي نسبتاً طولاني استعمار زدگي را پشت سر ‌گذاشتيد به ما بدبين باشيد و نخواهيد ما كوچكترين دخالتي در كارهاي شما داشته باشيم. گفتند ما براي اين گزينه ‌هم آمادگي داريم و بحث از استقراض خارجي را دراين چارچوب معرفي كردند. ‌وي ادامه مي دهد كه گزينه سوم اين شركت ها نيز سرمايه گذاري مشترك بود و مي گفتند اگر شما به ما خوش ‌بين نيستيد و از طرف ديگر ظرفيت ها و توانايي راه اندازي پروژه هاي جديد سرمايه گذاري را نداريد ما مي ‌توانيم با هم شروع كنيم و بعد از يك مدت وقتي همه چيز به وضعيت متعارف و مطلوب درآمد در ‌مورد آينده اش تصميم گيري كنيم و جالب اينكه ايران تا پيش از انقلاب از هر سه گزينه صاحبان دلار آمريكايي آسيب خورده است. ‌

سابقه سرمايه گذاران خارجي در ايران ‌

آنچه كه بيش از هر چيز باعث شده امروز به ماهيت و عملكرد سرمايه گذاري خارجي به ديده ترديد نگريسته ‌شود، سابقه فعاليت شركت هاي چند مليتي و دلار آنها در كشورهاي جهان سومي از جمله ايران است. ‌زماني كه تاريخ يكصدساله ايران و حضور شركت هاي چند مليتي در اين كشور را مورد بررسي قرار مي ‌دهيم درمي يابيم كه اين شركت ها سالها در اقتصاد ايران حضوري فعال و گسترده داشته و طي اين دوره ‌چيزي جز آسيب و زيان براي اين كشور به ارمغان نياوردند. حضور اين شركت ‌ها در اقتصاد ايران سه ‌مرحله داشت ؛ ‌در مرحله اول مدتها اين شركتها بر منابع نفتي كشور چنگ انداخته و سود حاصل از فروش آن را به يغما بردند. ‌اين حضور تنها به حيطه اقتصادي محدود نشد و ابعاد سلطه اين كشورها جنبه هاي سياسي و اجتماعي را نيز ‌تحت تأثير قرار داد. ‌در مرحله دوم، حضور شركت هاي چند مليتي در كشورهاي درحال توسعه با نام سياست جايگزيني واردات به ‌انجام رسيد و شركت هاي جديد چند مليتي شكل گـرفتند كه همان شركت هاي پيشين صادركننده كالاهاي ‌مصرفي به كشورهاي درحال توسعه بودند و با احداث شعباتي در اين كشورها و با نام صنعتي كردن به ‌توليد و فروش كالاي خود مي پرداختند . در اين مرحله نيز ايران شاهد حضور گسترده شركتهاي چند مليتي بود ‌كه طيف گسترده اي از كالاهاي خود را‌از پودر لباسشويي گرفته تا اتومبيل، به نام محصولات وطني به فروش ‌مي رساندند. تبعات منفي اين سياست ايجـاد صنـايـع مصـرفـي بـود. ‌مـرحلـه سـوم حضـور شركتهاي چند مليتي در جهان كه به اواخر دهه 1970 و اوايل دهه 1980 مربوط مي شود برخلاف دو مرحله قبل به شدت مورد توجه كشورهاي درحال توسعه قرار گرفت. در اين موج از حضور چند ‌مليتي ها، كشورهاي درحال توسعه به عنوان سكوهاي صادراتي درنظر گرفته شدند و سرمايه گذاري گسترده ‌و سنگين شركت هاي چند مليتي در اين كشورها موجب صادرات بالاي اين كشورها شد. ‌اما به گزارش بسياري از پژوهشهاي انجام شده از جمله بررسي موسسه تحقيقاتي تدبير اقتصاد، بر خلاف دو ‌مرحله اول و دوم، موج سوم حضور شركتهاي چند مليتي هيچگاه به ايران نرسيد. ‌مطالعه اواسط دهه 1970 سازمان ملل متحد نشان مي داد كه از كل سرمايه ‌گذاري هايي كه در دوره 1950 تا 1970 در منطقه خاورميانه انجام شده بيش از 90درصد فقط در يك رشته ‌فعاليت بوده است.‌مطالعه فرشاد مؤمني درخصوص حضور و نقش سرمايه هاي خارجي در تاريخ اقتصاد ‌ايران نيز نشان مي دهد كه نظر سازمان ملل درمورد ايران نيز صادق است، چرا كه بيشتر شركتهاي چند مليتي ‌تلاش كردند به چاه هاي نفتي نزديك شوند.

‌مؤمني در بخشي ديگر از مطالعه خود نشان مي دهد ديگر سرمايه گذاري هايي كه توسط چند مليتي ها در ‌اقتصاد ايران انجام شده، به هيچ وجه توليدي و مولد نبوده است.‌

وي در گزارش خود مي نويسد: "در دوره 1352 تا 1356 در مجموع 972 شركت خارجي در ايران به ثبت ‌رسيده است كه از اين تعداد شركت، 371 شركت در زمينه دلالي و بيمه، 251 شركت در زمينه بازرگاني، ‌رستوران و هتل داري و 306 مورد ديگر نيز در زمينه ساختمان فعال بوده اند. ‌

در اين رابطه احمد ساعي علت گسترش و حضور سرمايه گذاران خارجي در كشورهاي درحال توسعه از ‌جمله ايران را اينگونه دسته بندي مي كند. ‌

1-‌ شركتهاي فرامليتي همواره بخش كمي از سرمايه هاي خود را به كشورهاي جهان سوم آوردند و اغلب سعي داشتند از منابع مالي اين كشورها استفاده كنند. ‌

2-‌ استفاده از نيروي كار ارزان

3-‌ دست درازي به بازار داخلي و مصرفي

4-‌ استفاده از امتيازات مختلف اقتصادي در اين كشورها

5-‌ برخي ملاحظات سياسي و اجتماعي كه باعث مي شود جاي پاي اين شركتها در كشور ميزبان قدرت بگيرد. ‌*حاشيه هاي سرمايه گذاري خارجي ‌

ماهيت و عملكرد سرمايه هاي خارجي در كشورهاي جهان سومي از جمله در ايران و سالهاي پيش از انقلاب ‌سابقه ذهني مناسبي را به جاي نگذاشته است تا آنجا كه عده اي وجود و ورود سرمايه هاي خارجي را روش ‌نويني براي استعمار كشورهاي در حال توسعه مي دانند. اما امروزه نسل ‌جديدي از سرمايه خارجي به وجود آمده است كه گرچه به جز سود خود به چيز ديگري فكر نمي كند اما آنچنان ‌هم تحت پارادايم توطئه استعمار نيست . ‌

شايد اين رويكرد جديد در صاحبان سرمايه خارجي با مقاومت و شناخت مدبرانه مجامع جهاني، دولتها و مردم ‌در كشورهاي ميزبان ايجاد شده باشد.‌

تعدادي از كشورهاي در حال توسعه توانستند با استفاده از ظرفيت هاي سرمايه خارجي به رشد قابل توجهي ‌برسند كه كشور چين يكي از اين نمونه هاست. ‌

اما آنچه كه بسياري از صاحبنظران بر آن تأكيد دارند ساخت شرايط نهادي در كشورهاي ميزبان براي جلب و ‌جذب اين نوع سرمايه هاست. ‌

كشور ايران پس از انقلاب تلاش زيادي كرد تا در مواجهه با موج جديد سرمايه هاي خارجي به شكلي عالمانه، ‌از تجربه سالهاي گذشته بهره ببرد و به صورت فعال از اين ظرفيت استفاده كند. با اين حال هنوز نگراني هايي ‌در مورد آثار و جوانب ورود اين سرمايه ها به كشور وجود دارد. ‌

منبع : برنانيوز
سه شنبه 1 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 85]