گزارش تحليلي مهر-1/عدم تعهد؛ 5 دهه تلاش براي تبديل هويت مشترك به اتحاد مشترك

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش تحليلي مهر-1/عدم تعهد؛ 5 دهه تلاش براي تبديل "هويت مشترك" به "اتحاد مشترك"
خبرگزاري مهر- گروه سياسي: با رصد مجموعه نشست هايي كه سران كشورهاي عضو جنبش موسوم به عدم تعهد در طول 47 سال گذشته برگزار كرده اند، مي توان به وضوح مجموعه اي از تلاش هاي متمركز براي تبديل "هويت مشترك" اعضاي اين جنبش به "اتحاد مشترك" را مشاهده كرد.

به گزارش خبرگزاري مهر، با توجه به برگزاري پانزدهمين اجلاس وزراي خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در تهران كه در هفته آتي انجام خواهد شد، بررسي مهم ترين مباحث بنيادين مربوط به اين جنبش و برخي از كليات مربوط به آن ضروري به نظر مي رسد. آنچه در پي مي آيد اطلاعات مختصري در اين باب به دست خواهد داد:

انديشه عدم تعهد:

اصطلاح "عدم تعهد" نخستين بار توسط جواهر لعل نهرو، نخست وزير هند طي نطقي در 28 آوريل 1954 در كلمبو بيان گرديد و پس از آن باتلاش رهبران آسيايي - آفريقايي و بنيانگذاران جنبش عدم تعهد اين جنبش شكل گرفت. در حقيقت همه اعضاي جنبيش عدم تعهد، غير متعهد نبودند و اغلب درك متفاوتي نسبت به جنبش داشتند اما يافتن يك ايدئولوژي مشترك كه بتواند ابزاري براي ارائه اتحاد ظاهري براي اعضاي اصلي جنبش باشد كه در صدد يافتن يك نقش اصلي آن بودند كار آساني نبود.

اغلب اعضاي اين مجموعه تمايل چنداني به اصول فلسفي نشان نمي دادند و تنها در زمينه هاي سياسي و اقتصادي خاص فعاليت داشتند. از اين رو اتحاد آنها يك اتحاد مشترك نبود بلكه يك هويت مشترك و جديد به حساب مي آمد؛ لذا مفهوم عدم تعهد با بي طرفي كه در حقوق بين الملل كلاسيك تعريف شده، تفاوت دارد. غرض از مفهوم بي طرفي متداول در جنبش عدم تعهد، عدم مشاركت در اختلافات و منازعات دولت هاي بزرگ بود كه در اواخر دهه 50 و اوايل دهه 60 ميلادي هر زمان احتمال بروز آن وجود داشت.

بنيانگذاران جنبش عدم تعهد و اولين گردهمايي آن:

امروز از تيتو، جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر، سوكارنو و قوام نكرومه، رهبران يوگسلاوي سابق، هند، مصر، اندونزي وغنا به عنوان بنيانگذاران جنبش عدم تعهد نام برده مي شود كه هر يك در زمان خود به دلايلي نقشي مهم در پيدايش اين جنبش بر عهده داشته اند؛ مارشال تيتو كه در دوران جنگ جهاني دوم و پس از جنگ رهبري يوگسلاوي را به عهده داشت، پس از تثبيت قدرت خود عليرغم آنكه در آغاز در زمره گروه شرق بود، سياست تك روي در برابر بلوك شرق را در پيش گرفت و با اين اقدام خود مورد انتقاد و حملات تبليغاتي آنها قرار گرفت.

وي كه به دليل اعتقادات ايدئولوژيك خويش نمي توانست به گروه غرب بپيوندد، تلاش كرد در چنين وضعيتي براي حفظ خود راه سومي را برگزيند. مراودات او با رهبران آسيايي و آفريقايي از جمله نهرو و جمال عبدالناصر وي را بر آن داشت تا پيشنهاد ميزباني نخستين گردهمايي سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در بلگراد را مطرح نمايد. بدين ترتيب با تلاش وي و ديگر بينانگذاران جنبش عدم تعهد، نخستين اجلاس رهبران اين جنبش در دسامبر 1961 با حضور رهبران 25 كشور در بلگراد پايتخت يوگسلاوي برگزار شد.

اجلاس هاي سران جنبش عدم تعهد:

- اجلاس اول ( يوگسلاوي)

نخستين اجلاس سران كشورهاي غير متعهد در اول سپتامبر 1961 در بلگراد تشيكل شد؛ بنابر شرايطي كه براي شناخت كشورهاي غير متعهد تعيين شده بود از 25 كشور براي شركت دركنفرانس دعوت به عمل آمد؛ جو بين المللي آن زمان - دوره جنگ سرد و تشديد تشنجات بين المللي - بيم برخورد بلوك ها و آغاز جنگ جهاني سوم را به وجود آورده و لذا تاكيد كنفرانس بيشتر بر حفظ صلح و امنيت جهاني و رفع اختلافات از طريق صلح و همكاري بين المللي بود. اكثريت شركت كنندگان را نيز كشورهاي تازه استقلال يافته با خاطرات تلخ از استعمار غرب تشكيل مي دادند، به همين دليل نسبت به غرب بد بين بوده وبيشتر به شرق تمايل داشتند.

- اجلاس دوم ( مصر)

دومين اجلاس سران كشورهاي غير متعهد از 5 تا 10 اكتبر 1964 در قاهره پايتخت مصر تشكيل شد. دراين كنفرانس سران 47 كشور شركت كرده بودند، اغلب اعضاي جديد را كشورهاي تازه استقلال يافته تشكيل مي دادند. هدف اصلي كنفرانس بررسي بحران هاي جهاني و چگونگي يافتن راهي جهت تامين و استقرار صلح بود.

- اجلاس سوم( زامبيا)

با آنكه قرار بود كنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال يكبار تشكيل شود اما به علت اوضاع و احوال جهان، سومين كنفرانس سران شش سال بعد از اجلاس دوم يعني در سال 1970( از هشتم تا دهم سپتامبر) در لوزاكا، پايتخت زامبيا با شركت 53 كشور عضو تشكيل شد. اين كنفرانس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنيت بين المللي بر ضرورت استقلال كليه ملل به خصوص مستعمرات پرتقال در جنوب آفريقا تاكيد كرد. در زمينه مسائل اقتصادي از افزايش شكاف ميان كشورهاي غني و فقير اظهار تاسف شد و تنزل سهم كشورهاي در حال توسعه در زمينه صادرات طي دهه هاي 50 و 60 ميلادي مورد توجه قرار گرفت.

- اجلاس چهارم ( الجزاير)

چهارمين اجلاس سران كشورهاي غير متعهد از 5 تا 9 سپتامبر 1973 در الجزيره تشكيل شد. شركت كنندگان در اين كنفرانس 75كشور بودند و مصوبات آن در زمينه مسائل سياسي از جمله تبعيض نژاد در آفريقاي جنوبي، رودزيا، كامبوج، كره، حقوق درياها و مواد مخدر بود. در زمينه مسائل اقتصادي به موضوعاتي چون روابط كشورهاي پيشرفته و درحال توسعه، انتقال تكنولوژي و سيستم بين المللي مالي و پولي توجه داشت.

- اجلاس پنجم ( سريلانكا)

پنجمين كنفرانس سران كشورهاي غير متعهد در كلمبو پايتخت سريلانكا از تاريخ 16 تا 19 اوت 1976 برگزار شد. 86 كشور به عنوان عضو ، 9 كشور و 12 سازمان بين المللي به عنوان ناظر و 7 كشور به عنوان ميهمان در اين كنفرانس شركت داشتند. اختلاف نظرهايي كه از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود از اين كنفرانس شكل روشن تري به خود گرفت و به طور كلي كشورهاي شركت كننده به دو گروه تندرو يا مترقي و ميانه رو يا معتدل تقسيم شدند، اگر چه تعداد كشورهاي ميانه رو كه بيشتر طرفدار غرب بودند زيادتر بود ولي فعاليت سازمان يافته گروه هاي تندرو تاثير زيادي بر مصوبات كنفرانس گذاشت، با اين همه تصميمات كنفرانس كلمبو را مي توان نسبتا معتدل و به درو از تندروي دانست. در اين اجلاس بر سر تصاحب كرسي هاي دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد كه تعداد آن از 17 عضو افزايش يافته بود رقابت شديدي درگرفت.

- اجلاس ششم ( كوبا)

ششمين كنفرانس سران كشورهاي غير متعهد در روزهاي سوم تا هفتم اكتبر 1979( چند ماه پس پيروزي انقلاب اسلامي ) در هاوانا پايتخت كوبا برگزار شد. در اين كنفرانس مراحل نهايي عضويت جمهوري اسلامي ايران در جنبش پايان يافت و جمهوري اسلامي ايران به طور رسمي به عضويت جنبش عدم تعهد در آمد. در جريان اين كنفرانس مسائل مهمي چون اوضاع خاورميانه، پيشنهاد اخراج مصر ازجنبش ( به خاطر امضاي قرار داد صلح كمپ ديويد با رژيم صهيونيستي)، عضويت كامبوج و اوضاع اقتصادي بين المللي مورد بحث قرار گرفت.

در هاوانا دو دستگي ميان اعضاي جنبيش عدم تعهد كاملا مشخص بود. عده اي كوبا را متهم مي كردند كه در رياست كنفرانس بي طرفي را مراعات نكرده است. از اين رو وقتي پيشنهاد پشتيباني از خواسته هاي جمهوري اسلامي ايران عليه آمريكا مطرح شد تعدادي از كشورها تاكيد كردند كه بايد تجاوزات آمريكا به ايران و دخالت نظامي شوروي در افغانستان هر دو با هم در جلسات جنبيش مطرح و بررسي شود.

بندهاي 139، 140 و 141 بيانيه پاياني ششمين اجلاس سران عدم تعهد به طور كامل به ايران اختصاص يافت و در آن ها نسبت به پيروزي تاريخي مردم ايران در سرنگون كردن رژيم پيشين و ايجاد اميدواري براي تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادي و تحكيم استقلال خود، ابراز مسرت شد؛ در بيانيه پاياني اجلاس هاوانا از قطع روابط ايران با رژيم صهيونيستي و آفريقاي جنوبي، همچنين خروج ايران از پيمان سنتو استقبال به عمل آمد. دراجلاس هاوانا همچنين پيشنهاد عراق براي ميزباني اجلاس هفتم سران بعد از كوبا مورد تصويب قرار گرفت.

ادامه دارد ...
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 178]