بررسي موقعيت ايران درخط لوله صلح

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: بررسي موقعيت ايران درخط لوله صلح

پروژه چهار ميليارد ‌دلاري خط لوله‌گاز تاپ، با وجود تأكيد نهادهائي مانند بانك توسعه آسيائي و حمايت‌هاي غرب (به ويژه آمريكا) زمينه ضعيفي براي اجرائي شدن دارد... ؟ ... اين پروژه ظرفيت انتقال 33 ميليارد مترمكعب‌گاز از دولت‌آباد تركمنستان را از طريق 1685 كيلومتر خط لوله به پاكستان خواهد داشت، اين خط لوله در مسير خود از هرات و قندهار خواهد گذشت و به كويته و مولتان در خاك پاكستان خواهد رسيد.>(15)

به‌هرحال در شرايط حاضر و فشاري كه ايالات متحده آمريكا براي ايجاد و راه‌اندازي خط لوله تاپ و مقاصد ناشي از عملي كردن اين طرح دارد، تنها راه مقابله با مسير تاپ نه تقويت آن با انتقال گاز ايران به چين از طريق پاكستان، بلكه حذف آن با انتقال گاز ايران به چين از مسير افغانستان خواهد بود، كه در اين صورت پاكستان با استفاده افغانستان از مسير لوله گاز ايران به چين و صرف‌نظر كردن تركمنستان از مسير تاپ ديگر راهي جز استفاده از مسير خط لوله گاز ايران، پاكستان و وابستگي به انرژي ايران نخواهد داشت، زيرا پاكستان به گاز احتياج دارد و نيازهاي اقتصادي پاكستان آن كشور را ملزم به استفاده از گاز ايران خواهد كرد.

در اين مورد به سخنان مختار احمد مشاور نخست‌وزير پاكستان توجه كنيد كه مي‌گويد: (16) هند نيز براي برنامه‌هاي توسعه اقتصادي خود نياز وافر به انرژي‌هاي فسيلي خصوصاً گاز دارد. (17)

بطوري كه ملاحظه مي‌شود هند، نياز فزاينده‌اي به انرژي دارد و به همين جهت به عقد قرارداد موسوم به صلح براي خريد و انتقال گاز ايران از طريق پاكستان روي خوش نشان داد اما با مطرح شدن طرح تاپ و تحت فشار آمريكا در استفاده از خط لوله صلح دچار ترديد گرديده است، بطوري كه روز 24 اكتبر نيز هند اعلام كرده بود كه در ماه نوامبر به پروژه خط لوله گاز تاپ خواهد پيوست. طي ماههاي اخير، دهلي‌نو براي خروج از پروژه خط لوله صلح (ايران، پاكستان و هند) تحت فشار شديد واشنگتن قرار داشته است و ظاهراً هم‌اكنون اقدامات آمريكا، ثمر داده و قرار است كه هند گاز مورد نياز خود را از تركمنستان تأمين كند.> (18)

با توجه به مطالبي كه مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفت و زيان‌هايي كه عبور خط لوله انتقال گاز ايران، چين از طريق پاكستان از جهات مختلف براي ايران دارد، به نظر مي‌رسد كه قبول پيشنهاد پاكستان، خصوصاً با برنامه‌ريزي‌هائي كه براي عبور خط لوله تاپ با حمايت آمريكا در نظر گرفته شده، جز تضعيف قدرت منطقه‌اي ايران هيچ ثمري نخواهد داشت و برعكس راه‌اندازي خط لوله انتقال گاز ايران به چين از طريق افغانستان داراي فوايدي به شرح زير خواهد بود:‌

‌1- با ايجاد خط لوله‌گاز ايران، افغانستان، چين، پروژه‌هاي آمريكائي خط لوله تاپ يا بكلي منتفي خواهد شد و يا قدرتي براي بيرون بردن ايران از منطقه و منزوي ساختن آن نخواهد داشت.

2- با شكست برنامه ايالات متحده آمريكا در برقراري خط لوله تاپ، پاكستان نياز خود به گاز ايران را بيشتر احساس خواهد كرد.

3- هندوستان ديگر بر سر ميز مذاكره جهت استفاده از تاپ نخواهد رفت و در جهت استفاده از منابع گاز ايران كوشش خواهد نمود.

4- تركمنستان نيازمند حفظ بازار نزديك ايران براي گاز خود بوده و ديگر قادر به انجام بازي‌هاي سياسي و اقتصادي مانند قطع گاز به مقصد ايران نخواهد بود.

5- چين و خصوصاً مناطق غربي آن مانند بازقند، كاشغر و ختا كه داراي روابط فرهنگي ديرينه ايران هستند از گاز ايران استفاده خواهند كرد.‌

6- كشور دوست و برادر ما افغانستان كه داراي تاريخي مشترك و ميراث فرهنگي مشترك با ما بوده و با هم، هم زبان، همكيش و هم نژاد هستيم از گاز ايران استفاده خواهند كرد و چراغ دوستي و علاقمندي به ايران در خانه برادران افغانستاني ما روشن خواهد شد.

7- كشورهاي شمالي افغانستان مانند ازبكستان و خصوصاً تاجيكستان كه داراي مشتركات فرهنگي بسيار با ما هستند از طريق گاز ايران تغذيه خواهند شد و احتمالاً اين گاز از طريق تاجيكستان به قرقيزستان نيز خواهد رفت. ‌

8 - راه ديگري جهت صدور گاز به هند از طريق افغانستان گشوده خواهد شد و مناطق شمالي هند مانند كشمير كه به علت غناي فرهنگ ايراني در آن منطقه همانطور كه گفته شد، به ايران صغير شهرت دارد نيز مي‌تواند از گاز ايران كه وارد چين خواهد شد استفاده نمايد.‌

9- نهايتاً اينكه قدرت فرهنگي ايران در جهان ايراني به عنوان مادر فرهنگي منطقه با انتقال شبكه‌هاي گاز ايران در افغانستان، تاجيكستان، ازبكستان، قرقيزستان و مناطق غربي چين و همچنين پاكستان و هند با برتري‌هاي اقتصادي توام گشته و توهم‌هاي آمريكائي‌ها نيز در تشكيل خاورميانه بزرگ به فراموشي سپرده خواهد شد و جهانيان بار ديگر متوجه اين واقعيت انكارناپذير خواهند بود كه ايران با توجه به موقعيت ژئواكونوميك،‌ همراه با وضعيت ژئوپلتيكي و ارزش‌هاي فرهنگي خود و قدرت استراتژيكي خويش اجازه نخواهد داد تا گذرگاههاي تصنعي عبور انرژي در منطقه ايجاد شود، زيرا كشور ما با قرار گرفتن بين منابع نفت و گاز خليج‌فارس و درياي مازندران و واقع شدن بين كشورهاي توليدكننده نفت و گاز و كشورهاي مصرف‌كننده، بزرگترين قدرت انتقال انرژي در منطقه و جهان بوده و مي‌تواند مسيرهاي بسيار مناسبي با توجه به همه ابعاد سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و در راستاي شأن و منزلت خود در منطقه و جهان انتخاب نمايد، سرزمين بزرگي كه از دوران باستان جايگاه تلاقي تمدن شرق با غرب و مركز مبادلات اقتصادي كشورهاي آسيايي با ملل اروپايي بوده و هيچ معبر ساختگي نمي‌تواند جاي اين خطه خدادادي را بگيرد و اكنون نيز، يگانه راه با ارزش در ارتباط شبه قاره هند با اروپا از طريق درياي سياه و مديترانه و مهمترين راه انتقال انرژي كشورهاي جنوبي خليج‌فارس به ملل اروپايي و كشورهاي مصرف‌كننده بوده و بهترين راه ارتباطي به مناطق شرقي و آسياي ميانه بشمار مي‌رود كه بايد تمامي اين امكانات بالقوه به فعل تبديل شود.

‌پي‌نويس‌ها:‌

الف) معاون وزير نفت جمهوري اسلامي ايران و وزير نفت و فرآورده‌هاي طبيعي پاكستان صبح امروز در اسلام‌آباد و بر اجرايي شدن خط لوله صلح تأكيد كرد. سيفي مديرعامل شركت ملّي صادرات گاز ايران گفت: در اين مذاكره در خصوص اهداف اقتصادي و ژئوپلتيكي، خط لوله صلح، همچنين پيوستن و تعهد اسلام‌آباد و تهران به طرف هندي يعني سه‌جانبه بودن خط لوله گاز تأكيد شد، سيفي به نقل از وزير نفت و منابع طبيعي پاكستان گفت: وزير نفت هند در ماه آينده ميلادي به منظور حل مسئله ترانزيت گاز بين اسلام‌آباد و دهلي‌نو به پاكستان سفر مي‌كند. وي افزود: وزير نفت پاكستان همچنين آمادگي اسلام‌آباد را براي عبور خط لوله گاز از طريق خاك پاكستان به كشور چين و ميانمار اعلام كرد. به نقل از واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، 27/7/1386.‌

ب) نمونه‌اي از اين خطوط لوله، لوله‌هاي نفتي عربستان مي‌باشد كه مناطق نفتي غرب اين كشور را به كنار درياي سرخ منتقل مي‌كند، عربستان اين كار را براي رقابت با موقعيت تنگه هرمز انجام داد كه اين خطوط به هيچ وجه نتوانستند از اهميت راههاي آبي، خاكي ايران بكاهند.
ج).‌ منطقه گوادر - بندر گوادر پاكستان در شرق بندر و خليج گواتر و در فاصله حدود 90 كيلومتري گواتر ايران در مرز پاكستان قرار دارد.‌

د).‌ گُلگيت - ناحيه گُلگيت و بلتستان، ادامه ايالت جامو و كشمير بوده و مركز آن است كه اينك به پاكستان تعلق دارد. ناحيه (گلگيت) داراي پانصد هزار نفر جمعيت است، تقريباً همه سكنه آن مسلمانند و در بلتستان اكثريت با شيعيان است، در گلگيت نيز قبلاً اكثريت با پيروان مذهب شيعه بوده است كه كوشش شده تا با اسكان وهابي‌ها و افاغنه‌ سني مذهب، شيعيان آنرا از اكثريت بيندازند، بلتستان ناحيه‌اي ويژه شيعيان شمرده مي‌شود كه علت اصلي كثرت پيروان مذهب شيعه اثني‌عشري در اين نواحي را بايد هجرت روحاني بزرگوار سيدميرعلي همداني، باتفاق جناب سيدتاج‌الدين و همراهي هفتصد نفر ايراني به آنجا دانست كه در اواسط قرن هشتم هجري (14 ميلادي)، ضمن هجرت از ايران به گُلگيت و بلتستان در آنجا اسكان گزيده متوطن شده و يا اعمال و رفتار نيك و خداپسندانه خود، ساكنان هند و مسلك آن ديار را به نواي رهايي‌بخش دين اسلام فراخواندند هندوان گروه گروه به آنها گرويدند و با وي دست بيعت و اخوت دادند، در داد و ستدهايي كه بين همراهان اين بزرگوار و مردم آن ناحيه صورت گرفت و همچنين با ازدواج‌هايي كه بين ايشان واقع شد، ساكنان آن ناحيه، مستقيماً به اسلام و مذهب تشيع گرويدند، تأثير فرهنگ ايران تا بدانجا كشيده شده است كه پيش از آنكه بتوان آنجا را سرزميني از پاكستان دانست بايد آن را استاني از ايران شمرد، آداب و رسوم همه ايراني، عيد آنها، عيد نوروز، چهره‌هاي ايراني، نسبت به بقيه ساكنان و مردم پاكستان، صورتها سفيد، گوشت آلو، پرآب و ... و مردمش يك پارچه دلباخته ايران هستند. ن، ك به محمدكاظم محمدي، نشر فرهنگ اسلامي، سيماي پاكستان، چاپ اول، زمستان 1368/ صفحه 32 و 33.‌

هـ). گواتر - بندر و خليج گواتر ايران واقع در منتهي‌اليه جنوب‌شرقي ايران در مرز پاكستان.‌

و ). دالان واخان: در سال 1895 ميلادي (1274) هجري شمسي براي جدا كردن هند و انگليس از روسيه‌ ايجاد شد، اين دالان دنباله باريكي از سرزمين افغانستان است كه عرض عريض‌ترين نقطه آن 11 كيلومتر و طول آن نزديك به 81 كيلومتر مي‌رسد، لسوالي (شهرستان) واخان، در شرق ولايت بدخشان بر فلات پامير واقع شده است مركز لسوالي واخان، خاندوداست، غژگاه (گاوميش) و گوسفندان مرينوس از جمله حيوانات اهلي اين منطقه هستند كه پرورش داده مي‌شوند و از پشم و پوست آنها استفاده فراوان مي‌شود، مهمترين محصولات زراعي واخان، گندم، جو و باقلا مي‌باشد، مردم اين منطقه به زبان واخي تكلم مي‌كنند، هواي واخان سرد است، نگاه كنيد به محمدعظيم عظيمي، جغرافياي افغانستان، ناشر، انتشارات محقق، بهار 1382، مشهد چاپ سوم صفحه 26.‌

ز ). اكبرخان بگُتي از رهبران بلوچ پاكستان كه بالاخره به وسيله ارتش پاكستان كشته شد. ‌

ح ). ديورند، قراردادي است بنام عاقد آن، (سر هنري مارتينر ديورند كي‌سي، ائي،آي، سي اي فارن) سكرتري دولت هند و نايب وكيل از جانب دولت مذكور، اين قرارداد در روز دوم جمادي‌الاول 1311 قمري برابر 12 ماه نوامبر 1893 ميلادي بين ديورند و اميرعبدالرحمن خان كه تابع سياست‌هاي انگليس بود منعقد شد و برطبق آن امير افغانستان از ادعا بر مناطق، صوات، باجور، چيترال، وزيرستان، داورچمن صرف‌نظر كرد و حاكميت دولت انگليس هند را بر اين مناطق تصديق نمود. / ن ك به محمدعلي بهمني قاجار، اختلافات ارضي افغانستان و پاكستان به روايت اسناد تاريخي وزارت امورخارجه، ناشر، مركز اسناد و خدمات پژوهشي، تهران، 1382 صفحه 26 و 27.‌

ي).‌ كشمير، (ايالت كشمير با جمعيتي در حدود 7 ميليون نفر از شمال با افغانستان و چين و از شرق همچنان با چين (تبت)، از جنوب با هند و پاكستان و از غرب با پاكستان و افغانستان هم‌مرز مي‌باشد. 87 درصد مردم كشمير مسلمان و بقيه بترتيب از هندوها، سيكها و بودايي‌ها مي‌باشند (همانطور كه در صفحات قبل اشاره شد) هجرت سيدميرعلي همداني و همراهانش در قرن هشتم هجري از همدان به كشمير موجب اشاعه اسلام در اين خطه گرديد و از اين تاريخ به بعد هميشه حكومت اين ايالت تحت نظر رهبران مسلمان بوده است./ن.ك به محمدكاظم محمدي، سيماي پاكستان، دفتر نشر فرهنگ اسلامي چاپ اول، زمستان 1368 صفحه 30 و 31/ - ميرسيدعلي همداني ملقب به علي ثاني با عنوان شاه همدان و معروف به آفريننده ايران صغير (كشمير فعلي) با بردن تعداد كثيري از ايرانيان و به اعتباري علويان همدان كشمير را تبديل به ايران صغير نمود. او داراي تأليفات زيادي مي‌باشد، علامه اقبال لاهوري در وصف او چنين سروده است:‌

سيدسادات سالار عجم‌

دست او معمار تقدير امم‌

تا غزالي درس الله هو گرفت‌

ذكر و فكر از دو ديان او گرفت‌

خطه را آن شاه در يال آلتين‌

داد علم و صنعت و تهذيب و دين‌

آفريد آن مرد ايران صغير

با هنرهاي غريب و دلپذير

ن،ك، همان، صفحه 35 و 36.

-‌ مردم در كشمير به زبان پارسي سخن مي‌گويند، مردم (هترا) پيرو كيش اسماعيليه و مردم نقاط ديگر كشمير كيش دوازده امامي دارند، امير هونزا به ويژه، زبان شيرين فارسي را خوب مي‌داند و با اين زبان گفتگو مي‌كند، در كاخ فرمانداري اين بخش بشقاب چيني شكسته‌اي وجود دارد كه به گفته فرماندار، آقاي اجلال حسين و پيرمرد ديگري بنام همايون ساخت چين بوده و بيش از 600 سال دارد و نقش چليپا در آن وجود دارد. ن‌ ك به ختورتاش، نشان رازآميز، ناشر مؤلف، چاپ نخست زمستان 1371 خورشيدي صفحه 104.‌

ط) استفاده از مسير خطو لوله گاز به وسيله كشورهاي همسايه و نزديك در حال حاضر نيز مورد توجه، قرار دارد، چنانكه قرار است از سال 2010، گاز ايران از طريق خط لوله انتقال گاز ايران به تركيه در داخل خاك تركيه و در مرز دو كشور سوريه و تركيه وارد سوريه گردد،
ي) تاجيكستان در حال حاضر تمايل به خريد گاز از ايران دارد و اگر خط لوله گاز ايران به مقصد چين از افغانستان بگذرد مسلماً تاجيكستان از اين موقعيت جهت استفاده از گاز ايران بهره برده و جزو مشتريان استفاده از گاز اين مسير خواهد بود، زيرا در حال حاضر تاجيكستان دچار بحران انرژي است و در سفر رئيس‌جمهور تاجيكستان كه در 21/11/86 انجام مي‌گردد،‌ اين امر يعني حل بحران سوخت تاجيكستان بين مقامات دو كشور ايران و تاجيسكتان مورد بررسي قرار خواهد گرد. نگاه كنيد به روزنامه ايران، سال چهاردهم شماره/3859 يكشنبه 21 بهمن‌ماه 1386، صفحه 2 (سفر رئيس‌جمهور تاجيكستان به ايران).‌

ك) تركمنستان به روسيه و چين گاز مي‌فروشد: تركمنستان براي صادرات گاز به روسيه و چين با اين كشورها قرارداد فروش امضا كرد، ارزش اين قرارداد 195 دلار به ازاي صادرات هزار متر مكعب گاز است. تركمنستان از اول ژانويه (11 دي) و پس از اتمام مدت قرارداد، صادرات گاز به ايران را به دليل اختلافات بر سر قيمت متوقف كرد، قيمت پيشنهادي تركمنستان براي تداوم صادرات 110 دلار براي هر هزار مترمكعب بود كه با مخالفت ايران روبرو شد./ن،ك، به روزنامه اعتماد، چهارشنبه 10 بهمن‌ماه 1386 سال ششم، شماره 1603، صفحه4. لازم به ذكر است كه گاز تركمنستان براي ورود به ايران اصولاً فاصله‌اي را طي نمي‌كند، در حالي كه براي انتقال گاز از ميدان دولت‌آباد در تركمنستان به چين لوله‌هاي گاز بايد علاوه بر آن كه تمامي طول كشور تركمنستان از غرب تا شرق آن كشور را طي مي‌نمايند پس از آن هم مي‌بايد از دو كشور ازبكستان و تاجيكستان بگذرند و يا از راه ديگري يعني از طريق افغانستان بايد گاز خود را به چين برسانند كه اين مسير نيز طولاني خواهد بود و بايد به هر يك از اين كشورها نيز حق ترانزيت بدهد،‌ و البته همچنين تركمنستان براي انتقال گاز خود به روسيه نيز بايد براي ارتباط خطوط لوله‌اش از طريق خشكي مسير قزاقستان را طي نموده و تمام مسير طولاني در ازاي درياي مازندران از جنوب به شمال را طي كرده و سپس در شمال اين دريا گاز خود را تحويل روسيه دهد و به قزاقستان نيز حق عبور بدهد، بنابراين بايد توجه نمود كه تركمنستان براي فروش گاز خود به ايران هيچ هزينه ديگري را متقبل نمي‌گردد و فقط بايد قيمت گاز خود را بگيرد، ضمن آنكه براي انتقال گاز خود به تركيه نيز به مسير ايران نياز دارد.

ل) در زمستان سال 86 تركمن‌ها صادرات گاز خود به ايران را متوقف كردند و اين در حالي است كه بازار ديگري مانند ايران در اختيار ندارند و مسلماً در صورتي كه خريداران ديگري جهت فروش گاز خود از طريق احداث خطوط لوله جديد پيدا كنند، به بهانه‌تراشي‌هاي بيشتر خواهند پرداخت. وزير نفت نيز به موضوع قطع گاز از طرف تركمنستان اشاره نمود است:/ ن.ك به روزنامه ايران سال سيزدهم شماره 3834، 5 شنبه 20 دي ماه 1386 ايران اقتصادي، صفحه3.‌

پي‌نوشت‌ها:

1- روزنامه همشهري سال پانزدهم شماره 4416 پنج‌شنبه 24/8/1386 صفحه 11(صفحه اقتصادي).

2- روزنامه ايران سال سيزدهم شماره 3782، 20/8/86، ايران اقتصادي، صفحه 1.

3- محمد عظيم عظيمي، جغرافياي افغانستان، ناشر انتشارات محقق، چاپ سوم، بهار 82، مشهد صفحه 24.

4- ناصر محمدي، جغرافياي كشورهاي همجوار (پاكستان) ناشر سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، چاپ اول سال 1385، صفحه 51.

5- همان، صفحه 51 و 31.

6- همان، صفحه 183.

7- همان‌، صفحه 35،

8- همان، صفحه 7.

9- نقشه شماره 5 (نقشه طبيعي افغانستان) از انتشارات مؤسسه جغرافيايي سحاب.

10- پيرمحمدملازهي، مقاله تأثير پروژه گاز تركمنستان، افغانستان، پاكستان بر امنيت ملي ايران، فصلنامه مطالعاتي و پژوهشي نهضت، ناشر(مؤسسه مطالعات انديشه‌سازان نور) سال چهارم شماره 16 زمستان 1382، صفحه 178.

11- روزنامه سرمايه، شماره 588، يكشنبه 6 آبان ماه 1386، صفحه 24.

12- همان، صفحه 1.

13- همان، صفحه 5.

14- پيرمحمد ملازهي پيشين، صفحه 171 تا 175.

15- روزنامه سرمايه شماره 588، يكشنبه 6 آبان‌ماه 1386، صفحه 24.

16- روزنامه همشهري سال پانزدهم شماره 4416، پنج‌شنبه 24 آبان‌ماه 1386، صفحه 11.

17- روزنامه ايران سال سيزدهم شماره 3725، يكشنبه 11/6/86، صفحه 17.

18- روزنامه سرمايه، شماره 588، يكشنبه 6 آبان ماه 1386 صفحه 24.

دوشنبه 24 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 222]