سلطان درياها قرباني صيد ضمني و دورريز

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: سلطان درياها قرباني صيد ضمني و دورريز

حيوانات- پريسا خلف بيگي:
هنوز به درستي مشخص نيست چه تعداد از كوسه‌ها هر ساله در دنيا صيد مي‌شوند اما آمار مربوط به صيد آنها رقمي‌بيش از 100 ميليون كوسه در سال است.

در اين ميان تعداد كوسه‌هاي كشته شده براي تجارت به تنهايي 73 ميليون كوسه در هر سال است. تنها در دهه اخير جمعيت كوسه‌ها كاهشي بالاي 90 در صد داشته است. تخريب زيستگاه در اثر تخليه منابع آلاينده محيط زيست و همچنين مواد شيميايي سمي‌كه از راه جذب يا خوردن وارد بدن آبزيان مي‌شوند در شكارگراني مثل كوسه كه در راس هرم غذايي هستند تجمع يافته و متمركز مي‌شوند.

يكي از روش‌هاي صيد آبزيان كه رشته قلاب‌هاي طويل نام دارد به طول 18 تا 72
كيلو متر با متوسط 1500 قلاب طعمه گذاري شده به‌صورت تك رشته اي و نيز تورهاي گوشگير شناور كه غالبا غيرقانوني است اصطلاحا حيات را از درياها پالايش مي‌كنند. در برخي مناطق تعداد كوسه‌هاي صيد شده به اين روش 90 درصد كل صيد را تشكيل مي‌دهند.

در حالي كه ذخيره ماهيان استخواني رو به كاهش است، ماهيگيران با افزايش صيد كوسه اين موضوع را جبران مي‌كنند هر چند اغلب كوسه‌ها نسبت به ماهيگيري بيش از ظرفيت بسيار حساس تر و آسيب پذير تر از ماهيان استخواني هستند، زيرا تعداد تولد‌ها در آنها كم و نرخ رسيدن به سن بلوغ آنها كند است؛ همچنين شرايط توليد مثل در آنها سخت است و به‌صورت جفت گيري‌هاي دوره اي و نامتناوب، دوره بارداري طولاني است.

كوسه‌ها آسيب پذيرند

كوسه ها به‌علت تكامل يافتن در 400 ميليون سال پيش و بودن در راس هرم غذايي به موجوداتي تبديل شده‌اند كه شكارچيان طبيعي كمي‌دارند، با اين حال مقاومت شان در برابر شكارچيان بسيار اندك بوده به شدت در برابر بهره برداري آسيب پذير هستند. اين مشكل وقتي تشديد مي‌شود كه از كوسه‌هاي جوان نيز در مناطق پرورشگاهي بهره برداري مي‌شود. طبق تحقيقات، صنعت صيد تجاري كوسه پايدار نخواهد ماند و در مدت كوتاهي ورشكست خواهد شد.

كوسه‌ها قربانيان تجارت

امروزه كوسه‌ها براي گوشت، غضروف، پوست، روغن و ساير محصولات صيد مي‌شوند. باله كوسه كشورهاي آسياي شرقي براي تهيه نوعي سوپ استفاده مي‌شود و اخيرا تقاضاي آن رو به افزايش است، به‌علت قيمت بالاي اين باله‌ها ودرآمد قابل توجهي كه عايد ماهيگيران مي‌شود عمل كندن باله كوسه به طور وحشيانه اي روي كشتي داخل دريا انجام مي‌شود. پس از قطع باله، كوسه را در دريا رها مي‌كنند و كوسه نيمه جان و در حال خونريزي كه ديگر قادر به شنا كردن نيست كم كم به عمق دريا فرو مي‌رود و دچار مرگي تدريجي، عذاب آور و دردناك مي‌شود، اغلب ‌گونه‌هاي كوسه از بزرگ، متوسط و كوچك براي باله آنها صيد مي‌شوند.

رشد سريع صنعت صيد كوسه براي باله به بازارهاي اروپا، آفريقا و آمريكاي مركزي و جنوبي و بسياري از كشور‌هاي در حال توسعه در اقيانوس هند و آرام هم گسترش يافته است. همچنين از محصولات جانبي آن به عنوان مكملي ارزان براي تهيه خوراك دام استفاده
مي شود نيز غضروف آن به عنوان داروي ضد‌سرطان مصرف مي‌شود؛ درحالي كه اين موضوع پايه علمي‌ندارد و براساس باوري ناصحيح كه كوسه‌ها به سرطان مبتلا نمي‌شوند در برخي جوامع شايع شده است.

جگر كوسه كه سرشار از ويتامين‌هاست در تهيه دارو، روغن و اسكالين كاربرد دارد، از پوست ِآن چرم و سمباده تهيه مي‌شود، دندان‌ها، آرواره و نمونه تاكسيدرمي‌ هم بازار خاص خود را دارد.اكنون در برخي كشور‌ها حفاظت از كوسه‌ها آغاز شده اما طبق نظر كارشناسان يك رويكرد جامع چند مليتي لازم است و حفاظت از آنها بايد بر پايه تحقيقات در مورد بيولوژي، اكولوژي، پراكندگي، فراواني و بهره برداري از كوسه‌ها و طعمه‌ها و سيستم‌هاي وابسته به آنها باشد. با وجود اهميت اين بخش از زيستبوم دريايي تحقيقات در زمينه كوسه اغلب فراموش شده و توجه بيشتري به ماهيان استخواني مي‌شود، اطلاعات بيشتر از تاريخچه گونه‌هاي كوسه ماهيان براي ارزيابي وضعيت ذخاير، تاثير برداشت و مديريت صيد ضمني ضروري است.

صيد كوسه در ايران

جمع‌آوري آمار مربوط به صيد كوسه در ايران، در قالب طرح آمار صيد از سال‌هاي
70-68 در بوشهر و پس از آن در تمامي‌استان‌ها آغاز شد. طبق اين آمار در سال 85 صيد كوسه به 13298 تن رسيد كه در مقايسه با سال‌هاي قبل مثلا 8976 تن در سال 77 كاهش يافته است.

دكتر فرهاد كيمرام، مدير بخش تحقيقات بيولوژي و ارزيابي ذخاير آبزيان و عضو هيات علمي‌موسسه تحقيقات شيلات، در اين باره مي‌گويد: تعيين و محاسبه ميزان توده زنده كوسه ماهيان به تفكيك گونه تقريباً غير ممكن است . به دليل پراكندگي زيستگاه كوسه ماهيان و گونه‌هاي متنوع سطح زي و كف زي، عدم‌توفيق در نمونه برداري تحقيقاتي، به‌خصوص گونه‌هاي سطح زي در اين باره اقدامي‌صورت نگرفته است.

به گفته وي، نوع صيد در جنوب كشور ما چندگونه‌اي است و در ثبت آمار صيد به تفكيك گونه، نظر به اينكه كوسه ماهيان از تنوع گونه اي بالايي برخوردارند، آمار صيد آنها به‌صورت كلي و يك جا ثبت مي‌شود. در شمال وقتي صيد مثلا كيلكا داريم،گونه‌هاي ديگر آسيب نمي‌بينند اما در جنوب هنگام صيد ميگو، صيد ضمني كوسه هم به ناچار وارد آن مي‌شود.

شيلات ايران براي حل اين مشكل ادوات كاهنده صيد گذاشته كه تا حد امكان صيد ميگو انتخابي باشد اما در هر حال باز هم صيد ضمني كوسه داريم. البته در هيچ جاي دنيا هنوز نتوانسته‌اند جلوي اين نوع صيد را بگيرند. در خليج فارس و درياي عمان تنوع گونه اي بسيار بالاست با اينكه فراواني نسبت به آبهاي معتدل كمتر است ولي ادوات صيد انتخابي مثل تورهاي گوشگير هم صيد ضمني دارند. در صيد‌ترال كف هم كه صيد انبوه است مسلما كوسه وجود دارد. در تمام دنيا براي حل اين مشكل و حفظ اين ذخاير مي‌كوشند كه با بهينه سازي روش صيد، كوسه كمتر از چرخه حيات خارج شود .

تلاش براي حفظ كوسه‌ها

كيمرام مي افزايد: با توجه به اينكه كوسه‌ها مهاجرت منطقه‌اي دارند تا به حال در منطقه، اقدامي‌براي مشخص كردن مسير و زمان مهاجرت آنها نشده و به‌علت برخي محدوديت‌ها مثل عدم‌امكان بازگيري،‌ اين كار ميسر نبوده است. خوشبختانه در كشور ما صيد به روش قلاب‌هاي طويل آويزان كه صدمه زيادي به كوسه‌ها مي‌زند وجود ندارد.

وي در مورد ادامه صيد كوسه‌ها با نرخ كنوني خاطر نشان مي‌سازد: پيش‌بيني كلي اين است كه تا سال 2050 كليه آبزيان در سراسر آب‌هاي جهان از بين خواهند رفت. آبزيان كوتاه عمر به دليل تخم ريزي بالا مديريت آسان تري دارند و نرخ بهره‌برداري هم بالا تر است اما كوسه‌ها كه عمر درازي دارند سال‌هاي زيادي طول مي‌كشد تا به سن توليد مثل برسند بنابراين دريا بايد محيط سالم و خوبي براي آنها باشد. وقتي در صيد ضمني در سن پايين از بين مي‌روند جمعيت آنها صدمه بزرگي مي‌بيند.

كيمرام ضمن اشاره به تصويب و اجراي يك طرح تحقيقاتي در مورد كوسه‌ها تصريح مي‌كند: همكاري و هماهنگي بين سازمان محيط زيست، شيلات و ساير ارگان‌هاي ذي‌ربط درخصوص آبزياني مثل ماهيان خاوياري، دلفين‌ها و كوسه‌ها ضرورت دارد. كشور‌هايي موفق ترند كه به طور نسبي حفاظت موفق تري دارند.

براي اين منظور بايد طرحي تدوين شود كه براساس آن، مسير مهاجرت و مناطق پرورشگاهي كوسه‌ها مشخص شود ؛ همچنين شاخص‌ها و استانداردي براي حفاظت از مناطق حساس مربوط به كوسه‌ها ارائه شود تا بتوان به‌صورت علمي‌ امر حفاظت از آبزيان را جامه عمل پوشاند.

تاريخ درج: 18 تير 1387 ساعت 11:24 تاريخ تاييد: 18 تير 1387 ساعت 12:07 تاريخ به روز رساني: 18 تير 1387 ساعت 12:05
سه شنبه 18 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 197]