‪ ۲۰‬سال پس از فاجعه ايرباس پرواز بي‌فرود ‪۶۵۵‬

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: ‪ ۲۰‬سال پس از فاجعه ايرباس پرواز بي‌فرود ‪۶۵۵‬
در اين فاجعه كه از مهمترين موارد نقض حقوق بشر، حقوق بين‌الملل و حقوق هواپيماي كشوري در تاريخ محسوب مي‌شود، فرمانده ناو -وينسنس> به دليل جنايتش نشان لياقت گرفت و پرصداترين محافل سياسي غرب در مقابل اين فاجعه سكوت اختيار كردند و يا آن را در چارچوب اخبار كذب پنتاگون ارزيابي و تحليل كردند.

در روز يكشنبه، ‪ ۱۲‬تير ماه ‪ ،۱۳۶۷‬ساعت ‪ ۱۰‬و ‪ ۱۷‬دقيقه صبح، هواپيماي - ايرباس> هواپيماي جمهوري اسلامي ايران كه بايد مسير تهران - بندرعباس - دوبي را طي مي‌كرد، با فرمان برج مراقبت هوايي بندرعباس، از فرودگاه اين شهر ساحلي برخاست.

هفت دقيقه بعد، در حالي كه تقريبا يك چهارم مسير كوتاه هوايي بندرعباس - دوبي پيموده شده بود، يك موشك سطح به هواي شليك شده از يك ناو آمريكايي، هواپيما را منهدم كرد و ‪ ۲۹۰‬مسافر و خدمه پرواز آن هواپيما جان خود را از دست دادند.

شدت و وخامت سانحه به حدي بود كه تا دو روز، رسانه‌هاي بين‌المللي در سرگيجه‌اي بي‌سابقه از اطلاعات متفاوت به سر مي‌برند.

در اين ميان صحت يك مطلب كاملا مشخص بود، اين هواپيماي مسافري، هدف موشكي شليك شده از يك رزمناو آمريكايي مجهز به پيشرفته‌ترين رادارهاي رديابي قرار گرفته بود و پس از اين فاجعه، انجام اين گناه نابخشودني توسط آمريكا ، از سوي جهانيان تاييد شد.

كساني كه عاملان اصلي اين فاجعه بودند، پس از وقوع آن، بهانه‌هاي بسيار آوردند تا به نحوي بتوانند موضوع را تعديل كنند، ولي موضوع تهاجم به هواپيماهاي غيرنظامي، مشخص و معلوم بود و هيچ بهانه‌اي براي پوشاندن آن باقي نمانده بود.

خدمه پرواز ‪- ۶۵۵‬ايران اير> در حالي عهده دار وظايف خود شدند كه همگي آنان از جمله -محسن رضائيان>، خلبان هواپيما، گواهي نامه معتبر بين المللي داشتند كه از طرف اداره بازرسي و استاندارد پرواز هواپيمايي كشوري ، به نمايندگي سازمان بين‌المللي هواپيمايي كشوري صادر مي‌شود.

از سوي ديگر هواپيماي ايرباس نيز تمام چك‌هاي پروازي را در موعد مقرر گذرانده بود، بنابراين خدمه پروازي و هواپيما، هر دو در وضعيت مناسب و شايسته‌اي براي پرواز قرار داشتند.

مسير هوايي بندر عباس - دوبي در حدود ‪ ۳۰‬دقيقه يا به عبارت دقيقتر ‪۲۸‬ دقيقه زمان مي‌برد. اين مسير به سه قسمت تقريبا مساوي براي اوج گيري، پرواز خطي و نزول ارتفاع تقسيم مي‌شود. با توجه به اين كه هواپيما در دقايق اوليه پرواز مورد اصابت موشك قرار گرفته بود، در حالت اوج‌گيري بسر مي‌برد، به عبارت ديگر، اوج‌گيري و نزول هواپيما، در يك وهله صورت نمي گيرد. بلكه هر مقطع از تغيير ارتفاع، به سقف ارتفاع دالان هوايي و موافقت برج مراقبت مسئول مسير بستگي دارد.

اين هواپيما در دالان هوايي آمبر ‪ ۵۹‬كه در حقيقت كوتاه‌ترين مسير ميان بندرعباس - دوبي است، پرواز مي‌كرد . مسير انتخاب شده در يك هفته قبل از سانحه، حدود ‪ ۱۸۰‬پرواز به خود ديده بود. از اين رو مي‌توان دالان هوايي آمبر ‪ ۵۹‬را مسيري پر تراكم و آزموده شده‌اي تلقي كرد. سقف پرواز آمبر ‪ ۱۴ ،۵۹‬هزار پاست كه با توجه به شرايط جوي مناسب - مانند روز سانحه - مي توان از ارتفاع پايين تري - مثلا ‪ ۱۱‬هزار پا - استفاده كرد.

از سوي ديگر، هواپيماي منهدم شده، در دهم ارديبهشت ‪ ۱۳۶۱‬وارد خدمت شده بود و تا لحظه سقوط ‪ ۱۱‬هزار و ‪ ۴۹۷‬ساعت پرواز داشت و همين امر نشان دهنده اين است كه هواپيما از نظر فني در وضعيت پروازي مناسبي قرار داشت.

پس از سقوط هواپيماي ايرباس، مقامات وزارت دفاع آمريكا تا ‪ ۱۲‬ساعت پس از حمله، بر انهدام يك فرزند هواپيماي اف-‪ ۱۴‬ايراني تاكيد داشتند.

از سوي ديگر، مقامات آمريكايي در توجيه اين اشتباه مسلم بر آن بودند كه بيشتر بر انحراف مسير پرواز ايرباس تاكيد كنند.

درياسالار -كراو> رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح آمريكا، در توجيه اقدامات وينسنس اعلام كرد : ايرباس ايراني دقيقا در جهت ناو حركت مي‌كرد و با سرعت ‪ ۸۰۰‬كيلومتر در ساعت، حدود ‪ ۸‬تا ‪ ۹/۵‬كيلومتر از دالان هوايي بين المللي بيرون بود.

اما اطلاعات بدست آمده بوسيله پنتاگون، نشان مي‌دهد كه هواپيما هيچ گونه انحرافي نداشته است. اين مسير هوايي، ‪ ۲۰۰‬كيلومتر طول و ‪ ۳۵‬كيلومتر عرض دارد و ايرباس ايران در قسمت عريض تر دالان مورد تهاجم قرار گرفته است.

اظهارات ضد و نقيص مقامات آمريكايي درباره فاجعه ايرباس، زماني رنگ باخت كه چهار سال بعد روزنامه -نيويورك تايمز> در گزارشي كه حاوي چندين نكته تازه بود، اعلام كرد كه ناووينسنس در آب‌هاي فلات قاره ايران قرار داشت و نه در آب‌هاي بين‌المللي و پنتاگون (وزارت دفاع آمريكا) در آن زمان بر اين حقيقت سرپوش گذاشته شده بود.

همچنين دريا سالار -ويليام كراو> بعدها در گفت وگو با بي‌بي‌سي تاكيدكرد كه ناو -وينسنس> بدون هيچ دليل روشني با وجود برخورداري از توپ‌ها و موشك هاي دوربرد، به كرانه آبهاي ايران آمده بود.

در واقع، اين ناو بطور غيرقانوني وارد آب‌هاي ايران در خليج فارس شده بود و با اين وجود كاپيتان ويليام راجرز فرمانده ناو وينسنس، پس از پرواز يك هواپيماي ايراني در منطقه، دستور به شليك دو فروند موشك سطح به هوا مي دهد. هر دو موشك به هواپيماي مسافربري برخورد و پس از لحظاتي هواپيما منفجر و در نزديكي جزيره ايراني، -هنگام> سقوط مي‌كند. در اين حادثه دردناك تمام سرنشينان هواپيما كه در ميان آنها ‪ ۶۶‬كودك زير ‪ ۱۲‬سال، ‪ ۵۲‬زن و همچنين ‪ ۴۲‬تبعه كشورهاي يوگسلاوي، كويت، افغانستان، هندوستان، پاكستان، ايتاليا و وابسته نظامي پاكستان در ايران و خانواده‌اش جان باختند.

پس از وقوع اين فاجعه، جمهوري اسلامي ايران در نامه‌اي خواستار تشكيل جلسه فوري شوراي امنيت براي رسيدگي به موضوع شد. اين درخواست سبب شد تا ‪ ۲۵‬تير ‪ ۱۶) ۶۷‬ژوئيه‪ (۱۹۸۸‬شوراي امنيت تشكيل جلسه داد و پس از استماع سخنان علي اكبر ولايتي وزير وقت امور خارجه ايران و جورج بوش معاون رييس جمهوري آمريكا، قطعنامه ‪ ۶۱۶‬را تصويب كرد.

در اين قطعنامه، شورا با ابراز تاسف عميق از اين كه يك هواپيماي غيرنظامي ايران اير در پرواز برنامه ريزي شده بين‌المللي ‪ ،۶۵۵‬با شليك موشك از ناو جنگي ايالات متحده آمريكا منهدم شده، بر ضرورت تبيين حقايق اين سانحه تاكيد كرد. در پايان نيز اجراي فوري و كامل قطعنامه ‪ ۵۹۸‬را مورد تاكيد قرار داد و از آن به عنوان تنها عامل حفظ ثبات و صلح در منطقه ياد كرد.

انچه مسلم است، واكنش شورا در برابر اقدام جنايتكارانه آمريكا بسيار ضعيف بود، چنانچه تنها به ابراز تاسف و همدردي مطلق بسنده كرد.

همچنين واكنش اين شورا قابل مقايسه با حادثه انفجار هواپيماي پان امريكن بر فراز شهر لاكبري نيست، چرا كه در آن حادثه پس از سه سال تحقيق و بازجويي، مقامات آمريكايي و انگليسي اعلام كردند كه دو تبعه ليبي در اين حادثه نقش داشتند. پس از آن، بلافاصله شوراي امنيت با تصويب قطعنامه ‪،۷۳۱‬ از دولت ليبي خواست تا متهمان ادعا شده توسط آمريكا و انگليس را به اين دو كشور تحويل دهند. افزون بر آن، غرامت اين حادثه نيز بايستي پرداخت شود . پس از تعلل ليبي در قبال اين قطعنامه شوراي امنيت، اين شورا در قطعنامه ‪ ،۷۴۸‬با لحن شديدتري از ليبي خواست تا به خواسته‌هاي آمريكا و انگليس تن دهد.

ايران، افزون بر شوراي امنيت، خواستار بررسي اين فاجعه در شوراي سازمان بين‌المللي هواپيماي كشوري (ايكائو) شد .

به دنبال درخواست ايران از اين شورا، جلسه‌اي در ‪ ۲۳‬تيرماه ‪ ۱۳۶۷‬در مقر اصلي اين سازمان در مونترال كانادا برگزار شد. نماينده ايران در اين جلسه با قرائت نامه اي، خواستار محكوميت صريح ايالات متحده آمريكا به دليل استفاده از سلاح عليه هواپيماي مسافربري ايران و استفاده از زور و تهديد عليه فضاي جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي خليج فارس شد.

در اين جلسه، نماينده آمريكا نه تنها حاضر نشد به تخلف ناو وينسنس اشاره كند، بلكه وقايع را طوري بيان كرد كه گويي اين هواپيماي ايران بوده است كه با رعايت نكردن موارد فني و ايمني، موجب حادثه شده است.

شوراي سازمان بين‌المللي هواپيماي كشوري (ايكائو)، پس از شنيدن سخنان دو طرف، در بيانيه‌اي از دو كشور خواست تا در بررسي موضوع با شورا همكاري كنند. در جلسه بعدي شورا، هيات تحقيق گزارش خود را ارايه كرد و در آن گزارش اظهار كرد كه: - هواپيماي ايرباس به طور طبيعي بلند شده و پرواز آن در همه مراحل كاملا طبيعي بوده است.>
در نهايت، شورا با انتشار بيانيه اي، ضمن ابراز تاسف از استفاده از سلاح عليه هواپيماي مسافربري، اين حادثه را غيرعمدي و به دليل اشتباه در شناسايي هواپيما دانست. اين تصميم شورا در عين حال كه غيرمنصفانه و ناعادلانه بود، اين قضيه را ثابت مي‌كرد كه شورا تحت تاثير برخي از ملاحظات سياسي، نتوانست اصول و قواعد حقوقي در اسناد بين‌المللي را اعمال و اجرا كند.

از آنجا كه بيانيه ايكائو براي ايران رضايت بخش نبود، پرونده را به ديوان بين‌المللي دادگستري (لاهه) ارجاع داد و خواسته‌هاي خود را در اين مرجع بين‌المللي مطرح كرد. اما در مقابل، ايالات متحده صلاحيت ديوان را براي رسيدگي به موضوع، مورد اعتراض قرار داد.

برغم اعتراض آمريكا، ديوان روز ‪ ۱۲‬سپتامبر ‪ ۱۹۹۴‬را براي رسيدگي به اين موضوع مشخص كرد، ولي در نهايت اين قضيه در ديوان بررسي نشد، زيرا در توافقات دو طرفه قرار شد موضوع در خارج از ديوان بررسي شود.

علت اين تصميم‌گيري هم آن بود كه در آن زمان با توجه به نفوذ و قدرت ايالات متحده در بيشتر محافل سياسي و قضايي، مقامات ايراني اميدي به صدور راي از جانب ديوان بين‌المللي دادگستري مبني بر محكوميت آمريكا در قضيه ايرباس نداشتند.

به هر صورت با پي‌گيري هاي مجدانه مقامات جمهوري اسلامي ايران در عرصه‌هاي بين‌المللي ابعاد اين فاجعه براي مردم جهان مشخص شد و امروز پس از گذشت ‪ ۲۰‬سال از اين فاجعه ممكن است جهانيان آن را فراموش كرده باشند، ولي از بين رفتن ‪ ۲۹۰‬مسافر بي‌گناه ننگي است كه برپيشاني نظاميان آمريكايي تا ابد در تاريخ بر جاي مي‌ماند.
دوشنبه 10 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 223]