بورس و تاثير مديريت چند وجهي بر عملكرد شركت‌هاپيامد سياست تثبيت قيمت فولاد در بازار

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: بورس و تاثير مديريت چند وجهي بر عملكرد شركت‌هاپيامد سياست تثبيت قيمت فولاد در بازار
مهندس بهنود دامغانيدكتر مهندس سيدتقي نعيميقسمت اول تاريخچه تشكيل نخستين بازار بورس در جهان به قرن 13 ميلادي برمي‌گردد. در اين زمان نخستين بار خريد و فروش محصولات تجاري به صورتي مشابه بورس كالاي امروزي در كشور هلند صورت پذيرفت.
پس از هلندي‌ها تجار ونيزي به تقليد از آنها مراكزي براي نقل و انتقال سهام تاسيس كردند. در قرن هفدهم ميلادي خريداران سهام اقدام به خريد سهام شركت‌هاي مختلف مي‌كردند كه آنان را در سود و زيان شركت سهيم مي‌كرد. شركت هند شرقي و هلند نخستين شركتي بود كه در سال 1602 اقدام به عرضه سهام خويش در بورس آمستردام كرد و در نهايت در سال 1688 بورس لندن به‌عنوان يكي از عمده بازارهاي بورس امروزي جهان تاسيس شد.[1]. بورس در اقتصاد امروزي جهان نقش‌هاي مختلفي را ايفا مي‌كنند كه از آن‌جمله مي‌توان: ياري رساندن به شركت‌ها براي تامين نقدينگي مورد نياز جهت گسترش فعاليت‌هاي خويش، كمك به دولت‌ها براي تامين منابع مالي مورد نياز جهت سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي عمراني مختلف توسط انتشار اوراق قرضه در بازار بورس، منبعي بزرگ جهت جذب نقدينگي سرگردان در جامعه و هدايت آن به‌سمت فعاليت‌هاي سودمند اقتصادي و عمل كردن اين بازار به‌عنوان نمايشگر سلامت اقتصاد جامعه اشاره كرد.
در جدول 1 فهرست بازارهاي بزرگ بورس جهان به ترتيب ارزش آمده است. همان‌طور كه در جدول يك ديده مي‌شود از ميان ده بازار بورس پرارزش جهان منطقه آمريكاي شمالي با اختصاص ارزشي جمعا برابر با 38/27 تريليون دلار بيشترين سهم از ميان ده بازار پر ارزش جهان را به خود اختصاص داده‌است و پس از اين منطقه، قاره آسيا با 23/12 تريليون دلار و قاره اروپا با مجموع ارزش 16/8 تريليون دلار دوم و سوم هستند.
به عنوان يكي از بازارهاي بورس مهم در قاره آسيا مي‌توان به بازار بورس بمبئي (مقام دهم در جدول 1) اشاره نمود. بورس بمبئي در سال 1875 تاسيس شد كه قديمي‌ترين بازار بورس قاره آسيا است [1]. اين بورس بزرگترين بورس جهان از حيث تعداد شركت‌هاي پذيرفته شده است و در آگوست 2007 تعداد 4800 شركت در اين بازار به عرضه سهام خويش مشغول بودند [2و 3]. شاخص سهام عمده بازار بورس بمبئي تحت عنوان BSE SENSEX شناخته مي‌شود كه با عنوانBSE 30 نيز خطاب مي‌شود. اين شاخص دربرگيرنده سهام شركت‌هايي است كه يك پنجم سرمايه موجود در اين بازار را به خود اختصاص مي‌دهند.
علاوه بر بورس‌هاي بزرگ جهان كه به خريد و فروش سهام شركت‌هاي تجاري و اوراق قرضه مي‌پردازند، نوع ديگري از بورس به خريد و فروش كالا و محموله‌ها تجاري اقدام مي‌كند كه تحت عنوان بورس كالا شناخته مي‌شوند. نخستين بورس كالا به معني امروزي آن در سال 1710 در شهر اوزاكاي ژاپن جهت خريد و فروش محصول برنج تاسيس شد [1]. ايالات متحده دومين كشوري بود كه به تبعيت از ژاپني‌ها اقدام به تاسيس بورس كالا كرد. اين بازار در شيكاگو ايجاد شده و گستره بزرگي از انواع محصولات كشاورزي در آن معامله مي‌شد. در سال 1874 و با نظام مندتر شدن تدريجي روند تدوين قراردادهاي خريد و فروش محصولات كشاورزي، بازار بورس تجاري شيكاگو (CME2) تاسيس شد. از دهه هفتاد ميلادي تجارت انواع ارزهاي خارجي نيز به موارد تحت خريد و فروش در اين نوع از بازارهاي بورس اضافه گشت. هم‌اكنون واردشدن تجارت الكترونيك و امكان خريد و فروش محصولات مختلف از طريق اينترنت به گسترش دوچندان حجم و ارزش مبادلات تجاري صورت گرفته در بازارهاي بورس كالا منجر خواهد شد. امروزه بورس كالا به مكاني براي خريد و فروش گستره بزرگي از انواع محصولات و مواد تبديل شده‌اند و از محصولات كشاورزي و مواد معدني گرفته تا مواد انرژي‌زا نظير نفت و گاز طبيعي در اين نوع از بازارها امكان مبادله شدن را دارند[1]. جدول 2 مشخص كننده 5 بازار بورس كالاي بزرگ جهان از نظر تعداد قراردادهاي تجاري منعقد شده در سال 2007 است. معمولا در بورس مالي كالاهايي معامله مي‌شوند كه از شفافيت و امكان طبقه‌بندي مناسبي برخوردار باشند. در ارتباط با فلزات ابتدا شمش فلزات غيرآهني از قبيل طلا، نقره، مس، آلومنيوم، سرب، روي و ... در بازارهاي بورس مختلف مورد داد و ستد قرار گرفتند. به علت تنوع محصولات فولادي و خواص متفاوت آنها تا چند سال پيش فولاد در بورس‌هاي بين‌المللي مورد معامله قرار نمي‌گرفت. چندي است كه شمش‌هاي فولادي به‌عنوان يك محصول مياني در بورس LME مورد مبادله قرار مي‌گيرند.
قيمت‌ها در بورس بر مبناي مشخصات فني كالا، عرضه و تقاضا و... تعيين مي‌شوند كه اين مساله منجر به ايجاد شفافيت در امر قيمت‌گذاري و خريد و فروش كالاهاي تحت معامله مي‌شود؛ وجود قيمت‌گذاري دستوري كه در آن شركتي حق نداشته باشد از يك حد معين بيشتر براي محصولات خود قيمتي را تعيين و عرضه كند، باعث ايجاد تفاوت في‌مابين قيمت واقعي و قيمتي كه در بورس به اين نحو معامله مي‌شود، مي‌شود كه سود آن به جيب دلالان و رانت‌خواران واريز شده و به نفع مصرف‌كننده نهايي نيز نيست. توليدكننده محصولات با تعيين قيمت دستوري زيان مي‌بيند و نمي‌تواند از منابع داخلي خود براي طرح‌هاي توسعه، تحقيقات و... سرمايه‌گذاري كند. آينده توليدكنندگان در صورت ادامه اين روال به خطر خواهد افتاد. افزايش تقاضا براي كالاي خاص در جهان و تقاضا براي يك محصول جديد در عرصه بين‌المللي به نوبه خود مي‌تواند منجر به افزايش قيمت كالا شود. شكل 1 تغييرات توليد جهاني فولاد را در طول قرن گذشته نشان مي‌دهد. همان‌طوري‌كه مشاهده مي‌شود حوادث مختلف نظامي، سياسي و اقتصادي و... در سطح جهان منجر به افزايش يا كاهش تقاضاي جهاني فولاد در محدوده زمانهاي خاص و تغيير قيمت آن گرديده است.
عرضه كالاهاي مختلف در بورس كالا در عين حال كه باعث ايجاد شفافيت در نحوه مبادله كالا ميان توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان برمبناي اصل عرضه و تقاضا مي‌شود، گاهي روند قيمت‌گذاري يك كالاي خاص در اثر ايجاد شرايطي مشخص و به وجود آمدن تقاضاي كاذب براي آن ماده مصرفي دچار تغييرات غيراقتصادي مي‌شود. از اين‌رو افزايش قيمت يك كالا در بورس، هرچند كه در بيشتر موارد ناشي از تغيير عرضه و تقاضا براي ماده مذكور است، ولي با اين حال در برخي از موقعيت‌ها جو رواني بازار و اوضاع سياسي و مجادلات بين‌المللي كه خارج از دايره عملكردهاي اقتصادي هستند به افزايش يا كاهش قيمت يك كالاي خاص منجر مي‌شود. بمب‌گذاري در يك كشور، اعتصاب در يك معدن، تغيير نرخ بهره، نحوه بيان يك سياستمدار، جنگ لفظي سياستمداران كشورهاي مختلف و... عواملي از اين دست هستند كه عموما خارج از معادلات اقتصادي در تعيين قيمت مثلا نفت در ماه‌ها و روزهاي اخير مي‌باشند. شكل 2 تغييرات قيمت مس در بازار بورس فلزات لندن تا 27/6/2008 به همراه برخي از عوامل مهم موثر برآن را نشان مي‌دهد. افزايش يا كاهش قيمت سهام يك مجتمع توليدي در بورس مالي كمتر تحت تاثير موارد غيرتجاري صورت مي‌گيرد و به عبارت ديگر آنچه در تعيين قيمت سهام يك مجتمع مي‌تواند نقش داشته باشد.
به جز ملي شدن، مصادره و... عملكرد مالي شركت، جهت‌گيري‌هاي كوتاه مدت و درازمدت مديريت شركت و نحوه استقبال بازارهاي مصرف از محصولات و خدمات ارائه شده از سوي آن شركت است؛ چرا كه بازارهاي بورس براي جلوگيري از نوسانات شديد در ارزش شاخص‌هاي سهام كل مقررات بسيار سختگيرانه‌اي براي نظارت برعملكرد مالي شركت‌هايي كه به عرضه سهام خويش در بازار مي‌پردازند، وضع نموده‌اند. يك شركت زماني امكان عرضه سهام خويش در بازار بورس را مي‌يابد كه حساب‌هاي مالي آن تحت بررسي دقيق كارشناسان مالي مورد تاييد بازار بورس قرارگيرد. به عنوان پيش شرطي ديگر براي ايجاد امكان عرضه سهام يك شركت در بورس، به منظور ايجاد شفافيت در نحوه تصميم‌گيري‌هاي اقتصادي شركت، بايستي بخش عمده مالكيت سهام شركتي كه سهام آن در بازار بورس عرضه خواهد شد به بخش خصوصي واگذار شود؛ چراكه مالكيت ظاهرا خصوصي با مديريت دولتي در اكثر موارد بيش از آنكه به دنبال سودآوري اقتصادي شركت باشد، منافع عمومي جامعه و شرايط سياسي، اجتماعي و... را درنظر مي‌گيرد و بديهي است كه حاضر است با دستورات غيراقتصادي، نظير تعيين دستوري قيمت محصولات توليدي، محدوديت صادرات و سهولت واردات محصولات مشابه منافع اقتصادي شركت را (حداقل در كوتاه‌مدت ) فداي منافع كلي جامعه يا يك جناح خاص سياسي بكند. شكل 3 روند شروع خصوصي‌سازي را در شركت‌هاي توليد فولاد 25 كشور عضو بازار مشترك اروپا نشان مي‌دهد.
يكي از علل پيشرفت كيفي توليد محصولات فولادي در اين كشورها مديريت غيردولتي شركت‌هاي توليدكننده فولاد است كه سبب شد انرژي مصرفي به ازاي تن توليد فولاد از شروع خصوصي‌سازي تا كنون در اين كشورها حدود 30 درصد، مصرف آب حدود 60درصد به ازاي تن توليد فولاد كاهش يافت، راندمان توليد و بهره وري افزايش يافته است؛ زيرا مديران كارخانه‌هاي فولادسازي كشورهاي عضو بازار مشترك دغدغه چانه زني با مسوولان دولتي را ندارند و كميسيون بازار مشترك براي حمايت از صنايع توليد فولاد مساله تامين مواد اوليه براي اين صنعت را بر نظرات سياسي در ارتباط با حقوق بشر و ساير مسائل غيراقتصادي ارجحيت قائل مي‌شوند.
چين كمونيست برخلاف عقايد ايدئولوژيك خود براي پيشرفت صنعت كشور بعد از اروپايي‌ها شروع به ادغام و خصوصي‌سازي صنايع توليد فولاد كرده است. شكل 4 روند خصوصي‌سازي صنايع توليد فولاد چين تا سال 2006 را نشان مي‌دهد. تاكنون درصد زيادي از مالكيت و مديريت صنايع توليد فولاد در چين كمونيست به معناي واقعي خصوصي شده است كه اين مساله به افزايش راندمان توليد اين واحدها انجاميده و پيش‌بيني مي‌شود كه در سال 2008 توليد فولاد چين حدود 36درصد فولاد توليدي در جهان باشد [9].
به‌عنوان نمونه‌اي از اتخاذ شيوه مديريتي صحيح در تعيين جهت‌گيري يك شركت از سوي مديران آن به اتخاذ سيستم مديريتي چند وجهي از سوي مديران چند شركت اشاره مي‌شود كه طي آن مديران براي جمع كردن تمامي اجزاي مورد نياز براي توليد يك محصول در زير چتر يك مجموعه توليدي زمينه خريداري يا ادغام چند واحد توليدي در يكديگر را فراهم مي‌آورند.
به‌منظور توضيح بهتر به صنايع فولادسازي به‌عنوان نمونه اشاره مي‌گردد. فرآيند توليد فولاد خام نيازمند مشاركت واحدهاي توليدي مختلفي است كه هر يك توليد قسمتي از مسيري كه منجر به توليد فولاد خام مي‌شود را برعهده دارند. بي‌شك اگر هر يك از مراحل استخراج سنگ‌آهن، تغليظ سنگ‌آهن، گندله‌سازي، توليدآهن اسفنجي، استخراج ذغال‌سنگ كك شو، توليد كك، توليدآهن خام، توليد فولاد خام و ... در اختيار يك شركت مستقل باشند، در مقايسه با شرايطي كه همگي تحت تملك يك شركت مادر هستند از آسيب‌پذيري كمتري برخوردار خواهند بود. بنابراين مديراني كه به‌دنبال در اختيار گرفتن مجموعه يكپارچه‌اي از توليدكنندگان يك محصول هستند مي‌توانند مجموعه تحت مديريت خويش را آسيب‌ناپذيرتر كنند و سوددهي مجموعه توليدي را افزايش دهند. به‌عنوان نمونه‌اي از اثر نحوه عملكرد مناسب مديريت شركت در تعيين درست جهت‌گيري بلند مدت بر بازدهي مناسب و افزايش ارزش سهام مي‌توان به شركت فولادسازي CSN برزيل اشاره كرد[11].
شركت CNS در سال 1941 تاسيس شد[12]، عنوان كامل اين شركت عبارت Companhia Siderugica Nacional مي‌باشد. CSN از جمله شركت‌هايي است كه با دارا بودن زنجيره‌اي كامل از واحدهاي توليدي شامل: معادن (سنگ‌آهن، قلع، دولوميت، آهك و...)، واحدهاي تغليظ و گندله‌سازي، بندر اختصاصي، واحدهاي فولادسازي و پنج مجتمع صنعتي (كه 2 عدد از آنها در آمريكا و پرتغال قرار دارند) در زمينه توليد محصولات فولادي از رقابت‌پذيري بالايي برخوردار است. به‌علت در اختيار داشتن مالكيت معادن سنگ‌آهن و قلع، شركت CSN مزيت نسبي بيشتري از ساير شركت‌ها براي توليد محصولات فولادي قلع‌اندود را دارد. مجموع درآمد اين شركت در سال 2007 بالغ بر 5‌ميليارد دلار شد؛ كه نسبت به سال 2006 از افزايش 150‌درصدي برخوردار بوده است[13].
با توجه به افزايش قيمت مواد معدني بخصوص سنگ‌آهن و قلع در سال‌هاي اخير قيمت سهام اين شركت در بورس برزيل در مقايسه با سهام ساير شركت‌ها رشد زيادي داشته است. شكل 5 تغييرات قيمت سهام اين شركت را در فاصله 2003 تا پنج ماه اول سال 2008 نشان مي‌دهد. بازار بورس برزيل موسوم به BOVESPA به شكل اوليه خويش در سال 1890 تاسيس گشت. اين بازار بورس تنها بازار بورس فعال در برزيل و بزرگترين بازار بورس در منطقه آمريكاي لاتين است و افزايش ارزش سهام يك شركت در اين بازار مي‌تواند نشان‌دهنده عملكرد صحيح مديريت شركت و نياز دنيا به محصولات اين شركت باشد.
براي اينكه علت افزايش رشد ارزش سهام اين شركت و شركت‌هاي مشابه آن نسبت به ساير شركت‌ها مشخص گردد، خلاصه‌اي از مشخصات فعاليت‌هاي مختلف اين شركت در زير آورده مي‌شود:
معادن
نياز اين شركت به سنگ‌آهن توسط تنها معدن سنگ‌آهن آن، كه در جنوب شرقي برزيل واقع شده است، تامين مي‌گردد. سنگ‌آهن موجود در معدن تحت تملك اين شركت از عيار بسيار بالايي (حدود 68‌درصد آهن محتوي [12]) برخوردار است. اين معدن با ذخاير اثبات شده 6/1‌ميليارد تن، ظرفيت توليد سالانه 16‌ميليون تن سنگ‌آهن را دارد. در سال 2006 شركت CSN در معدن تحت تملك خويش معادل 5/13‌ميليون تن سنگ‌آهن توليد نموده ‌است[14] كه 50‌درصد از سنگ‌آهن توليد شده اين معدن تمام نياز شركت CSN به سنگ‌آهن را تامين نموده، 25‌درصد توسط شركتي ثالث در برزيل مصرف گشته و مابقي از طريق بندر اختصاصي اين شركت به كشورهاي ديگر صادر شد[12].
كارشناس رسمي دادگستري و عضو هيات علمي تحصيلات تكميلي واحد جنوب دانشگاه آزاد اسلامي
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 252]