کشف‌های جدید: تحولات جدید در تاریخ خلیج فارس

اخیراً، محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در همکاری با محققان بین‌المللی، تحقیقاتی درباره تاریخ خلیج فارس انجام دادند. داده‌های این تحقیق نشان می‌دهد که خلیج فارس تحت تأثیر تغییرات عظیمی قرار داشته است. این یافته‌ها می‌تواند به ما درک بهتری از تاریخ خلیج فارس و تأثیراتی که تغییرات آب و هوا بر تمدن بشری داشته‌اند، بدهد.

در تحقیقات دقیق، دانشمندان به بررسی رابطه پیچیده بین تغییرات اقلیم، افزایش ناگهانی سطح دریا و تشکیل خلیج فارس در طول ۱۰ هزار سال گذشته پرداختند. این مطالعه نگاهی دقیق‌تر به تاریخ منطقه ارائه می‌دهد؛ زیرا نشان می‌دهد که تغییرات اقلیم چگونه با تحولات تمدن بشری ارتباط داشته‌اند.

در طی دوره یخبندان آخرین (حدود ۱۰۰ تا ۱۱ هزار سال پیش)، خلیج فارس بیشتر اوقات خشک بود و به این ترتیب، مسیر مهاجرت انسان‌ها از آفریقا به فلات ایران را فراهم می‌کرد. اما با گرم شدن زمین در حدود ۱۷ هزار سال پیش، این منطقه تحولات قابل توجهی را تجربه کرد.

در زمان دوره یخبندان، حوضه خلیج فارس به عنوان یک منطقه خاص و حاصلخیز توصیف می‌شود. در این زمان، رودخانه‌های مانند «اروندرود کهن» در این منطقه جریان داشتند و بسیاری از نواحی عمیق امروزی خلیج فارس در گذشته دریاچه‌های بزرگی بودند. این امکان وجود دارد که این منطقه در گذشته، محیطی خشک و بی‌آب بوده و میزبان جمعیت‌های انسانی بوده باشد، چرا که ابزارهای سنگی در سواحل و جزایر خلیج فارس پیدا شده‌اند.

با پایان دوره یخبندان و افزایش سطح آب دریاهای جهان، خلیج فارس به تدریج غرق شد. این افزایش سطح آب در دو مرحله اصلی رخ داد، یکی حدود ۱۵ تا ۱۱ هزار سال پیش و دیگری حدود ۹ تا ۸ هزار سال پیش. در مرحله اول، مناطق شرقی خلیج فارس و تنگه هرمز غرق شدند و در مرحله بعدی، مناطق غربی خلیج فارس تبدیل به محیط دریایی شدند. این افزایش سطح آب دریا باعث مهاجرت جمعیت‌هایی شد که در منطقه خلیج فارس زندگی می‌کردند و احتمالاً نقاط ابتدایی تشکیل تمدن در جنوب بین‌النهرین را شکل دادند.

در این تحقیق، دکتر عبدالمجید نادری بنی از پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی همراه با تیمی از کشورهای فرانسه، ایالات متحده و آلمان، برای تعیین زمان دقیق تغییرات محیطی در طول طغیان خلیج فارس مشغول به تحقیق بودند. این تیم به بررسی اسرار خلیج فارس از طریق تجزیه و تحلیل رسوبات در بستر عمیق خلیج پرداخت و تحقیقاتشان در آزمایشگاه‌های ایران، فرانسه و ایالات متحده انجام شد.

دکتر نادری اعلام کرد که طغیان عظیمی در خلیج فارس حدود ۹۲۰۰ سال پیش رخ داده است. این طغیان در منطقه‌ای در نزدیکی بوشهر در بخش غربی خلیج فارس اتفاق افتاده است. همچنین، تغییرات اقلیمی مهمی هم در همین مدت در منطقه رخ داده است. در این دوره، سامانه موسمی اقیانوس هند تشدید شد و منطقه شبه جزیره عربستان به طور قابل توجهی سرسبز شد. اما فلات ایران در این دوران با خشکی مواجه بود.

به علاوه، در اوایل ۶۳۰۰ سال پیش، سامانه موسمی اقیانوس هند تضعیف شد و سامانه موسمی مدیترانه‌ای قوت گرفت. این تغییرات موجب بارش‌های بیشتر در منطقه زاگرس شد که از آن زمان به بعد منطقه دشت بین‌النهرین و خوزستان منابع آبی پایداری داشت. این موضوع عامل مهمی در تشکیل حکومت‌های اولیه نظیر سومریان و ایلامیان بود.

تحقیقات جدید محققان نشان می‌دهد که کشاورزی و دامداری اولیه در حوضه خلیج فارس بیش از ۱۰ هزار سال پیش آغاز شده است. این یافته حاصل تحلیل‌های گرده‌شناسی است که توسط دکتر مرتضی جمالی، دانشمند ایرانی-فرانسوی انجام شده است.

نتایج این تحقیق در نشریه معتبر Journal of Quaternary Science منتشر شده است و نگرش ما را نسبت به تاریخ خلیج فارس و تأثیرات تغییرات اقلیمی بر تحولات تمدن بشری تغییر می‌دهد.