آموزش فارسی در ترکیه - پایگاه خبری تحلیلی ایران بالکان

واضح آرشیو وب فارسی:ایران بالکان: اشاره: یکشنبه، دهم بهمن ماه ۱۳۹۵، دکتر علی تمیزال، عضو هیئت علمی دانشگاه سلجوق ترکیه، در قالب نشستی که گروه مطالعات آسیای صغیر آن را ترتیب داده بود در موضوع «آموزش فارسی در ترکیه و جایگاه ویژۀ ترکیه در آموزش فارسی» سخن گفت. در این نشست که با حضور دکتر محمدرضا نصیری، عضو وابسته و مدیر گروه مطالعات آسیای صغیر برگزار شد، شماری از فارسی آموزان ترکیه ای، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز حضور داشتند. آنچه در ادامه آمده مشروح سخنرانی دکتر تمیزال در این نشست است. در این سخنرانی، دربارۀ تاریخچۀ آموزش فارسی در کشور ترکیه، رشته های زبان و ابیات فارسی در دانشگاه های ترکیه و همچنین روش ها، کتاب ها و لوازم آموزش زبان فارسی در دانشگاه های این کشور بحث خواهد شد. همچنین به جایگاه خاص آموزش فارسی در ترکیه و نکات مهمی که باید در تألیف کتاب های آموزش زبان فارسی منتشرشده در ایران ــ که در ترکیه تدریس می شوند ــ با توجه فرهنگ، تاریخ و ادبیات مشترک ترکیه و ایران، اشاره خواهد شد. در پایان نیز به مشکلاتی که در هنگام نوشتن کلمات فارسی با حروف لاتین و دوبارۀ نوشتن آن ها به فارسی برمی خوریم و همچنین به سیستم معادل سازی اشاره خواهیم کرد. زبان فارسی، به اعتبار ریشه، یکی از کهن ترین زبان های جهان است که تاریخ دیرینش تا هفتصد سال پیش از میلاد روشن و در دست است. با آثار مکتوبی که از یک هزار سال پیش بر جای مانده است، پای فرهنگ کهن و استوار ایران به سرزمین های همسایه نیز گشوده شده است. از میان مهم ترین عوامل ایجاد علایق فرهنگی می توان به «زبان» اشاره کرد که وسیلۀ اصلی ارتباط است و در کنار مؤلفه هایی چون دین، فولکلور و عرف و عادات، در تکوین و ترویج هم بستگی های اجتماعی نقشی اساسی ایفا می کند. ترکان، برحسب موقعیت جغرافیایی، مناسبت های تاریخی، همسازی های فرهنگی و شرایط و عوامل اجتماعی، روابط نزدیکی با ایرانیان داشته اند. زبان فارسی در انتقال به سرزمین ترکان با مشکل چندانی روبه رو نشد؛ زیرا ترکان در روند مهاجرت به غرب، مدت ها در سرزمین ایران زندگی کرده و تا اندازه ای با زبان فارسی آشنا شده بودند. وقتی تمدن اسلامی از طریق خراسان و ماوراءالنهر به سرزمین ترکان قدم گذاشت و ترکان با اسلام آشنا شدند، بر میزان الفت ها افزوده شد و دو ملت که تا آن روز روابط خود را اغلب بر مبانی مادی استوار کرده بودند، متوجه بُعد معنوی این ارتباط نیز شدند. ترک ها زبان فارسی را وسیله ای برای ایجاد الفت و افزایش هم بستگی ها دیدند و هرگز این زبان را وسیله ای برای سلطۀ سیاسی یا تحمیل فرهنگی تلقی نکردند. وقتی پس از نبرد ملازگرد (۴۶۴ هجری) سلجوقیان قدرت را در دست گرفتند، در کنار زبان عربی که به عنوان زبان علم، عزیزش می داشتند، فارسی را نیز به عنوان زبان رسمی پذیرفتند. در دورۀ سلجوقیان، فارسی علاوه بر اینکه زبان رسمی محاوره و مکاتبه بود، زبانی بود که غالب ملت از مردم عادی تا وزیران و سلاطین که اغلب ترک زبان بودند، با آن الفت داشتند و با تفنن در آن استادی و برتری خود را به اهل فضل نشان می دادند. ترکان از راه های مختلف به زبان و ادبیات فارسی خدمت کرده اند. توجه و عنایت سلاطین ترک سبب شد زبان فارسی در جایگاه درخوری بنشیند. دربار سلاطین سلجوقی که بعضی از آنان چون ملکشاه و سلطان طغرل به فارسی شعر می ساختند، محفل پارسی گویان شد. در دورۀ خوارزمشاهیان نیز فارسی زبان دربار شد و تعدادی از سلاطین خوارزمشاهی چون آتسز، تکش و دو فرزندش، علاءالدین و تاج الدین، شعر می سرودند. هرچند غائلۀ مغول فترتی پیش آورد، اما با برپایی امپراتوری عثمانی که مقد�'ر بود ششصد سال بر سرزمین ترکان حکم براند، فارسی دوباره رواج یافت. اغلب سلاطین عثمانی همان گونه که فرزندان خود را به فراگیری فارسی تشویق می کردند، از اعزاز فارسی نویسان نیز دریغ نمی ورزیدند. بعضی از آنان چون سلطان محمد فاتح، سلطان بایزید، سلطان سلیم، و سلطان سلیمان دوستدار شعر و شاعران بودند و در میدان شاعری اسب می تاختند. پس از این نیز توجه و علاقۀ سخنوران ترک به فارسی، بر رونق این زبان در میان ترکان می افزود. این پاسداران ترک زبان فارسی از راه های مختلف به ترویج فارسی می پرداختند؛ بعضی چون فضولی و سخنوران نامی ترک به ترتیب دیوان فارسی روی آوردند، و بعضی دیگر نیز ترجیح می دادند که به ترجمۀ آثار فارسی بپردازند، عده ای چون سروری، سودی، لامعی و شمعی در وادی شرح نویسی قدم می زدند و بالاخره عده ای چون شعوری، شاهدی و حلیمی، به تدوین فرهنگ های دوزبانه پرداختند. ۱. هدف و اهمیت تأسیس رشته های زبان و ادبیات فارسی در ترکیه ترک ها از زمان های بسیار دور با همسایه شان ایران آشنا شده بودند، زبان فارسی را در مدت زمان بسیار کوتاه آموخته بودند و به ترویج آن پرداخته بودند. ترک ها چندین اثر ادبی به زبان فارسی به جهان عرضه کرده اند. این زبان که در دورۀ سلجوقیان به عنوان زبان رسمی مورد قبول واقع شده بود، در دورۀ عثمانیان به عنوان زبان ادب مورد توجه قرار گرفت و شاعران و نویسندگان آن دوره و در رأس آنان، سلاطین و شاهزادگان عثمانی، به تدوین آثار فارسی در زمینه ها مختلف رغبت نشان دادند. در این میان بایستی به این نکته اشاره کرد که برخی از منابع مهم تاریخ و ادبیات کلاسیک ترک به زبان فارسی نگاشته شده اند. آموزش زبان فارسی که اهمیتش را در دورۀ جمهوریت نیز از دست نداده بود، در گروه های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه های معتبر ترکیه ادامه یافت. از میان اهداف گروه های زبان و ادبیات فارسی در ترکیه، علاوه بر آموزش زبان فارسی، می توان به پژوهش در ادبیات کلاسیک و معاصر فارسی و بررسی و گردآوری اطلاعات مربوط به تاریخ و فرهنگ ترک که در منابع فارسی جای گرفته اند، اشاره کرد. ۲. تاریخچۀ رشته های زبان و ادبیات فارسی در ترکیه روابط ایرانیان و ترکان سابقه ای بسیار دیرینه دارد. به این سبب زبان فارسی همواره اهمیت خود را در میان ترکان حفظ کرده است. در دورۀ عثمانی، به علت روابط نزدیک فرهنگی عثمانیان و ایرانیان، هر دو زبان عربی و فارسی در مؤسسات آموزشی جایگاه بسیار مهمی داشت. این موقعیت تا دوران معاصر ادامه یافت و در دوران جمهوریت نیز متخصصان بسیاری پرورش یافتند که زبان فارسی و به خصوص زبان نوشتاری آن را بسیار خوب می دانستند. این توجه باعث شد دانشگاه ها نیز با توانایی های خاص خودشان، آموزش و تعلیم زبان و ادبیات فارسی را در سطح دانشگاهی ادامه دهند. در گذشته ترک ها برای یادگیری زبان فارسی، در مقیاس وسیع از فرهنگ های دوزبانه استفاده می کردند. امروزه قدیمی ترین لغت نامه ای که بر جای مانده متعلق به قرن های پانزدهم و شانزدهم است. بخش مهمی از این لغت نامه به موضوعات دستور زبان فارسی اختصاص دارد. در سال ۱۸۳۹، بعد از تحولاتی که در ترکیه صورت گرفت، مؤسسات آموزشی به شیوۀ اروپایی تأسیس شدند. حدود ۹۰ سال طول کشید تا در ادبیات و فرهنگ ترک پیشرفت های مهم صورت پذیرد. در این دوره، به جای مدارس حوزوی، مؤسسات آموزشی ای به مانند مدارس ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، مدارس عالیه و دانشگاه ها تأسیس شدند. امروزه در برنامۀ کل این مدارس که در دست ماست، درس زبان فارسی جایگاهی ویژه دارد. در تاریخ ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳، پس از تأسیس جمهوری ترکیه، آموزش زبان فارسی از مؤسسات آموزشی متوسطه حذف شد، اما در عوض، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های مدرن تأسیس شد. در دورۀ جمهوریت در ترکیه اولین دوره های آموزش زبان فارسی به صورت مدرن، در طول جنگ جهانی دوم، برگزار شد. در این دوره استادان آلمانی ای که از فشار نازی به ترکیه پناهنده شده بودند در دانشگاه های استانبول و آنکارا به کار مشغول شدند و در پیشرفت آموزش و تعلیم زبان فارسی سهم بسزایی ایفا کردند. امروزه در ترکیه پنج دانشگاه به فعالیت در امر آموزش زبان فارسی مشغول اند. به غیر از این، در پنج دانشگاه دیگر نیز رشتۀ زبان و ادبیات فارسی تأسیس شده است. علاوه بر این، در دانشکده های الهیات و دانشکده های دیگر نیز رشته هایی مانند تاریخ و ادبیات زبان ترکی، فلسفه، کتابداری و تاریخ هنر تدریس می شود که زبان فارسی از جملۀ واحدهای درسی آن ها به شمار می رود. ۳. وضعیت کل�'ی گروه های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های ترکیه ۳-۱ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه استانبول این دانشگاه قدیمی ترین و بزرگ ترین دانشگاه ترکیه است. تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه استانبول به صورت رسمی از سال ۱۹۳۸ با تلاش هلموت ریتر آغاز شد. هلموت ریتر، شرق شناس و دانشمند آلمانی، در اثنای جنگ جهانی دوم به ترکیه پناهنده شده بود. وی در سال ۱۹۳۸ به اتفاق احمد آتش، به احداث انستیتوی شرق شناسی که به دانشگاه استانبول وابسته بود، اقدام کرد. برنامۀ درس های ادبیات عربی و ادبیات فارسی که بر اساس آئین نامۀ مور�'َخ ۱۵ اوت ۱۹۰۰ در دارالفنون ــ که عنوان سابق دانشکدۀ ادبیات است ــ تنظیم شده بود، از سال ۱۹۳۸ به بعد در یک کرسی واحد به نام زبان شناسی عربی ـ فارسی ادغام شد. این کرسی که در سال ۱۹۶۳ به دو کرسی زبان شناسی عربی ـ فارسی تقسیم شد، از سال ۱۹۸۱ تا به امروز به عنوان رشتۀ زبان و ادبیات فارسی با ۲ استاد، ۲ دانشیار و یک مربی و چند دستیار برنامه های آموزشی خود را در سه دورۀ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ادامه می دهد. این گروه که از همان زمان تا کنون، بدون وقفه به فعالیت خود ادامه داده است، به تربیت تعداد زیادی استاد ارزشمند و دانشجو توفیق یافته و در قالب تألیفات اعضای هیئت علمی و رساله های پایان تحصیل در دوره های کارشناسی ارشد و دکتری، آثار ارجمندی در خصوص فرهنگ و ادب و تاریخ فراهم کرده است. برنامه های درس دورۀ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری این گروه مانند برنامه های درس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آنکاراست. فرهیختگان این گروه، عنوان زبان شناس در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی را کسب می کنند. ۳-۲ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ زبان و تاریخ ـ جغرافیای دانشگاه آنکارا یکی از مهم ترین دانشگاه هایی که در زمینۀ زبان و ادبیات فارسی فعالیت می کند دانشکدۀ زبان و تاریخ ـ جغرافیای دانشگاه آنکاراست. دانشکدۀ زبان و تاریخ ـ جغرافیای دانشگاه آنکارا به دستور مستقیم آتاترک در سال ۱۹۳۶ احداث شد و گروه زبان و ادبیات فارسی آن، یکی از نخستین گروه های این دانشکده بود. این گروه در حال حاضر با یک استاد و یک دانشیار و چند دستیار برنامه های آموزشی خود را در سه دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری پیاده می کند. دانشجویان دورۀ کارشناسی در دو سال اول با مطالبی چون تاریخ و جغرافیای ایران، زبان ها، ادیان و ادبیات ایرانی در دورۀ پیش از اسلام و در رأس آن ها با دستور زبان فارسی آشنا می شوند. در دو سال پایانی، ادبیات ایران در دوره های مختلف اسلامی و نیز آثار شاعران و نویسندگان معروف تدریس می شود. دانشجویان برای اینکه کمال خود را اثبات کنند، در سال چهارم به تدوین رساله ای می پردازند. هر کدام از دانشجویان دورۀ کارشناسی باید ظرف چهار سال ۱۲۸ واحد درسی را در مورد زبان و ادبیات فارسی بگذرانند. دانشجویان دانشکده های الهیات و سایر رشته ها، مانند زبان و ادبیات ترکی، تاریخ، فلسفه و تاریخ هنر دانشکده های علوم و ادبیات نیز زبان فارسی را به عنوان واحد اختیاری انتخاب می کنند. درس های دوره های کارشناسی ارشد و دکتری بیشتر به موارد تخصصی معطوف است. دانشجویان از یک سو به بررسی آثار شخصیت های مهم زبان و ادبیات فارسی روی می آورند و از دیگر سو به پژوهش در خصوص آن دسته از نسخه های خطی فارسی که مستقیماً با زبان، ادبیات، تاریخ و فرهنگ ترک ارتباط دارند، می پردازند. عناوین دروس دورۀ کارشناسی به شرح ذیل است: ــ اطلاعات کلی دربارۀ زبان فارسی، دیکتۀ فارسی، خواندن فارسی، فرهنگ ایرانی در دورۀ پیش از اسلام، دستور زبان فارسی، مکالمۀ فارسی، ترجمه از فارسی به ترکی، فرهنگ ایرانی در دورۀ پس از اسلام، واژه شناسی فارسی، متون معاصر فارسی، بررسی متون فارسی، ادبیات ایران در دورۀ غزنویان و سلجوقیان و مغول. ــ همچنین جمله سازی در زبان فارسی، انشای فارسی، منتخبات داستان های فارسی، علوم ادبی فارسی، درک مطلب فارسی، متون تصو�'ف فارسی، داستان در ادبیات معاصر ایران، متون کلاسیک فارسی، رمان در ادبیات معاصر ایران، ادبیات در دورۀ صفویه، متون تاریخی فارسی، زبان مطبوعات فارسی، مولانا و آثارش، شعر معاصر ایران، سبک خراسانی، شرح مثنوی، سبک عراقی، نثر معاصر ایران و غیره. عناوین دروس دورۀ کارشناسی ارشد به شرح ذیل است: ــ تمدن فارس در دورۀ پیش از اسلام، شرح متون فارسی، منتخبات قابوسنامه، نثر و شعر فارسی در دورۀ قاجاریان، منتخبات متون فارسی، داستان نویسی معاصر ایران، روش تحقیق در زبان و ادبیات فارسی، زبان های مختلف و ادبیات فارسی در دورۀ پیش از اسلام، نثر و شعر فارسی در دورۀ مشروطیت، ادبیات معاصر فارسی و غیره. عناوین دروس دورۀ دکتری به شرح ذیل است: ــ تاریخ و ادبیات ایران، شرح متون فارسی، نثر معاصر فارسی، حرکت مشروطیت، انواع ادبی زبان فارسی، تاریخ ادبیات ایران، شعر معاصر ایران، دورۀ پهلوی، منابع ادبیات فارسی و غیره. در نتیجه می توان گفت هفتاد و دو سال است که در این گروه، فعالیت آموزش زبان و ادبیات فارسی ادامه دارد. برخی استادان ایرانی مانند دکتر محمد ریاحی، دکتر عیسی سیف، دکتر مهدی درخشان، دکتر اسماعیل بانگی و دکتر یوسف آزمون نیز در زمینۀ آموزش زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه خدمت کرده اند. ۳-۳ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه آتاترک در ارزروم این دانشگاه یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین دانشگاه های ترکیه است. کرسی زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه در سال ۱۹۶۸ با عنوان «زبان و ادبیات عربی ـ فارسی» تأسیس شد و اولین بار در سال ۱۹۷۴، در دورۀ کارشناسی دانشجو پذیرفت. در سال ۱۹۸۲ عنوان رشتۀ زبان و ادبیات عربی ـ فارسی به رشتۀ زبان و ادبیات شرقی تبدیل شد. از سال ۱۹۸۲ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آتاترک با ۲ استاد و ۲ استادیار برنامه های آموزش خود را در سه دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری دنبال می کند. از سال ۱۹۸۲ تا به امروز نزدیک به ۵۰۰ دانشجو از این گروه فارغ التحصیل شده اند. برنامه های درسی دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری این گروه هم مانند برنامه های درس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آنکاراست. ۳-۴ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه سلجوق در قونیه گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه سلجوق فعالیت خود را از سال ۱۹۸۹ آغاز کرد. این گروه در حال حاضر با سه دانشیار، یک استادیار، یک کارشناس و چهار دستیار، برنامه های آموزشی خود را در هر سه مقطع تحصیلی دنبال می کند. عناوین دروس دورۀ کارشناسی به شرح ذیل است: دستور زبان فارسی، قرائت ـ املا و ترجمه، ترجمه از ترکی به فارسی و مکالمه، تاریخ ادبیات ایران، متون آسان فارسی، متون تاریخی و کلاسیک فارسی، بررسی متون فارسی، متون مدرن فارسی، متون کلاسیک فارسی و شرح متون، اطلاعات ادبی، ترجمه از ترکی به فارسی و انشا و رسالۀ پایان نامۀ تحصیلی و شبیه آن. غیر از این درس ها، دروسی مانند زبان ترکی عثمانی و زبان عربی نیز در این گروه تدریس می شود. گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلجوق از سال ۱۹۹۰ برنامۀ کارشناسی ارشد خود را زیر نظر انستیتوی علوم اجتماعی آغاز کرد. عناوین دروس کارشناسی ارشد این مقطع به شرح ذیل است: اصول تحقیقات علمی، مراحل و انواع شعر فارسی، بررسی متون فارسی، متون معاصر فارسی، متون کلاسیک فارسی، زبان و ادبیات فارسی در دوره سلجوقیان ترکیه، سمینار و رسالۀ کارشناسی ارشد. برنامۀ دکتری این گروه نیز از سال ۱۹۹۴ زیر نظر انستیتوی علوم اجتماعی، آغاز به کار کرد. عناوین دروس دورۀ دکتری این گروه به شرح ذیل است: متون تصوفی فارسی، روش های ترجمه، نویسندگان و شاعران فارسی در قرن بیستم میلادی، اسلوب و گسترش تاریخی نشر فارسی، سمینار و رسالۀ دکتری. قونیه شهری است که مولانا جلال الدین بلخی قسمت اعظم زندگی خود را در آن گذرانده، در آن به کمال رسیده و آثار خود را در این شهر تدوین کرده است. به همین دلیل، گروه زبان و ادبیات فارسی، در کنار فعالیت های آموزشی اش، با همکاری انستیتوی تحقیقاتی مولانا که وابسته به دانشگاه سلجوق است، به فعالیت های علمی، برگزاری نشست ها و سایر امور فرهنگی، به ویژه در ارتباط با اندیشمند و عارف نامی، مولانا جلال الدین بلخی، می پردازد. از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۵ نزدیک به ۳۰۰ دانشجوی دورۀ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری از این گروه فارغ التحصیل شده اند. ۳-۵ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ علوم و ادبیات دانشگاه کیریک قلعه دانشگاه کیریک قلعه یکی از دانشگاه های مدرن و جدید ترکیه، در استان کیریک قلعه در نزدیکی آنکارا واقع شده است. گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ علوم و ادبیات دانشگاه کیریک قلعه در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و از همان سال برنامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی خود را زیر نظر انستیتوی علوم اجتماعی آغاز کرد و در حال حاضر با دو استاد و دو استادیار این برنامه ها را پی می گیرد. این گروه از سال ۲۰۰۸ در دورهای کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می پذیرد. این گروه زبان و ادبیات فارسی پنج سال است که به عنوان مترجمی زبان فارسی کار می کند. برنامه های درسی دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد این گروه مانند برنامه های گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آنکارا و سلجوق است. همچنین در دانشگاه های حر�'ان در استان شانلی اورفه، یوزونجی ییل در استان وان، و غاضی عثمان پاشا در استان طوقات، گروه های زبان و ادبیات فارسی تأسیس شده است. البته این گروه ها هنوز اقدام به پذیرش دانشجو نکرده اند. فرهیختگان زبان و ادبیات فارسی، همان گونه که می توانند در کادر آموزشی دانشگاه ها فعالیت کنند، می توانند در نهادهایی مانند وزارت امور خارجه، وزارت کشور و وزارت فرهنگ و گردشگری نیز استخدام شوند. ۴. مشکلات رشته های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های ترکیه و پیشنهادهایی برای رفع آن ها چه از نظر زبان نوشتاری و چه از نظر زبان محاوره، با کمبود نیروی متخصص مواجه هستیم. برخی مواقع تنها کسی که زبان مادری اش فارسی است یا در آموزش زبان فارسی متخصص است می تواند مشکلات موجود را حل کند. تقسیم کاری در شاخه های اصلی آموزشی موجود در ادبیات و زبان فارسی در دانشگاه های ترکیه و مواد درسی نیز از دیگر مشکلات موجود در این زمینه است. در ماه های اول آموزش زبان فارسی شاهد آن هستیم که دانشجویان کلمات مشترک را به شیوه های متفاوتی تلفظ می کنند. یکی از دلایل این امر آن است که زبان فارسی مانند زبان انگلیسی هنوز به عنوان یک زبان خارجی درک نشده و همین امر آموزش آن را دشوارتر می کند. از دیگر مشکلات موجود در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱. تعداد دانشجویان در کلاس ها بسیار زیاد است، درحالی که تعداد آن ها نباید از بیست نفر تجاوز کند. ۲. در ترکیه برای آموزش زبان و ادبیات فارسی بیشتر به سیستم کلاسیک توجه می شود. ۳. برای آموزش زبان گرچه به صورت نسبی از وسایل بصری استفاده می شود، به اندازۀ کافی از لابراتورهای زبان و لوازم پیشرفته استفاده نمی شود. به همین دلیل درخصوص مکالمه به زبان فارسی و جمله بندی دشواری هایی وجود دارد. ۴-۱ موارد درسی در اولین صفحات کتاب های درسی ای که در ایران منتشر شده اند و برای آموزش زبان فارسی در ترکیه مورد استفاده قرار می گیرند دشواری هایی وجود دارد. به همین دلیل، پیشنهاد می شود در تألیف این کتاب ها به این موارد دقت شود: الف) باید برای دانشجویی که زبان مادری اش ترکی است سیستم مخصوصی طراحی کرد. ب) برای کمک به دانشجو در فهم زبان باید ردیف بندی انجام شود. ج) کلمات و جملات باید تا حد ممکن هدفمند تصنیف شود. باید دربارۀ مواد درسی و اینکه به چه روشی تدریس شوند، تصمیم گیری نمود. د) کتاب های درسی ای که در ایران منتشر شده اند معمولاً دارای کلمات سخت و جملات پیچیده هستند و دانشجویان را با مشکل مواجه می کنند. برای رفع این مشکل بهتر است کلمات و جملاتی انتخاب شوند که در زبان فارسی و ترکی به هم نزدیک هستند و در هر دو فرهنگ رواج دارند. ۴-۲ نکات مهم در انتخاب حوزۀ متن الف) در مرحلۀ آغاز یادگیری زبان، انتخاب متن و ردیف بندی از اهمیت خاصی برخوردار است. هرچه سطح درسی بالاتر رود اهمیت این مسئله کمتر می شود. ترک و فارس، به طور عمومی، صاحب فرهنگی مشترک هستند و در این انتخاب متن نیز باید از آن دسته متون ادبی که ارزش های انسانی را انعکاس می دهند، استفاده کرد. انتخاب سالم در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. متن کتاب ها باید کوتاه، به روز، متنوع و باعث جلب دقت باشد. علاوه بر این، باید درس ترجمه را با استفاده از نمونه های متنوع غنی کرد. ب) برای اینکه دانشجوی ترک زبان زبان فارسی را راحت تر بیاموزد باید در حاضر کردن موضوعات دستور زبان و آموزش ساختار کلمه و جمله از ردیف بندی استفاده کرد. به عنوان مثال، یادگیری «داشتن» و «هست» سخت است. در زبان فارسی جملاتی که یک فعل دارند ساده تر فهمیده می شوند. اگر جمله ای بیش از یک فعل داشته باشد توضیح و یادگیری آن دشواری هایی به وجود می آورد. همچنین در زبان فارسی، بر خلاف زبان ترکی، افعالی وجود دارد که با حرف اضافه یا حرف ربط متفاوتی استفاده می شود. توضیح این مسئله و نمونه بندی آن نیز از مسائل مهم آموزش زبان فارسی به زبان آموزان ترک است. ۴-۳ مشکلات نوشتاری ناشی از استفاده از حروف لاتین متأسفانه املای کلمات فارسی ای که به حروف لاتین نوشته می شوند بیشتر تحت تأثیر زبان های غربی است و همین امر مشکلاتی را به وجود آورده است. برای نشان دادن همۀ حروف زبان فارسی، باید یک الفبای عمومی، مخصوصاً با الگو قرار دادن زبان ترکی، طراحی شود؛ به طوری که برای هر حرف فقط یک کاراکتر به وجود بیاید که استادان و دانشجویان اهل ترکیه بتوانند از آن استفاده کنند. به ویژه در فهم نشانه ای که در تلفظ زبان فارسی با صدایی بین «e» و «i» تلفظ می شود و در برخی از کتاب هایی که در ایران چاپ شده با علامت «کسره» نشان داده می شود، مشکلاتی وجود دارد. ما ترکان حروف مد�'ی مانند آ، او، ای را به صورت â, î, û»» تلفظ می کنیم و آن ها را به همین صورت نشان می دهیم. امروزه کتاب های آموزشی زبان فارسی که در ایران با الفبای لاتین به چاپ می رسند، مخصوصاً در نشان دادن صداها، مشکلات پیچیده ای دارند. بعضی از نمونه های چنین مشکلاتی از این قرار است: برای حروف «غ» و «ق» از حرف q استفاده می کنند، گاهی اوقات هم برای «ق» از gh استفاده می کنند. مثال، مغز: maqz و اقتصاد: eqtesâd. در هجا هایی مانند «خوا»، مثلاً در کلماتی مانند «خواننده» xânande و «خواندن» xândan،حرف «و» در صورت لاتین کلمات نوشته نمی شود. در این موقعیت حرف «و» را باید با چه نشانه ای نشان دهیم؟ حروف «ذ، ز، ض، ظ» در کلماتی مثل زباله zobâle،نظارت nezâret،فضای سبز fazâ-ye sabz،حرف «z» بدون تفاوت نوشته شده است. درحالی که برای حروفی که با هم تفاوت دارند باید کاراکتری تک حرفی استفاده کرد. حرف «ا = الف» موجود در کلمات اقتصاد eqtesâd و استخوان ostoxân هم با نشانۀ e و هم با نشانۀ o نشان داده شده است. یک فرد خارجی که در حال یادگیری زبان فارسی است چگونه باید این تفاوت را متوجه شود؟ حروف «ه‍» و «ح» موجود در شهرداری şahrdâri و پارک محلی pârk-e mahalli و در کلمات مشابه، بدون تفاوت و با نشانۀ h نشان داده می شود. علاوه بر این، حرف «ی» که در آخر دو کلمۀ فوق یک بار با خط جداکننده نوشته شده و یک بار به صورت پیوسته نوشته شده، مشکل زاست. نمونه هایی ازاین دست کم نیستند. مثلاً در جملۀ «بوق اشغال می زند» Buq-e eşqâl mizanad،درحالی که mi متصل نوشته شده، در جملۀ «اشتباه می افتاد» Estebah mi-oftad بعد از mi خط تیرۀ جداکننده گذاشته شده است. علت این تفاوت مشخص نیست. علاوه بر این، برای حرف «خ»، گاهی از نشانۀ x و گاهی از نشانۀ kh استفاده می شود. حرف «و» نیز گاهی به عنوان حرف صدادار و گاهی به عنوان حرف بی صدا استعمال می شود. به عنوان مثال: «و» در کلمۀ روستا: rusta به صورت u،در کلمۀ شورای شهر: şowrâ-ye şahr به صورت w و در عبارت «شبکه های عبور و مرور: şabakehâ-ye obur va morur به صورت va نوشته می شود. حرف «ع» در کلمۀ عشقی: eşqi،به صورت e،در کلمۀ معده: me’de با نشانۀ (’) نشان داده شده، درحالی که نشانۀ «ء» در کلمۀ مدیر مسئول: modir-e mas’ul نیز با نشانۀ (’) نشان داده شده است. این تشابه می تواند موجب اشتباه در یادگیری کلمات شود. حرف «ا = الف» که جزو حرف هایی است که مد بلند دارند، در بعضی جاها به شکل a نشان داده می شود. حرف «و» هم به شکلu و حرف «ای» هم به شکل i نشان داده می شود. درحالی که حرف مد «ا» باید به شکل â،حرف «او» به شکل û و حرف «ی» به شکل î نشان داده می شود. صدای e که ترک ها استفاده می کنند، با حرف a،صدای o یا u با صدایo،صدای î با i و صدای بین e وı،با حرف e نشان داده می شود. علاوه بر این، خصوصیت کسرۀ اضافه که با نشانۀ e نشان داده می شود، برای ترک ها مشکل زاست؛ زیرا ترک ها کسرۀ اضافه را با i نشان می دهند. ۵. نتیجه گیری و توصیه ها مطالب فوق در باب املا، نشان دهندۀ بخشی از مشکلات این حوزه است. اساس انتقال به حروف لاتین معمولاً با توجه به زبان انگلیسی انجام پذیرفته است. استفاده از همین روش برای ترک ها باعث به وجود آمدن چنین مشکلاتی می شود. برای رفع این مشکلات باید چاره ای اندیشید. مثلاً می توان: الف) برای آگاهی دادن به مردم ترکیه، به جای کلمات منتقل شده از زبان فارسی که از میراثی مشترک سرچشمه می گیرند، از کلمات معادل استفاده کنیم.مثلاً می توان به جای Mohammad Yousuf،از MuhammedYusuf، و به جای Mohammad Javad Shariat از Muhammed Cevat Şeriat استفاده کرد. ب) برای تعلیم زبان فارسی به ترک زبانان باید از متن های ترجمه شدۀ مخصوصی استفاده کرد؛ یعنی حروفی مثل «ث، ذ، ظ» که فارس ها آن را با نشانه های جداگانه ای می نویسند، باید در این متون با نشانه های مجزایی نشان داده شود. همچنین باید برای نشان دادن صداهای بلند نیز تدبیری اندیشید. به عقیدۀ من این خصوصیت کمکی به آموزش زبان فارسی در ترکیه خواهد شد. ج) باید متن های فارسی ویژه ای برای زبان آموزان ترک تهیه دید که امکان مقایسۀ حروف را برای آنان فراهم کند؛ زیرا برای نوشتن به زبان فارسی استفاده از الفبای علمی ترجمه ضروری است. به عنوان مثال، می توان از «الفبا»ی نشان داده شده در سیستم الفبای کتاب «گرامر زبان فارسی»، نوشتۀ احمد آتش استفاده کرد. علاوه بر این، در نگارش «دایرة المعارف اسلامی» که ادارۀ ریاست امور دینی ترکیه در حال تدوین آن است، از سیستم املای ویژه ای استفاده می شود. د) مشکل تنها حرف یا سیستم نیست؛ مشکل اصلی در خواندن و تلفظ کلمات مرک�'ب و کلمات دارای پیشوند و پسوند است، مانند: Nev-rûz, Novrûz. در کتاب هایی که در ایران برای خارجی ها تألیف شده است، در نوشتن کلمات از تلفظ هایی که مناسب اروپایی هاست استفاده می شود، مثل: Khaber, shoma. ه‍) امروزه، با توجه به پیشرفت فناوری و امکانات، فراهم کردن متن های صدادار برای مکالمه فواید بسیاری دارد. در این زمینه باید به فعالیت های مثبت کانون زبان ایران اشاره کرد. تهیه کردن متن های صدادار بعضی از مشکلات فوق را از میان برداشته است. بااین حال، هر زبانی در کشور خودش بسیار بهتر آموزش داده می شود. با این دیدگاه باید کمبود استادان و دانشجویان را برای مدت مشخصی به کشورهایی که زبان فارسی زبان رسمی آن هاست فرستاد تا در میان مردمی که به این زبان سخن می گویند به یادگیری زبان فارسی بپردازند.

شنبه ، ۳تیر۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران بالکان]

[مشاهده در: www.iranbalkan.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]