ابعادکنشگری معلمان و تشکل ها در فصل بودجه - روزنامه اعتماد

واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه اعتماد: گروه مدرسه « اعتماد» اینکه مناسبت ها و اتفاقات و ضرورت ها موضوعیت و نحوه کنشگری مدنی اصناف مختلف را تعیین می کند یک عرف جهانی و یک سنت مدرن مدنی است و به معنای آن است که سطحی از هدفمندی و تناسب در میان فعالان نهادینه شده است تا از کنش های فصلی یا بدون تناسب زمانی و موضوعی اجتناب کنند و اینکه تلاش می شود تا کنش های صنفی و سیاسی در قالب تشکل ها و احزاب شکل گیرد خود گواه یک گام دیگر و یک پله دیگر در مسیر مدنیت است که متاسفانه هنوز راه درازی برای توسعه و تعمیق آن در پیش داریم و با موانع زیادی در این مسیر مواجه هستیم. برای چهارمین سال است پس از یک وقفه هشت ساله فعالان صنفی و تشکل های معلمی در فصل بودجه نسبت به مسائل آموزش و پرورش به طور عام و اقتصاد و بودجه آموزش و پرورش به طور خاص واکنش نشان می دهند و با روش ها و شیوه های مختلف خواستار توجه به این مهم هستند روش هایی از قبیل کمپین های مجازی و جمع آوری امضاهای حقیقی در مدارس و ارایه مقاله و تحلیل در رسانه ها و نشست های نقد و بررسی و دیدارهای تعاملی و صدور بیانیه و مواردی از این قبیل. چند هفته قبل در صفحه مدرسه «اعتماد» بیانیه کانون صنفی معلمان در زمینه بودجه را در معرض نقد و نظر مخاطبان این صفحه قرار دادیم و امروز هم بیانیه تحلیلی یکی از تشکل های معلمی را منتشر می کنیم تا بیشتر به ابعاد این موضوع پرداخته شود. فصل بودجه معمولا موعودی است برای نقد و اعتراض فرهنگیانی که سال ها است مطالبه معیشتی یکی از اولویت های آنها است و به همین دلیل به بهانه ارایه بودجه سالانه، در هر سال از اوایل دی ماه و به طور مشخص از زمانی که رییس جمهور بودجه را به مجلس می دهد زمزمه های نقد معترضانه شروع می شود و گاهی در بهمن و اسفند به اعتراض میدانی و تجمع مقابل خانه ملت تبدیل می شود البته این سنت از دوره اصلاحات گذاشته شد و گرنه قبل و بعد از آن چنین چیزی مرسوم نبوده است به خصوص که در دوره دولت نهم و دهم صدای اعتراضی شنیده نمی شد گویا ضرب شستی که دولت نهم در همان سال نخست به معلمان نشان داد و در 23 اسفند 85 معترضان را غیر معلم خواند و روانه زندان کرد تا آخر دولت دهم نیز تاثیر بازدارنده و ناامیدکننده خود را برجای گذاشت. وزیر وقت دولت مهرورز نیز از خوان گسترده افزایش نجومی قیمت نفت چیزی به سفره معیشت معلمان اضافه نکرد و با تحول صوری و شتابزده آموزش و پرورش مشکلات را افزایش داد. اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم که رنگ و بویی از اصلاحات را دارد فرصتی ایجاد شد تا دوباره در همان موعود نقد و اعتراض شکل گیرد، نقد و اعتراضی که اگر چه نه به شکل 23 اسفند 85 اما کمی شبیه به آن، مورد واکنش قرار گرفت اما این بار بر خلاف دولت نیروهای امنیتی و قضایی پیشقدم شدند و در حالی که دولت مطالبه معلمان و اعتراضات آنان را بر حق دانسته و از آن استقبال کرد اما با وجود آن تعدادی از چهر ه های فعال تشکل ها در بهار و تابستان 94 در پی اعتراضات زمستان 93 مورد بازداشت قرار گرفتند و احکامی به اجرا گذاشته شد. نقدهای گسترده و کمپین حقوق عادلانه دوباره فصل بودجه است و طبق سنت سال های مجاز تنفس مدنی و صنفی، نقدها و اعتراضاتی از گوشه و کنار به گوش می رسد و به یاری عرصه ای که برای فعالان رسانه ای حوزه آموزش و پرورش ایجاد شده و به مدد شبکه های مجازی، این نقد و اعتراض ها عمیق تر و گسترده تر شده است که یکی از مصادیق آن «کمپین حقوق عادلانه» است، کمپینی که گفته می شود به مرز یکصد هزار نفر نزدیک می شود یعنی چیزی در حدود 10 درصد کل جمعیت فرهنگیان شاغل در سیستم آموزش و پرورش. کمپینی که نشان از یک واقعیت محسوس و ملموس یعنی شدت مشکلات معیشتی و اقتصادی این صنف دارد چرا که بعید به نظر می رسد کمپین مشابهی با موضوعات دیگر در این دامنه زمانی بتواند با این استقبال مواجه شود البته تردیدی نیست که اگر ترس حاکم بر جامعه فرهنگیان با برداشته شدن تهدیدهای امنیتی کمتر شود این استقبال به مراتب گسترده تر از این خواهد بود چرا که واقعیت ها حکایت از این دارد که بیش از 80 درصد فرهنگیان از مشکلات اقتصادی شدیدی رنج می برند. ضرورت هوشمندی تشکل های صنفی و سیاسی و فعالان حوزه آموزش و پرورش این روزها به تبع فضای متاثر از اعتراضات رسانه ای و مجازی فرهنگیان به بودجه آموزش و پرورش افرادی در جایگاه های مختلف واکنش هایی نشان می دهند و ابراز نظرهایی دارند که ضرورت دارد تشکل های صنفی و سیاسی و فعالان حوزه آموزش و پرورش کنشگری هوشمندانه ای داشته باشند. به این معنا که کنش آنها در مسیر حل مساله باشد نه ایجاد مسائل جدیدتر یا عمیق و پیچیده تر شدن مسائل گذشته چراکه ما فقط مسوولیت نقد و اعتراض را بر عهده نداریم بلکه مسوول هستیم در قبال عواقب نقد ها و اعتراضات خود پاسخگو باشیم و این پاسخگویی هم معطوف به دانش آموزان و اولیا و هم به فرهنگیان است به عبارتی نمی شود گفت ما حرف خودمان را می زنیم و راه خودمان را می رویم و به اینکه چه بر سر آموزش و پرورش و معلمان و دانش آموزان می آید کاری نداریم. پیچیدگی موضوع اقتصاد و بودجه موضوع اقتصاد و بودجه آموزش و پرورش چنان با ابعاد نظام آموزشی ما گره خورده است که بر هر مساله ای دست می گذاریم سر از اقتصاد و بودجه در می آورد اگر از عدالت آموزشی یا کیفیت آموزشی یا کمبود امکانات و تجهیزات یا مافیای تالیف، چاپ و توزیع کتب درسی یا مافیای تجارت آموزشی و کنکور و ده ها موضوع دیگر و منزلت و معیشت و مهارت معلم و غیره سخن می رانیم دوباره سرنخ همه مسائل به اقتصاد و بودجه بر می شود البته این به آن معنا نیست که اگر بودجه چند برابر شود مسائل نظام آموزشی ما همه برطرف می شود چرا که پرواضح است که مسائل این حوزه چند وجهی است و ابعاد گسترده و پیچیده ای دارد اما منظور این است که به قول کارشناسان عرصه مدیریت، این دلایل بهداشتی تا برطرف نشوند سخن گفتن از موارد ارتقای کیفی و محتوایی بی مورد خواهد بود. سخن اینجاست که آیا حرف های تکراری و راهکارهای اعتراضی آزموده شده راه به جایی می برد؟ اینکه آمار و ارقام بودجه و جدول مربوطه را از زوایه های مختلف به نمایش و نقد و بررسی بگذاریم و همان حرف های تکراری را بزنیم راه به جایی می بریم؟پس از پاسخ منفی به این پرسش، مطرح می شود که پس چه باید کرد؟ سه گانه کنشگری و ضرورت واقع بینی تجربه های کنشگری با توجه به واقعیت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی این راه را پیش روی ما قرار می دهد که سه گانه «کنش های رسانه ای»، «تعاملات و رایزنی با مسوولان» و «منسجم شدن در تشکل ها» می تواند دستاوردهای به نسبت بیشتری با هزینه های به نسبت کمتری در مقایسه با سایر رویکردها داشته باشد. انتظار افزایش کیفی کنشگری رسانه ای کسانی که صرفا کنشگری رسانه ای در راستای نقد عملکرد دولت و مسوولان آموزش و پرورش و نمایندگان مجلس و سایر افراد و نهادهای مسوول را کافی می دانند، بی تردید اشتباه می کنند چراکه به خوبی می دانیم مسائلی که در گذشته وجود داشته و حل شده است صرفا به خاطر نقد رسانه ای نبوده است و بسیاری از مسائل حل نشده، وجود دارد که ده ها سال است در راس فعالیت های رسانه ای است ولی حل نشده است مانند مسائلی که در حوزه توسعه همه جانبه و پایدار به ویژه توسعه سیاسی و اقتصادی که بیشترین حجم مطالب رسانه ها و حرف و حدیث کنشگران را در یک صد ساله اخیر به خود اختصاص داده است؛ لذا این عرصه به عنوان تولید کننده محتوا و بسترساز عرصه عمومی لازم است و یکی از پیش شرط های حیاتی و سرنوشت ساز است اما کافی نیست، خوشبختانه در سال های اخیر به طور بی سابقه ای حضور کمی کنشگران معلمی در عرصه رسانه افزایش یافته است که امیدواریم شاهد افزایش کیفی آن هم باشیم. نتیجه بخشی امیدوار کننده و تعامل کارساز تردیدی نیست که رایزنی و تعامل صرف هم جوابگو نیست هر چند ساختار حاکمیتی ما نشان داده است که با تعامل از نوع خاصی سازگارتر است و اگر مساله ای هم حل شده است این مسیر را طی کرده؛ مسیری که واقعیت های موجود را بیش از آرزوهای مطلوب مد نظر دارد چرا که نتیجه را هر چند اندک، بر فرآیند ترجیح می دهد و یا به عبارتی استمرار آن فرآیند را در گروی نتایج کوچک در راستای گام های بزرگ می داند؛ لذا هوشمندانه و عاقلانه و واقع بینانه تر این است که علاوه بر کنشگری رسانه ای از تعامل و رایزنی غافل نباشیم و بدانیم که آبی را که در پشت سد اعتراض و انتقاد جمع می کنیم باید به صورت هدایت شده به دشت حاصلخیز و نتیجه بخش توسعه سرازیرکنیم و نه به کویری که ثمره ای نداشته باشد و از سویی باید بدانیم که انباشت این اعتراض و انتقاد بدون هدایت به کانال رایزنی یا سد را می شکند و تخریب به بار می آورد و یا ناامیدی را گسترش می دهد و چشمه های اعتراض و انتقاد را می خشکاند. تجربه های توده وار و تکرارهای بی حاصل و نکته مهم تر اینکه تا کنشگری رسانه ای و رایزنی ها و تعاملات اگر در قالب تشکل ها نهادینه نشود و مدون نشود هم استمرار آنها و هم نتیجه بخشی آنها ممکن نخواهد بود بسان آبی که به باغی سرازیر شود ولی از باغبان خبری نباشد یا میوه ای به ثمر رسیده باشد و باغبان رفته باشد این بسان همان تجربه های توده وار ده ها سال قبل ما را مجبور به تکرارهای بی حاصل خواهد کرد لذا با وجود انتقادهایی که به عملکرد تشکل ها وجود دارد و با وجود محدودیت هایی که در مسیر کار تشکیلاتی وجود دارد و ایجاد می شود تا افراد به سمت حرکت هایی فصلی و نسلی بروند چاره ای نداریم که برای تحقق اهداف خود یا به یکی از تشکل های موجود بپیوندیم یا اگر آنها را نمی پسندیم، برویم و تشکل مطلوب خود را ایجاد کنیم تا انباشت کنشگری خود با هر هدف و سلیقه و روش را نهادینه کنیم و حداقل گامی در جهت مدنیت برداریم. تعارض های تحلیلی و بن بست های راهکاری اما موضوع و مساله بودجه آموزش و پرورش را باید از چند منظر مورد توجه قرار داد؛ نخست اینکه در ذیل بحث «اقتصاد آموزش و پرورش» باید آن را مدنظر قرار داد و خود این موضوع را هم باید در ذیل سیاست های کلان اقتصادی حاکمیت و دولت نقد و بررسی کرد چرا که در غیر این صورت مانند جدال بر سر عنب و انگور خواهد شد به عنوان مثال اگر فردی با ذهنیت یا چارچوب نظریه های صرفا لیبرالی بخواهد منتقد بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش باشد و تمرکز حاکمیتی و دولتی را نادیده بگیرد به چیزی معترض است که پایه های آن با نقد و اعتراض او ناسازگار است لذا باید سطح بحث خود را به قبل از بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش کاهش دهد یا اگر کسی از منظر سوسیالیستی منتقد و معترض است و واقعیت های خصوصی سازی و یا برون سپاری و مشارکتی را مدنظر قرار نمی دهد او نیز همین اشتباه را مرتکب می شود و در واقع این دو گروه منتقد نحوه رفتن هستند در حالی که در اصل مسیر رفتن با حاکمیت و دولت اختلاف نظر دارند، بله آنها می توانند در جایگاه منتقدان سیاست های کلان اقتصادی فعال باشند اما وقتی در موضوع بودجه مصوب دولت بر اساس سیاست های حاکمیتی وارد نقد و اعتراض می شوند تعارض های آنها به کنشگری فعالان صنفی و سیاسی سودی نمی رساند و شاید آسیب هم وارد کند. تحقق مطلوب یا تمرکز بر نتیجه ممکن ماحصل بیش از 15 سال کنشگری مستمر سازمان معلمان ایران با فراز و نشیب ها و افراط و تفریط هایی در سیر همان سه گانه کنشگری رسانه ای، تعاملی و تشکلی این است که خود را فقط مامور به تکلیف ندانیم و فقط مطلوب را نشانه نگیریم بلکه بر نتیجه و ممکن نیز متمرکز شویم و به این پرسش پاسخ دهیم که درست است که راهی طولانی پیمودیم اما چقدر به اهداف نزدیک شده ایم و دست مان خالی از دستاورد نیست؟ وجوه واقع بینانه بودجه و اقتصاد در زمینه بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش که بی تردید معیشت معلم در ذیل آن باید حل شود به این نتیجه رسیدیم که مواجهه کارشناسانه و واقع بینانه تری داشته باشیم، مواجهه ای که چند وجه دارد. یکم: خوشبختانه امسال برای نخستین بار مدیرکل بودجه آموزش و پرورش قدری شفاف سازی کرد و گفت که پیشنهاد این وزارتخانه برای بودجه سال 96 مبلغ 45هزار میلیارد تومان بوده است اما دولت 34هزار میلیارد تصویب کرد و این یعنی حالا نگاه منتقدین و معترضین باید یک سطح بالاتر برود و از دولت بپرسد که چرا این رقم بودجه تصویب نشده است و دولت هم اگر شفاف سازی کند بعد متوجه خواهیم شد که مطالبه خود را در چه سطحی باید متمرکز کنیم در واقع سخن اصلی، پیدا کردن ریشه و جایگاه حل این مساله است تا ما بر زمین بدون آب کلنگ بی حاصل نزنیم و تلاش بی ثمر انجام ندهیم. دوم: درست است که در شاخص های آماری در مقایسه با کشورهای دیگر سهم بودجه آموزش و پرورش ما از تولید ناخالص ملی و بودجه عمومی بسیار ناچیز است اما همان گونه که گفته شد این شاخص در دولت تعیین نمی شود این یک شاخص استراتژیک است که باید حاکمیت برای تغییر آن تصمیم بگیرد و همان گونه که در بخش امنیت و سلامت یک تصمیم استراتژیک وجود دارد در بخش «تربیت» نیز این تصمیم گرفته شود و با اختصاص سهم بیشتر، به استاندارد های جهانی نزدیک تر شود تا این شاخص کمی از لیست مسائل حوزه آموزش و پرورش حذف شود و به شاخص های کیفی در مسیرکارآمدی نظام آموزشی پرداخته شود. سوم: تردیدی نیست که انتظار فوق در حال حاضر ممکن نیست و این مطلوب را باید به تاخیر انداخت هر چند ممکن است ما برای غیرممکن بودن آن توجیه نشویم و مدعی باشیم که امکان دارد در هر صورت در حال حاضر به هر دلیلی چنین انتظاری واقع بینانه نیست بنابراین باید علاوه بر تمرکز برافزایش نسبی بودجه سالانه آموزش و پرورش و تلاش همگانی و همه جانبه برای آن، به دنبال راهکارهای دیگری غیر از آن بود راهکارهایی که در برخی کشورهایی که مشکلات و مسائل مشابه ما را داشتند نتیجه بخش بوده است و مهم ترین آن درآمدزایی درون آموزش و پرورش، واگذاری خدمات به خارج از آموزش و پرورش و جلب مشارکت مردمی است. این راهکارهای تامین منابع است که متاسفانه موانع جدی نگرشی و قانونی و مدیریتی برای آن وجود دارد حتی برخی نمایندگان مجلس که سینه چاک مطالبات معلمان هستند وقتی پای این راهکارها به میان می آید توده وار و متظاهرانه سنگ عدالت و دولتی و رایگان بودن آموزش وپرورش را برسینه می زنند و نه تنها تلاشی برای ارایه طرح در این زمینه نمی کنند حتی دولت را هم تشویق نمی کنند تا لایحه هایی برای این منظور ارایه دهد و بدتر از آن حتی اجازه توسعه برنامه هایی قانونی در این راستا را هم نمی دهند. چهارم: در بحث بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش یکی از موارد مهم که از آن غفلت می شود بهره وری از بودجه موجود است. ساختار متمرکزومدیریت غیرعلمی و غیرحرفه ای به ویژه در سال ها وفورمنابع مالی در دولت های نهم و دهم نشان داد که مشکل ما فقط با افزایش منابع مالی برطرف نمی شود و به همین اندازه بودجه موجود نیز سیستم کارآمدی لازم را برای حداکثر بهره وری ندارد. کارشناسان حوزه اقتصاد براین باورند که آموزش و پرورش چه در زمینه بودجه سالانه، چه در زمینه منابع غیر بودجه ای مانند نیروی انسانی و فضا و امکانات از بهره وری بسیار پایینی برخوردار است و این هدررفت سرمایه بزرگ ترین نقص مدیریتی است که در صورت رفع آن اقتصاد آموزش و پرورش نیز متحول خواهد شد این یک طنز مدیریتی است که سرمایه دارترین وزارتخانه از لحاظ دارایی های ملکی فقیرترین وزارتخانه از لحاظ رفاهی و معیشتی باشد. پنجم: حال که بودجه در مجلس مورد بررسی قرار می گیرد انتظار تغییر محسوس داشتن دور از واقعیت است چرا که هر گونه تغییری یا باید با لحاظ کردن منابع درآمدی مربوطه باشد یا با جابه جایی و حذف ردیف های هزینه ها، لذا تجربه ثابت کرده که نه در توان مجلس است و نه ممکن است که چنین اتفاقی روی دهد لذا ایجاد انتظار غیرواقعی یک اقدام باخت- باخت است چراکه هم معلمان را ناامید می سازد و بی اعتماد به کنشگری را افزایش می دهد و هم فرصت کاذب برای نمایندگان توده گرا ایجاد می کند و هم منجر به تخریب غیرعادلانه و غیرمنصفانه مسوولانی می شود که سهم چندانی در این مساله و مشکل ندارند. فقط می شود آنها را متوجه نقش متناسب با واقعیت ها برای حل ریشه ای مساله اقتصاد آموزش و پرورش کرد و به دور از هیاهوهای مقطعی گفت بیایید طرح و لایحه ای بدهید که در یک دوره کوتاه مدت مشکل تبعیض دریافتی های معلمان با سایر کارمندان دولت رفع شود و در دوره ای میان مدت مشکل اقتصاد آموزش و پرورش رفع شود. تحرک های احساسی و پاسخ های انکاری سازمان معلمان با درک این واقعیت که جامعه معلمان به شدت از مشکلات معیشتی در رنج هستند و حتی منزلت خود را به حراج گذاشته اند تا بخشی از این مشکلات را کاهش دهند هرگونه نگاه سطحی و مقطعی به این مساله و تحریک و ایجاد انتظار کاذب را در راستای پیچیده شدن این مشکل و افزودن مسائل جدیدتری به جامعه معلمان می داند و از سویی هر گونه انکار آن توسط مسوولان را بی انصافی و همراستا با تحریک احساسات معلمان دانسته که ثمری نخواهد داشت و بر شکاف بی اعتمادی و ناامیدی خواهد افزود لذا ضمن فرصت دانستن این فصل کنشگری از هر نوع کنشی که معلمان و کارشناسان و مسوولان و مدیران را از انفعال خارج سازد و در مسیرحل مساله قرار دهد استقبال می کند و همه را به احساس مسوولیت متعهدانه دعوت می کند تعهد در برابر پرسشگری و پاسخگویی برای تحقق جامعه مدنی پایداری که مجبور به تکرار گذشته بی حاصل و انتظار آینده غیرممکن نشود. سازمان معلمان و تجربه کنشگری سه گانه این تشکل در راستای کنشگری سه گانه همواره رسانه را به عنوان یک رکن کنشگری مورد توجه قرار داده و از سویی در تعامل با دولت و مجلس نه تنها از تعامل استقبال کرده بلکه در مواقع لازم خود را ملزم می داند در راستای بودجه و اقتصادآموزش و پرورش بر آنان تحمیل کند لذا علاوه بر نشست هایی با رییس سازمان برنامه و بودجه و مسوولان وزارت آموزش و پرورش در کارگروه مربوطه هم فعال شده است و در بعد سوم نیز تلاش کرده تا علاوه برکنشگری در قالب و مسیر تشکلی با سایر تشکل ها نیز همراهی و همفکری داشته باشد؛ بنا براین امید داریم این مسیر ما را به اهداف مان نزدیک تر کند.

یکشنبه ، ۲۸خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: روزنامه اعتماد]

[مشاهده در: www.etemadnewspaper.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]