تشويق به موقع، آغاز شكوفايى خلاقيت

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: تشويق به موقع، آغاز شكوفايى خلاقيت
محمدرضا نيكخواهخلاقيت ارائه يك تفكر جديد و نوين براى حل مسئله است، به گونه اى كه ديگران به آن توجه نكرده اند، در حالى كه نوآورى در آن وجود داشته است. كودك خلاق اغلب از منابع خود به انواع و اشكال مختلف و گاه حيرت انگيز استفاده مى كند. ممكن است يك جعبه خالى براى كودك خلاق ، ارزشى به مراتب بيش از بهترين و پيچيده ترين اسباب بازى ها داشته باشد.معلم بايد به اين امر توجه داشته باشدكه كودكان خلاق ممكن است رفتارهايى را به نمايش بگذارند كه گاه چالش برانگيز هستند.مربى يا معلمى كه مى خواهد يك كلاس ويژه پرورش خلاقيت را اداره كند و يا اين كه علاقه مند است در جريان تدريس روزمره خود به طور جدى پرورش خلاقيت دانش آموزان را هم مدنظر داشته باشد ، اگر چنانچه از خصوصيات و نگرش هاى ويژه اى كه باماهيت و فرآيند خلاقيت مناسبت دارد، برخوردار باشد، مطمئناً در كار خود بسيار موفق تر عمل خواهد كرد. البته يك چنين معلمى حتماً لازم نيست كه خودش فردى خلاق باشد، اما اگر چنانچه شخصاً از مهارت هاى اساسى خلاقيت برخوردار باشد و بتواند عملاً از آنها استفاده كند، بدون شك در پيشبرد و هدايت كلاس و تأثيرگذارى بيشتر و بهتر بر دانش آموزان خود موفقيت بيشترى كسب خواهد كرد.* ويژگى هاى معلم پرورش خلاقيتبرخى ويژگى هاى معلم علاقه مند به پرورش خلاقيت كه داشتن آنها به بازدهى بيشتر كلاس و تدريس او مى انجامد عبارتند از اين كه او ۱- فردى انتقاد پذير باشد. ۲- تحمل عقايد نو دانش آموزان را داشته باشد. ۳- از صبر و تحمل بالايى برخوردار باشد. ۴- به تفاوت هاى فردى و منحصر به فرد بودن تك تك دانش آموزان اعتقاد داشته باشد. ۵- از انگيزه اى قوى برخوردار باشد. ۶- پذيراى ايده ها و نظرات غيرعادى دانش آموزان خود باشد. ۷- دوستدار هنر و زيبايى شناسى باشد. ۸- تا حد امكان به دانش آموزان خود آزادى عمل بدهد. ۹- در چند زمينه مختلف معلومات و مهارت داشته باشد. ۱۰- براى هر دانش آموز احترامى ويژه قائل باشد. ۱۱- خيال پردازى دانش آموزان را تشويق كند. ۱۲- در مواقع لزوم بتواند كودكانه بينديشد و كودكانه عمل كند. ۱۳- به دانش آموزان خود اجازه دهد كه گاهى اشتباه كنند.* گام اول فراهم كردن محيط ما بايد در كلاس محيطى تقريباً آزاد به وجود آوريم و به دانش آموزان فرصتى براى ابراز وجود بدهيم، براى نظرات و ايده هاى آنان احترام قائل شويم و حتى مى توان در چينش وسايل و پوسترها در كلاس از نظر و سليقه كودكان استفاده كرد. تشويق به موقع دانش آموز مى تواند مانند استارت ماشين كه پيش نياز حركت ماشين است و تا ماشين استارت نزند روشن نمى شود و نمى تواند حركت كند انسان را به حركت در آورد و موجب شكوفايى استعدادهاى بالقوه او شود. مخلوط كردن اشيا و اشكال و استفاده كردن از وسايل گوناگون در كلاس و همچنين استفاده نامعمول از وسايل( به طور مثال: ليوان يك بار مصرف را خيلى ها فقط براى نوشيدن استفاده مى كنند ولى ما آن را رنگ آميزى كرده و با آن گل درست مى كنيم ) و استفاده از دور ريختنى ها در ايجاد محيطى خلاق كمك مى كند. محيط مساعد براى ايجاد رفتارهاى خلاق را مى توان به راه هاى مختلف به وجود آورد. بايد آن را بر اساس اصولى كه منجر به رفتار خلاق مى شود و تحقيقات مختلف آن راتأييد كرده است، بنا كرد. محيط يا جوى كه به تحقق چنين هدفى مى انجامد بايد سه عامل اصلى را مد نظر داشته باشد يعنى عامل فيزيكى، عامل عقلانى و عامل عاطفى.* موانع رشد خلاقيتتأكيد زياد بر نمره دانش آموز ملاك خوب بودن يكى از شايع ترين موانع رشد خلاقيت در دانش آموزان به شمار مى رود. هنگامى كه دانش آموز احساس كند فقط چيزى اهميت بيشترى دارد و در ارزيابى ها ملاك خوب بودن شمرده مى شود، نمره بالاست و نه چيز ديگر، كسب نمره بيشتر به خودى خود براى وى حكم مهم ترين هدف را پيدا مى كندو بنابراين او فقط براى به دست آوردن آن مى كوشد. درچنين جوى تلاش براى خلاقيت و نوآورى براى دانش آموز معنايى نخواهد داشت. به كارگيرى افراطى روش هاى سنتى كه در آنها غالباً معلم نقش محورى را در كلاس ايفا مى كند و بيشتر مبتنى بر سخنرانى و استفاده از مهارت هاى كلامى است، موجب مى شود دانش آموز در فرآيند تدريس و يادگيرى و ايفاى يك نقش فعال فرصت مشاركت كمترى را پيدا كند. دانش آموزى كه دراين نوع سيستم تحصيل مى كند مجالى براى بروز استعدادهاى خلاق نمى يابد و به تدريج تحرك و پويايى خود را از دست مى دهد. در بسيارى از موارد آشنا نبودن معلم يامربى با شيوه هاى پرورش خلاقيت دانش آموزان خود به تنهايى يك مانع بزرگ در اين باره محسوب مى شود. معلمى كه شناخت صحيحى از ماهيت خلاقيت، موانع و روش هاى پرورش نداشته باشد، نه تنها نمى تواند اقدامى براى بروز استعدادهاى خلاق دانش آموزان خود در كلاس انجام دهد، بلكه ممكن است ناآگاهانه و به مرور زمان كلاس درس خود را به محيطى تبديل كند كه در آن خلاقيت دانش آموز سركوب مى شود. هرچند بسيارى از فعاليت هاى خلاق نيازمند هزينه ها و امكانات خاصى نيست و اغلب آنها با اندكى تغيير در روش هاى تدريس و استفاده بهينه امكانات و فضاى آموزشى موجود درمدارس قابل اجراست، اما گاهى فقدان اين حداقل امكانات لازم سبب مى شود كه انجام برنامه هاى پرورش خلاقيت در كلاس و مدرسه با مانع يا شكست روبه رو شود. اين كمبودها در بسيارى از موارد تأثيرى مخرب بر علاقه و انگيزه دانش آموزان براى شركت در اين برنامه ها مى گذارد.موضوع اهداف و محتواى درسى مبحثى بسيار گسترده است و از جوانب مختلف قابل بررسى است. اما چنانچه در يك نظام آموزشى كتاب درسى به عنوان مهم ترين و تنها منبع تدريس و آموزش مورد استفاده قرار گيرد و در عين حال در ميان اهداف و محتواى آن ، چيزى به عنوان پرورش خلاقيت منظور نشده باشد، مسلماً دانش آموز آزادى عمل و توانايى لازم را نخواهد داشت كه پا را از چارچوب كتاب درسى خود فراتر بگذارد و در نتيجه او مى آموزد تا صرفاً درمحدوده كتاب درسى خود بينديشد و نه بيشتر. در نظر نگرفتن اين واقعيت كه هر دانش آموز در عين اشتراكاتى كه با ساير دانش آموزان ديگر دارد، يك انسان منحصر به فرد است و داراى استعدادها، علايق و كشش هاى ويژه خود نيز است، موجب شده معلم ديد و نگرشى يكسان نسبت به همه دانش آموزان داشته باشد، اين نوع نگرش در حوزه پرورش خلاقيت يك مانع اساسى محسوب مى شود و بويژه سرخوردگى دانش آموزان خلاق را به دنبال خواهد داشت.عادت به تفكرات كليشه اى، راه حل هاى معمولى و تجربيات تكرارى مى تواند موجب پديدآمدن نوعى ديد انتقادى در معلم و دانش آموزان دركلاس هاى درس شود كه مى توان آن را ناتوانى پذيرش ايده هاى جديد ناميد. براى دانش آموزى كه از تفكر خلاقى برخوردار است و ميل به خلق ايده هاى نو و غيرمعمول دارد ، بسيار مأيوس كننده خواهد بود كه ايده ها و افكارش به خاطر غيرمعمولى بودن مورد بى توجهى معلم يا دانش آموزان قرار گيرد. اين دانش آموز به تدريج تحت تأثير نظر جمع، ممكن است نوگرايى و اين نوع تفكر خود را دال بروجود ضعف يا مشكلى در خود تلقى كند. احساس غيرعادى بودن در بسيارى از دانش آموزان خلاق ناشى از وجود يك چنين جوى در كلاس است كه در نهايت به خودسانسورى منتهى مى شود.
سه شنبه 4 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 426]