محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1828966737
«سخنران» یا «واعظ»؟ مسئله این است - پایگاه اطلاع رسانی هیئت ها و محافل مذهبی عقیق
واضح آرشیو وب فارسی:عقیق: «وعظ» یا «موعظه» در معنای خود وجهی اخلاقی و معنوی را دربر دارد که «سخنرانی» فاقد آن است. به خطبای قدیم «واعظ» می گفتند و واعظ حتماً می بایست که مجتهد هم می بود مگر اینکه ضرورت اطلاع از امر دین ایجاب می کرد در غیاب مجتهد یک مطلع از علم دین که مجتهدی لابد او را تأیید کرده بود، وعظ می کرد.عقیق: هنگامی که از «سخنرانی دینی» سخن می گوییم، اولاً داریم از «سخنرانی» سخن می گوییم و بنابراین سخنرانی دینی از جهت اینکه قرار است کسی برای کسانی سخن بگوید باید واجد مشخصه های هر سخنرانی دیگری باشد. در میان متون کهن در میراث منطقی جهان، کتاب خطابه ی ارسطو مهم ترین کتاب برای فهم چند و چون بایسته ها و نابایسته های سخنرانی است و از همان سیصد، چهارصد سال پیش از میلاد مسیح تا به امروز صدها کتاب و مقاله درباره ی چند و چون سخنرانی نوشته شده و آداب و معیارهای آن را به تفصیل نوشته و توضیح داده اند. هدف از هنر خطابه یا سخنرانی تحریک و اقناع معرفتی مخاطبان برای فهم و پذیرش یک موضوع است. در این مجال در پی آن نیستم تا به طور کامل بحث خطابه را در اینجا عیناً بیاورم و بر اساس آنچه ارسطو و عالمان مسلمان توضیح داده اند، یک به یک فنون خطابه را تشریح کنم؛ اما بر حسب اینکه تصمیم دارم درباب شکل و شمایل سخنران چیزی بنگارم ناچارم تا به عنوان یک مقدمه کوتاه به این موضوع بپردازم. کسانی که در میراث فرهنگ این سرزمین سخنان شان دست به دست و سینه به سینه به ما رسیده است، معتقد بودند که هنر سخنرانی دربردارنده ی چیزی با عنوان استدراجات است. استدراجات یعنی همه ی تمهیدات و مقدماتی که سخنران و احیاناً مخاطب برای اجرای بهتر سخنرانی و در نتیجه، ایراد و فهم خطابه به کار می برند. هنگامی که یک سخنران با چهره ای خوش آیند و با لبخند بر لب شروع به سخنرانی می کند، یک گام به سمت آماده ساختن مخاطب برای فهم سخنرانی خود برداشته است. از جمله استدراجاتی که بر عهده ی سخنران است که حتماً در نظر داشته باشد، چگونگی پوشش و آراستگی ظاهر اوست. اینکه سخنران چه لباسی به تن داشته باشد و ظاهرش چگونه باشد، به عوامل زیادی بستگی دارد. فضای اجتماعی، مجلس و محفلی که او در آن سخنرانی می کند، جمع مخاطبانی که پای سخن او می نشینند، موضوع سخنرانی و چندین و چند عامل دیگر که هر یک کم یا زیاد در چگونگی انتخاب پوشش سخنران اثرگذارند. در سنت اداره مساجد، ایده آل اهل علم این بوده است که حتماً یک مجتهد در محراب، نماز بخواند و بر فراز منبر وعظ کند. ایده آل این بوده است که منبر و محراب به مجتهد اختصاص داشته باشد و مجتهد نیز کسی است که در شریعت صاحب نظر باشد و بتواند تمام افعال و سخنان خود را مستند به شریعت مدلل سازد. در عین حال چون معمولاً به تعداد مساجد، مجتهد وجود نداشت، در سده های اخیر، قراری نانوشته بر این مقرر شد که طلبه معمم غیرمجتهد که به تشخیص مجتهدان می تواند بیان کننده احکام شرعی باشد و عامدانه عمل به خلاف مروت انجام نمی دهد، برای مسجدی که مجتهد ندارد، امام جماعت باشد و واعظ. البته عمل به ایده آل ها و به طریق اولی عمل به قرارهای نانوشته نیز هیچگاه و در هیچ سنتی بی استثنا نبوده و نیست. به استثنا در هر دوره ای هم غیرمجتهدان و هم غیرمعممان عهده دار وظایف مجتهدان و معممان شده اند و بسته به شرایط و عوامل خاص، با اقبال مردم روبرو بوده اند و البته گاهی نیز با ادبار مواجه شده اند. اما در دوره ی حاضر، به خصوص در سال های اخیر شرایط قدری با آن استثناها تفاوت بیشتری دارد و نمی توان براین باور بود که همچنان بایسته ها و نابایسته های سنت برقرار است و تنها یکی دو مورد از آن استثنا شده است. به لحاظ اجتماعی وضعیت درباره لزوم ملبس بودن سخنران دینی به لباس روحانیت از این قرار است. وقتی می گوییم «سخنرانی دینی»، این عنوان با آنچه در قدیم خطبای دینی انجام می داده اند قدری متفاوت است و به قول منطقیان مصادیق مفهوم «سخنرانی دینی» با مصادیقی که به استقصای نویسنده این سطور خطابه های خطبای دینی بوده است، نسبت عموم و خصوص من وجه دارد. منظورم این است که در سخنرانی های قدما، چیزهایی گفته می شد که در سخنرانی های دینی کنونی گفته نمی شود و چیزهایی هم گفته نمی شد که در این امروزی ها گفته می شود. چرایی این تفاوت در خیلی چیزها ریشه دارد که یکی از آنها مخاطبان این قسم سخنرانی ها هستند. اما از جنبه ای دیگر این تفاوت را می توان در هدف و شیوه ی نگرش سخنران به دین بررسی کرد. به سخنرانی های خطبای قدیم، «وعظ» می گفتند. «وعظ» یا «موعظه» در معنای خود وجهی اخلاقی و معنوی را دربر دارد که «سخنرانی» فاقد آن است. به خطبای قدیم «واعظ» می گفتند و واعظ حتماً می بایست که مجتهد هم می بود مگر اینکه ضرورت اطلاع از امر دین ایجاب می کرد در غیاب مجتهد یک مطلع از علم دین که مجتهدی لابد او را تأیید کرده بود، وعظ می کرد. کار واعظ چند چیز بود که تنها یک هدف را در نظر داشت. واعظ می خواست پیام پیامبر را در غیاب امام که جانشین پیامبر(ص) است، به مردم برساند. واعظ می خواست با یادآوری مفاهیم آیات قرآن کریم و بازخوانی چندباره روایات اهل بیت پیامبر(ص) مردم را به مسیری هدایت کند که پیامبر می خواست. در واقع لباس روحانیت یا عبا و عمامه نمادی بود تا مردم بفهمند که این فرد یا خود مجتهد است و یا یک مجتهد او را به عنوان طلبه ای مطلع، تأیید کرده است. اما چرا به نظر آنها موعظه به واعظ مجتهد نیاز داشت؟ مگر گفتن اینکه «ای مردم نماز بخوانید و دورغ نگویید و حلال بخورید» مطلب ثقیلی است که تنها از عهده مجتهدان برمی آید؟ مگر قرآن نگفته است که مؤمنان باید عمل صالح انجام دهند و همه یکدیگر را به حق و صبر توصیه کنند؟ چرا مجتهد؟ چرا فردی که مجتهد او را تأیید کرده؟ چرا یک فرد عادی نه؟ پاسخ به این پرسش را تنها وقتی می توانیم تا حدودی درک کنیمکه با نگاهی دقیق تر به قرآن و روایات بنگریم و نیز برای فهم تجربه عالمان و شریعتمداران قدری با کفش های آنان قدم بزنیم؛ تا به مدد آن نگاه دقیق و این همدلی در تجربه، افق نگاه آنان در برابر دیدگان ما نیز گشوده شود بلکه بتوانیم دین و دینداری را از همانجایی ببینیم که آنها بدان نظر می افکندند. همان قرآنی که مؤمنان را به عمل صالح و توصیه به حق و صبر به یکدیگر امر می فرماید، همان قرآن از توصیه کنندگانِ غیرعامل برائت می جوید و یکی از مهم ترین شرایط وعظ را عمل واعظ می داند. به نظر قرآن کریم و نیز پیامبر اکرم(ص) کسی می تواند واعظ باشد که اولا محتوای نظری شریعت را به خوبی و با دقت آموخته باشد و ثانیا عمر خود را صرف تمرین و ممارست در عمل و رعایت بایسته ها و نابایسته های دینی کرده باشد. در واقع تربیت دینی واعظ که ترکیب دانسته های او و ممارستش در عمل بدانهاست، شرط کافی برای قرار گرفتن او در جایگاه وعظ است. مجتهد تنها برای قرارگرفتن در جایگاه مرجعیت و افتاء برای کل مقلدین جهان، تربیت نمی شد بلکه هر مسجدی نیاز به مجتهدی داشت تا مردم را، از کوچک تا بزرگشان با مهر و اخلاق و دین تربیت کند و پیام پیامبر را به مردمی که پیامبر را ندیده اند برساند. محتوای موعظه اما در لفاف صناعت خطابه پیچیده می شد تا مردمی را که معمولاً از مباحث جدی اخلاق و تفسیر و حدیث، حوصله شان سر می رود، با هنر خطابه جذب کند و آنها را پای منبر بنشاند. واعظ سخنران هم بود اما صرفاً سخنران نبود. مربی بود، مجتهد بود، باتقوا بود و نسبت به دنیا پرهیزکار بود و نشانه ی همه ی اینها لباس روحانیتش بود که می گفت حتی اگر مجتهد نباشد در سایر امور دیگر مورد تأیید مجتهد یا مجتهدان است. در واقع بیان بلیغ و رعایت آداب سخن گفتن و شیوایی کلام، زینت محتوای وعظ بود و اصل آن محتوا که با ممارست و جهاد واعظ تحصیل شده بود، محور وعظ محسوب می شد. اما همچنانکه نام وعظ به خطابه تغییر یافته است و راندن سخن بیش از موعظه بودن محتوایش اهمیت یافته، گویا این نامگذاری برخاسته از تغییر سائقه و ذائقه اجتماعی باشد، لفاف سخن برای مخاطب و گوینده امروز، بیش از مغز و محتوای آن اهمیت یافته است. بدینسان همچنانکه وعط سخنرانی شده است، واعظ هم سخنران شده است و از این رو برای سخنران چه نیازی به تأیید مجتهد یا مجتهدان! دیگر لازم نیست که این سخنران ملبس به لباس روحانیت باشد تا برای مخاطبان او که دیگر چندان دغدغه ی صاحب نظر بودن واعظ – یا همان سخنران امروزین- را ندارند، احراز شود او صاحب نظر در امور دین است. امروز برای مخاطبی که رابطه اش با سنت قطع شده، عبا و عمامه ای که روزی نشانه ای مهم برای احراز علم و تقوا و اجتهاد سخنران بود، معنایش را از دست داده است. لباس روحانیت که نماد علم و تقوا بود مثل هر نماد دیگری باید در ذهن مخاطبش نیز یادآور علم و تقوا باشد؛ اما فضای جدید چنان بر ذهن و ضمیر یکایک ما از خود روحانیان ملبس گرفته تا سخنرانان مکلا و مخاطبان اثر گذاشته که این نماد بر مدلول خود دلالت نمی کند؛ چرا که ارتباط دال و مدلول در ذهن ما قطع شده است. بدین روی، مسأله این نیست که آیا بایسته و شایسته است سخنران دینی معمم باشد؟ بلکه مسأله این است که چه چیزی باعث شده است مخاطب و سخنران این پرسش برایشان مطرح شود؟ چه چیزی باعث شده است تا ما امروز بپرسیم آیا غیرمعممین می توانند منبر بروند یا نه؟ چه چیزی باعث شده که لباس روحانیت از نماد و نشانه علم و تقوا برای برخی مبدل به یک پیرایه برای سخنران دینی شود! مسأله ی اصلی اینجاست. ریشه این پرسش ها در قطع رابطه ما با محاسن سنت مان است. ما شده ایم مثل گل هایی که دوست داریم ساقه هایمان در آب باشند، گمان می کنیم که بهتر از اتصال به ریشه هاست؛ فکر می کنیم با بریدن از سنت می توانیم به جاهایی برسیم که با مقید بودن به آن نمی توانیم. اما این درست نیست. سنت برای آن سنت شده است که مایه های مستحسن دارد؛ تقید به محسنات سنت ما را به پیش می برد و راهنمای ما در جهت اصلاح اشتباهات است. نگارنده معتقد است که امروز باید محتوای وعظ را در سخنرانی ها احیا کرد. باید معنویت را در سخنرانان آنقدر غنا بخشید که وعاظ بر جای سخنرانان بنشینند. این کاری است که از عهده ترتیب دهندگان مجالس مذهبی و مردم برمی آید. شایسته است تا ارزش منبر با ارزش پاکت و مبلغ واریزی سنجیده نشود؛ حتی با نحوه خطابه و فصاحت و بلاغت سخنران نیز سنجیده نشود؛ بلکه با خود سخنران، با منش او با علم و دانشش، رفتارش، خردمندی اش، پرهیزش از دنیا و با تکیه اش بر معنویت سنجیده شود. در عین حال باید به برخی از قوانین شکلی سنت نیز احترام بگذاریم. منبر و محراب همچنان باید به مجتهد یا کسی که او معین می کند اختصاص داشته باشند و حتما باید کسی که بر منبر می نشیند معمم و ملبس به لباس روحانیت باشد. این «باید» البته بایدی تحکمی نیست بلکه اگر به دنبال اهدافی هستیم که خواهم نوشت ناچار به پذیرش این «باید» هستیم. این البته بدان معنا نیست که دیگر هیچ مکلایی درباره دین سخنرانی نکند. اما این فرق باید در ذهن تشنگان طریق دیانت وضوح بخشیده شود که سخنران دینی هرقدر هم سخنرانی کند و از تاریخ اسلام و چند و چون شکل گیری علوم اسلامی و ادبیات دینی سخن بگوید هرگز نباید جای واعظ را پر کند. کار واعظ دست مخاطب را گرفتن و به راه پیامبر(ص) بردن است. کار واعظ تربیت خویشتن و سپس تربیت مردم است. کار واعظ صرفا بالا بردن اطلاعات مردم در سخنرانی نیست. اگر این دو محدوده از هم بازشناخته شوند و برای مردم روشن شود که سخن واعظان می تواند راهنمای سعادت باشد، می توانیم امیدوار باشیم که لباس روحانیت با محتوایی که نهاد سنت برای آن مهیا ساخته بود غنایی بیش از پیش یافته است. اگر می خواهیم که مساجد، جایگاه وعظ و تربیت باشند چاره ای جز این نداریم که منبر و محراب را به کسانی بسپریم که دل در گرو دین دارند و عمر خود را مصروف حقیقت دین کرده اند نه صرفاً مصروف جذب مخاطب. متأسفانه گاه برای دعوت از سخنرانان دینی دستخوش تردید می شویم که عالمی ربانی را دعوت کنیم یا مداح و سخنرانی را که مریدانش سلبریتی وار به هر محفلی که می رود همراهی اش می کنند. مدرنیته به خودی خود مشکل نیست. مواجهه ما با فضای مدرن مشکل ساز است. ما هستیم که به جای اصلاح سنت به مدد مدرنیته، محاسن سنت خود را به پای هیچ و به بهانه مدرن شدن قربانی می کنیم. این که چنین هستیم آیا برآمده از همان سنت است یا برآمده از یک سوء خُلق ناشی از سردرگمی در دنیای امروز؛ بماند تا مجالی دیگر. علی مهجور منبع:ماهنامه خیمه
جمعه ، ۳دی۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عقیق]
[مشاهده در: www.aghigh.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 18]
-
گوناگون
پربازدیدترینها