واضح آرشیو وب فارسی:فارس: تاریخ خودباوری ایرانیان/1تحریم تنباکو؛ مبدأ بیداری ایرانیان
در ۱۲۷۰ هجری شمسی در پی صدور فتوای تحریم تنباکو از سوی آیتالله میرزای شیرازی، امتیاز توتون و تنباکو که به صورت انحصاری در اختیار شرکت بریتانیایی رژی بود، لغو شد. این حرکت به رهبری روحانیت مبدا بیداری ایرانیان است.
خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: همایش ملی اقتصاد مقاومتی دی ماه سال جاری با محورهای فرهنگی تمدنی، اقتصادی، تاریخی، اندیشه سیاسی و اجتماعی و اندیشه امام و رهبری برگزار میشود. خبرگزاری فارس به همین مناسبت سلسله مطالبی را در دستور انتشار دارد. مطالبی که برخی از آنها جنبه تاریخی دارد و برای اولین بار منتشر میشود کتاب «اندیشه تحریم و خودباوری» به تحلیل و ارائه اسناد بخش مهمی از تحولات سیاسی و فکری تاریخ ایران اشاره دارد. فکر تحریم در مقام «سلب» و اندیشه خودباوری در مقام «اثبات و ثبوت» نه تنها مقام تاریخی ممتازی در سده اخیر تاریخ سیاسی ایران دارد بلکه به عنوان شاخصی مهم در نهضت بیداری اسلامی نیز قابل پژوهش و مطالعه است. این مهم نه فقط در سطح «نهضت» بلکه در ظرفیتهای «نظام سازی» و «تمدنی» بیداری اسلامی هم قابل تامل است و برای همین است که در دهه چهارم از انقلاب اسلامی نیز طرح آن از تاریخ گذشته با زمان حال و آینده پژوهی ما محاوره مینماید. محاورهای که هر چه عمیقتر صورت پذیرد پرسش از جوابهایی را برای زمان حاضر در پی خواهد داشت که صورت مساله فردای ما نیز در افق آن قابل بررسی است. *تحلیل تاریخی قیام تحریم تنباکو بیشک از قویترین حرکتهای اصیل، مردمی و اسلامی که از لحاظ عملکرد و سیر مبارزاتی و تأثیر بر ملت و تنفیذ حکم رهبری مرجعیت شیعه، بی شباهت به حرکت پانزدهم خرداد در انقلاب اسلامی نیست، واقعه قیام تحریم دخانیات از سوی میرزای شیرازی است. این حرکت که از بطن جامعة روحانیت شیعه شروع شده و دامنهاش به تمامی بلاد ایران رسیده است، از چنان عمق و گستردگی برخوردار بوده است که به قول اکثر مورخان، نخستین جنبش مردم ایران در تحولات تایخ معاصر به شمار میرود. ارزش این تحول تا بدان حد انکار ناپذیر بوده که غیر معترف ترین افراد را نیز وادار به اعتراف کرده است؛ چنان که احمد کسروی در تاریخ مشروطیت خود مینویسد: « این را میتوان نخستین تکان در توده ایران شمرد و این اگر چه با دست علما بود و...خود پیشامد ارجداری به شمار است و باید در تاریخ یاد آن بماند». (احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر، 1363، ج 1) ادوارد براون نیز در کتاب انقلاب ایران خود می نویسد: «واقعة انحصار تنباکو را باید مبدأ تاریخ بیداری و آغاز دوره و مرحلة نو ایران در حوادث اجتماعی دانست». (ادوارد براون، انقلاب ایران، ترجمه احمد پژوه، تهران، معرفت، 1338) ناظم الاسلام در کتاب خود با عنوان تاریخ بیداری ایرانیان مینویسد: «ملت ایران به خود آمده و اندکی رو به بیداری کرد؛ چه، از ارتفاع امتیاز رژی، ملت ایران دانست که میشود در مقابل سلطنت ایستاد و حقوق خود را مطالبه کرد».(ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، آگاه، 1362، ج1) مهدی ملک زاده در تاریخ مشروطیت مینویسد: «این نهضت عمومی که صرفاً جنبة مذهبی داشت، در تحولاتی که سپس در ایران، روی داد و به انقلاب مشروطیت منتهی شد، تأثیر بسزایی داشت.»(مهدی ملک زاده، تاریخ مشروطیت ایران، تهران، کتابفروشی ابن سینا، 1331، ج1) با نگاهی عمیق تر به موضوع، میتوان پی برد که اصولاً لبة تیز حملات حرکت تنباکو متوجه «نفوذ اقتصادی بیگانه» و در جهت قطع دست خارجی و ریشه کن ساختن استعمار از بلاد مسلمین بوده و در این راستا با «ظلم داخلی» درگیر شده است؛ و اگر بتوان موضوع را در این حد ژرف و عمیق دانست، بی شک نقش میرزا حسن شیرازی مجدد قرن، مرجع و مسئول امور دینی شیعه در آن زمان بسیار بالاتر از این بود که به تحریم تنباکو خلاصه شود. *پیرمردی نحیف با اندیشههای ژرف میرزا حسن مجتهد شیرازی الاصل و سامرائیالمسکن و نجفیالمدفن را باید در چهره بنیانگذار حرکت اصیل و انقلابی در طول یک قرن اخیر شناخت. آن اندیشه ژرف توانست در آن برهه زمانی خاص، با بسیج ملت و با امکانات اندک و وسایل ارتباطی ضعیف، چنان ضربهای بر پیکر استعمار وارد آورد که صدای آن همراه با ناله شکست دشمن، تا قرنها در میان ملل شرق طنین اندازد و سند افتخاری در تاریخ مبارزات اسلامی ایران و ایرانی باشد. چنانچه این حادثه را با «این دید نو» بررسی کنیم، باید ریشه تحول را در خانه کوچک و محقر این ابر مرد آگاه در جوار مرقد «عسکرین» معصوم که آن روز مرکز فقاهت شیعه بوده است، بجوییم. سپس نقش شاگردان بزرگ آن مرحوم، به ویژه دو شیخ بزرگوار، آیت الله نوری- شهید پایدار تا پای دار مشروعیت مشروطه – و آیت الله حاج شیخ محمد تقی نجفی- رونق بخش توانای حوزة کهنسال اصفهان(که آن روز بزرگترین حوزة دینی و روحانی ایران محسوب می شد)- را در این حادثه بررسی کنیم؛ چرا که به نظر ما، بدنه سراسری «دین باوران دیندار» از طریق این دو حلقه اتصال، پیوند خود را با «آیت الله مجدد» تأمین میکرده است. آن گاه نقش ایالتمدارانی چون مرحوم سیدعلی اکبر مجتهد فالاسیری (در فارس) و مرحوم حاج میرزا جواد آقا مجتهد تبریزی- پیر زندهدل روشنضمیر آذریزبان - در حرکت ضد استعماری آن روز خواهیم رسید؛ و اگر تأثیر این نقشآفرینان تاریخساز را به درستی بشناسیم، در مییابیم که میرزای شیرازی، خود به خوبی از درد غربت اسلام و جامعه اسلامی آگاه بوده است و میدانست که جهل و بیخبری رایج در زمان و سوء استفاده ستمپیشگان و همراهی و همپیمانی فرصتطلبان و دینبازان با کافران و انگلوساکسنها، بر روی هم، ملت را چنان ناآگاه و بی خبر نگه داشته است که کم کم امتیازات و قراردادهای ایرانشکن بر این کشور تحمیل میشود و در نهایت کشور را در اختیار دشمن قرار میدهد. انتهای پیام/
95/04/26 :: 11:09
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]