اقتصاد - وقتي ذخاير نفتي تمام شود

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: اقتصاد - وقتي ذخاير نفتي تمام شود
اقتصاد - وقتي ذخاير نفتي تمام شود

عربستان از جمله كشورهاي توليد‌كننده نفت است كه از افزايش قيمت نفت بيش از اندازه نگران است. شايد اين نگراني را بتوان به آسيب‌هايي كه متحدان آمريكايي‌اش از گراني نفت مي‌بينند مرتبط دانست. توليد نفت عربستان ۴/۹ ميليون بشكه در روز است و در ميان كشورهاي عضو اوپك با وجود تمام مخالفت‌هايي كه اوپك در مورد افزايش توليد اعلام كرده است پس از افزايش قيمت نفت به بيش از 100 دلار توليد خود را افزايش داده و اكنون نيز در صدد است كه با افزايش توليد گامي در راستاي متعادل كردن قيمت‌ها‌ بردارد. عربستان نگران افزايش بي‌رويه بهاي نفت است. با وجود اينكه بهاي بيشتر، درآمد بيشتري عايد اين كشور مي‌كند، اما نگراني از جايگزيني نفت با ديگر منابع انرژي، سعودي‌ها را بر آن داشته تا چاره‌اي براي حل اين مشكل بينديشند. در عين حال عربستان تلاش مي‌كند تا با رايزني‌هايي با ساير كشورهاي توليد‌كننده قيمت نفت را متعادل كند. عربستان سعودي، بزرگ‌ترين توليدكننده نفت جهان، براي مقابله با افزايش بي‌رويه بهاي نفت، كشورهاي عضو اوپك و مصرف‌كنندگان نفت را به نشستي براي حل بحران قيمت‌ها فرا خوانده است؛ نشستي كه بايد تا پيش از ماه سپتامبر برگزار شود.

البته اوپك نيز از اين قاعده مستثنا نيست. اوپك در صدد است به همراه مصرف‌كنندگان نفت در سراسر جهان راه‌حلي منطقي براي كنترل رشد بي‌رويه قيمت نفت پيدا كند. اينكه عربستان سعودي پيشنهاد برگزاري چنين نشستي را داده، چندان عجيب نيست، چراكه اين پادشاه‌نشين، تنها كشور عضو اوپك است كه ظرفيت‌هاي كافي در اختيار دارد تا هر زمان كه بخواهد با افزايش سقف توليد، قيمت‌ها را تعديل كند.
در دنياي امروز نه‌تنها افزايش بي‌رويه قيمت نفت مورد توجه است كه برداشت و استفاده بي‌رويه نفت در جهان به خصوص در كشورهايي چون ايران كه اقتصاد خود را مبتني بر درآمد نفتي اداره مي‌كنند نگراني در مورد اتمام درآمدهاي نفتي ماجراي ديگري است. يك تحليلگر نفتي در مورد كاهش ذخاير نفتي در عربستان مي‌گويد: «عربستان سعودي ظرفيت توليد ۱۱ تا ۵/۱۲ ميليون بشكه نفت در روز را دارد و برنامه دارد تا اين ظرفيت را افزايش دهد». هرچند كه امروزه ديگر ميدان‌هاي بسيار بزرگ نفتي در اين كشور كشف نمي‌شوند، اما «اين منطقه همچنان يكي از ذخاير اصلي نفت است، شبيه شوروي سابق يا كشورهاي غرب آفريقا، برزيل يا كانادا». با وجود اين، شايعاتي در مورد پايان ذخاير نفتي جهان، همواره قيمت طلاي سياه را در بازار بالا مي‌برد. جوامع پيشرفته صنعتي، عمده رشد اقتصادي و رفاه امروز خود را مديون نفت هستند كه بهره‌برداري از آن از دهه ۶۰ ميلادي به اوج رسيد. اكنون، اين ترس، ايجاد شده كه با كاهش ذخاير، عصر نفت هم سپري شود. معيارهاي نوسان بهاي نفت هم تغيير كرده است. بحران‌هاي سياسي‌اي مانند پرونده هسته‌اي ايران و شايعات پيرامون كمبود ظرفيت‌هاي توليد، به همان اندازه در نوسان قيمت نفت نقش ايفا مي‌كنند كه عامل عرضه و تقاضا. اوپك گناه بالارفتن قيمت را به گردن كنسرن‌ها، ذخيره استراتژيك بيش از حد انبارهاي آمريكا و آزمندي بورس بازان مي‌اندازد و از افزايش توليد خود مي‌پرهيزد.
در اين شرايط، ترس از پايان دوران نفت است كه رشد مي‌كند. جوامع صنعتي، كه بخش قابل‌توجهي از پيشرفت و رفاه خود را مديون نفت هستند، پايان نفت را، پايان عصر رفاه تلقي مي‌كنند. آيا به راستي ذخاير نفت جهان، در چشم‌انداز نزديك، پايان خواهد يافت؟ پاسخ يكسان و روشني براي اين پرسش نمي‌توان يافت. بسياري از ميدان‌هاي نفتي جهان، هنوز كشف نشده و يا مورد بهره‌برداري قرار نگرفته‌اند. علت عدم‌بهره‌برداري از ميدان‌هاي نفتي، به ويژه در كانادا، بخش‌هايي از آسياي مركزي، قفقاز جنوبي و اعماق اقيانوس‌ها، سنگيني هزينه استخراج است. اما با گران شدن بهاي نفت‌خام، حتي‌بهره‌برداري پرهزينه از اين منابع نيز، مي‌تواند سودآور شود. ظرف ۴۰ سال گذشته، ۴۰ درصد از ذخاير نفت جهان به مصرف رسيده است. برخي از كارشناسان معتقدند اگر تقاضا در سطح فعلي باقي بماند، ۴۰ سال ديگر، همه چاه‌هاي نفت، از فوران باز مي‌مانند. اما با توجه به اينكه مصرف هرسال حدود يك درصد بيشتر مي‌شود، براساس نظر اين كارشناسان، ۳۰ سال ديگر مي‌توان به پايان عصر نفت رسيد. آيا پيش‌بيني اين گروه از كارشناسان درست است؟ ۳۰ سال قبل هم پيش‌بيني شد كه ذخاير نفت، ظرف ۳۰سال آينده تمام مي‌شود. اما مي‌بينيم كه با گذشت ۳۰ سال حتي بدبينانه‌ترين تحليلگران از ۴۰ سال ديگر حرف مي‌زنند. انكارناپذيرتر اينكه هم‌اكنون ذخاير شناخته شده نفت جهان به ۲۴۰ ميليارد تن سر مي‌زند كه يك سوم آن در خاورميانه است. با وجود اينكه عربستان سعودي مي‌تواند توليد روزانه نفت خود را از ۴/ ۹ ميليون بشكه كنوني به ۱۱ ميليون بشكه افزايش دهد، اما تنها بالا بردن سقف توليد، قيمت‌ها را نخواهد شكست. افزايش روزافزون بهاي نفت، هر روز توليد سوخت‌هاي جايگزين را بيشتر مقرون به صرفه مي‌كند. يك كارشناس مركز جهاني مطالعات انرژي لندن، معتقد است: «نفت توليد شده بايد در درجه اول تصفيه شود تا قابل مصرف باشد. ظرفيت‌هاي جهاني پالايش نفت محدود است». زياد نيستند تعداد پالايشگاه‌هايي كه ظرفيت خالي براي تصفيه توليد بيشتر را داشته باشند. به فرض اينكه سقف توليد هم افزايش يابد، امكان تصفيه آن وجود نخواهد داشت. تكين مي‌افزايد: «ظرفيت محدود پالايش هم خود سهمي در افزايش بهاي نفت ايفا مي‌كند». از نظر الكسي ميلر، رئيس شركت نفتي گازپروم روسيه، «با روند كنوني بهاي نفت، در سال ۲۰۰۹ ميلادي به ۲۵۰ دلار در هر بشكه (۱۵۹ ليتر) خواهد رسيد». محمدعلي خطيبي، نماينده ايران در اوپك، تهديد و تحريم اقتصادي و اشغال نظامي را از عوامل اصلي افزايش قيمت‌ها مي‌داند و معتقد است كه كشورهاي مصرف‌كننده بايد رويكرد خود را براي حل مشكل بهاي نفت تغيير دهند. به اعتقاد وي، قيمت‌هاي كنوني نفت واقعي نبوده و در حالي‌كه بازار با مازاد توليد روبه‌رو است، قيمت‌ها همچنان افزايش مي‌يابند. خطيبي در ادامه از اقدام غرب در محدود كردن همكاري شركت‌هاي نفتي با توليدكنندگان انتقاد مي‌كند و آن‌را نيز عاملي در كاهش توليد و افزايش بها مي‌داند.
رقابت با سوخت‌هاي بيو و انرژي‌هاي جايگزين
ظرفيت محدود تصفيه، يكي از عوامل افزايش بهاي نفت است. ابراهيم المطرف، كارشناس نفت در عربستان سعودي، پيشنهاد تشكيل صندوقي بين‌المللي براي سرمايه‌گذاري در بخش پالايش نفت را مطرح مي‌كند. هر روز بر ميزان تقاضا براي محصولات سبك پالايشگاهي مثل بنزين و گازوئيل افزوده مي‌شود و در مقابل استفاده از محصولات سنگين‌تر كاهش مي‌يابد. يك دليل اين موضوع، محدوديت‌هاي بين‌المللي زيست‌محيطي است. هر چه قوانين سخت‌گيرانه‌‌تر مي‌شوند و محصولات پالايشگاهي سنگين، خطرناك‌تر تشخيص داده مي‌شوند، قيمت نفت خام افزايش مي‌يابد. در اين شرايط هر چه بهاي نفت افزايش يابد، توليد سوخت و منابع انرژي جايگزين، توجيه اقتصادي بيشتري پيدا مي‌كنند. به عقيده كارشناسان امروز افزايش بهاي نفت، بسياري را به جنب‌وجوش انداخته تا سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده‌اي در زمينه تحقيقات انجام دهند: «ميلياردها دلار به سمت پروژه‌هاي تحقيقاتي در زمينه سوخت‌هاي بيو و انرژي‌هاي جايگزين سرازير شده است؛ چيزي كه تاكنون سابقه نداشته است». اين‌جاست كه سعودي‌ها نگران از دست دادن مشتريان خود هستند. زيرا كسي كه يك‌بار براي تامين انرژي به سراغ آب، باد يا خورشيد برود، ديگر نفت نخواهد خريد، حتي اگر قيمت آن كاهش پيدا كند. در چنين شرايطي عربستان براي افزايش توليد و تعديل بها، بخشي از مازاد درآمد نفتي خود را براي كشف و استخراج ميدان‌هاي جديد سرمايه‌گذاري مي‌كند.
جمعه 31 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2545]