واضح آرشیو وب فارسی:الف: آدمی تا کجا می تواند تغییر کند
حمید رضا امیدی سرور؛ 26 مهر 1395
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۶ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۴۳
«داستان همیشگی» نوشته: ایوان آلکساندروویچ گانچارف ترجمه: حشمت کامرانی ناشر: هرمس، چاپ سوم 1394 524 صفحه، 9000 تومان شما میتوانید کتاب «داستان همیشگی» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید. **** کمتر نویسنده ای این شانس را پیدا می کند که خالق اثری باشد که شخصیت اصلی آن پا را از ساحت ادبیات فرانهاده و وارد حافظه جمعی مردم کشورش شود. چنان که به عنوان مصداقی دارای بار معنایی خاص که از یک نوع نگرش و طرز فکر در زندگی حکایت میکند، محسوب شود. ایوان گانچاروف نویسنده ای که در ایران و جهان با رمان آبلومف معروف است از چنین شانسی برخوردار بوده است. تا جایی که ایوان تورگنیف میگوید: «تا زمانی یک روس در دنیا باقی بماند، آبلوموف هم زنده خواهد ماند.» به این ترتیب آبلومفیسم اسطورهای است که از دل ادبیات برخاسته در فرهنگ روسی به هر کسی که دچار رخوت و بیحالی روحی شود نسبت داده می شود. گانچاروف کارنامه بلند و بالایی ندارد، تنها سه رمان، یک سفرنامه، چند داستان کوتاه ، خاطره نگاری و همچنین نقد ادبی، کارنامهی او را تشکیل می دهد. اما همین کارنامه به ظاهر کوچک اما به واقع پرو پیمان سه اثر در خود جای داده که به واقع روایتگر سه دوره از حیات مردم آن سرزمین محسوب می شوند: رمانهای«داستان همیشگی»، «آبلوموف» و «پرتگاه» سه شخصیت اصلی این رمانها نیز نماد آدمهایی بر آمده از این دوران هستند؛ آدمهایی که گانچاروف با بهره بردن از ویژگی های آنها و همچنین حوادثی که سر می گذرانند به بازتاب دادن، سه دوره از حیات جمعی مردم آن سرزمین پرداخته است. اگر چه آبلوموف به عنوان شاهکار این نویسنده معروف شده و دیگر آثار این نویسنده را تحت الشعاع خود قرار داده است؛ اما این مسئله نباید باعث غافل شدن از دیگر رمانهای گانچاروف گردد. هر سه این آثار دستاورد ذهنی نویسندهای است که آگاهی عجیبی از روانشناسی اجتماعی دوران خود دارد این مسئله را در قالب آثاری داستانی به مخاطب عرضه می کند. گانچاروف به وسواس در نوشتن شهره بود چنانکه تقریبا هر ده سال یکبار رمانی به قلم او منتشر می شد. این وسواس از آنجا سرچشمه می گرفت که گانچارف ترجیح می داد رمانش به لحاظ مضمونی پروپیمان باشد، برخی منتقدان براین باور بودند با محتوای یک اثر او دیگران ده رمان می نویسند! البته گانچاروف برای این منظور، نه از روش بیان مستقیم که از روش انتقال معنا در دل اثر بهره می برد، و البته همواره نیز از اینکه آثارش آنگونه که باید درک نشوند در هراس بود. وسواس او هنگام نوشتن سومین و آخرین رمانش پرتگاه به حدی بود که می ترسید عمرش برای به پایان رساندن آن کفاف نکند، اما به هر حال این رمان در سال 1869 منتشر شد و خود او نیز تا سالها بعد زنده ماند. گانچاروف معتقد بود کسانی که می خواهند از آثار نوشته شده توسط او بیشترین بهره را ببرند باید با خواندن «داستان همیشگی» شروع کنند و این رمان دری است که برای رسیدن به «آبلوموف» و «پرتگاه» باید از آن گذشت. این رمان که با ترجمه خوب حشمت الله کامرانی به فارسی درآمده و چاپ تازهی آن در سری کتابهای هرمس جیبی به بازار فرستاده شده است، نه تنها اثری کلیدی در کارنامه گانچاروف که یکی از آثار مهم در تاریخ ادبیات روسیه نیز هست. البته تاکید گانچاروف بر خواندن این اثر پیش از دیگر آثارش، ناظر به اهمیت این رمان در فهم فضای حاکم بر آثارش و سیر تکاملی آنهاست. به بیان دیگر اینگونه نیست که رمانهای بعدی او به دلیل برخورداری از ارتباط داستانی با «داستان همیشگی» بدون خواندن این رمان قابل فهم نباشند. گانچاروف با این آثار به شکلی نمادین قصد نشان دادن سه دوره از تاریخ روسیه را داشت که پس از یکدیگر واقع شده بودند و با توجه به وسواس عدم درک آثارش چنین پیشنهادی را مطرح می ساخت. «داستان همیشگی» همچون دیگر آثار این نویسنده به سبک رئالیستی نوشته شده و از منظر تاریخی از گانچاروف با این اثر پیشگام در رئالیسم در ادبیات روسیه محسوب می شود و نقش پر رنگی در کلید زدن جریانی دارد که به پایان دادن به رمانتیسم در ادبیات روسی انجامید. این رمان از یک منظر شرح تفاوت ها و شکافهای فکری میان نسلهای مختلف و همچنین مردم روسیه در آن روزگار است. الکساندر آدویف شخصیت اصلی رمان که از محیط روستایی به کلان شهر آن روزگار وارد می شود، نماینده نسل جوانی است که چالش های بسیاری با عمویش پیوتر اوانیچ (نماینده نسل قبل از او) دارد. از دیگر سو او نماد روح سنتی روسیه است که در تقابل با عمویش که نماد بخش متاثر از مدنیته در این سرزمین قراردارد. از این منظر رمان حاضر را می توان شرح رویارویی الکساندر آدویف با چند و چون زندگی در دنیای جدید که روبه مدرن شدن دارد ارزیابی کرد. دستاورد این رویارویی به هم ریختن تصورات پیشین و شکل گرفتن دریافت هایی تازه درباره راه و رسم زندگی در جامعه آن روزگار است که چالش هایی در زمینه های مختلف پیش می آورد. تغییرات الکساندر آدویف جوان ساده دلی که وارد شهر بزرگ شده به گونه ای است که دیگر او قابل شناسایی نیست، تا آنجا که حتی برای الکساندر آدویف که روزگاری دوری از دختر مورد علاقه اش را ناممکن می دانست، با قرارگرفتن در موقعیت هایی تازه نه تنها او را فراموش می کند که حتی عشقی تازه را جایگزین او می سازد. گانچاروف در این رمان به زیبایی تغییر آدمها را متاثر از قرار گرفتن در موقعیت هایی تازه به نمایش گذاشته است. او در پایان رمان این شخصیت ها را (و به عبارتی جریانهایی که نمایندگی می کنند را) در بن بستی قرار می دهد که از دید نویسنده سرنوشت آن دوره روسیه نیز محسوب می شود. حسن کار گانچاروف این است که نسبت این شخصیت ها و موقعیت های دراماتیک اثر موضع روایتگرایانه خود را حفظ کرده و دست به قضاوت و جانبداری نزده است به همین دلیل ذهن مخاطب را برای برداشت های شخصی خود آزاد می گذارد. این مسئله در آن روزگار که نویسندگان به کرات به قضاوت و نتیجه گیری در دل داستانها می پرداختند امری نوآورانه محسوب می شد. گانچاروف در هنگام نوشتن این اثر اگر چه هنوز پختگی سالهایی که آبلوموف را نوشت نداشت، اما در عوض از سرخوشی و میلی بازیگوشانه در روایت رمان بهره برده که جذابیت ویژه ای برای «داستان همیشگی» به همراه آورده است. به همین دلیل رمان حاضر نه فقط اثری خواندنی و حتی سرگرم کننده محسوب میشود بلکه یکی از آثار مهم در تاریخ ادبیات روسیه به حساب می آید، به خصوص به عنوان یکی از سرفصل های رئالیسم روسی که در سده بعد با روی کار آمدن حزب کمونیسم یکسره به مسیری دیگر افتاد . حشمت الله کامرانی علاوه بر ترجمه روان و خوبی که از این اثر ارائه کرده با افزودن دو پیوست به انتهای کتاب شرایطی را مهیا ساخته تا خواننده به درک بهتری از اثر برسد. «زندگی و چگونه زیستن» نوشته ای است به قلم ویکتور روزف که تحلیلی خواندنی از «داستان همیشگی» و با اشاره به دیگر آثار گانچاروف را پیش روی خواننده می گذارد. پایان بخش کتاب نیز گزیده ای از مطلبی با عنوان «دیر بهتر تا هرگز» به قلم گانچاروف است. در این مقاله که در دهه های پایانی عمر او نوشته شده، گانچاروف نگاهی دارد به راه و رسم خود در نوشتن و همچنین درباره سوالاتی که اغلب درباره شیوه کارش و مدت زمان طولانی ای که صرف نوشتن می می کند، به پاسخگویی پرداخته است. سراتجام اینکه نمی توان به کتاب حاضر اشاره کرد و به شکل انتشار آن در قالب مجموعه هرمس جیبی توجهی نداشت. بی اغراق مجموعه هرمس جیبی، به لحاظ کتابپردازی یکی از شکیل ترین و البته خوش دست ترین قطع های جیبی در دهه های گذشته بوده و حکایت از آن دارد که ناشر از جنبه های مختلف به شکلی حساب شده آن را طراحی و اجرا کرده است. چنین تمهیدی باعث شده، در روزگاری که برخی گرانی کتاب را بهانه ای برای کتاب نخواندن عنوان می کنند، اثری ارزنده را در حجمی بیش از پانصد صفحه با قیمتی به بازار ارائه شده که معمولا روی پشت جلد کتابهای هشتاد صفحه ای شاهد آن هستیم. با این اوصاف کتاب حاضر از هر منظر می تواند گزینه ای مناسب برای علاقمندان کتاب و به خصوص شاهکارهای کلاسیک دنیای ادبیات، محسوب شود.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: الف]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]