واضح آرشیو وب فارسی:سینا پرس: دست کم آن طور که خودمان فکر می کنیم، ما انسان ها فرمانروای زمین هستیم. ما تصور می کنیم که انسان خردمند، باهوش ترین، پرنفوذترین و البته مخرب ترین موجود زنده ی روی زمین است.آن چنان تسلط ما روی کره ی خاکی و منابع آن زیاد شده که به خودمان جرئت داده ایم یک «دور یا گشتوارک» زمین شناسی جدید تعریف کنیم و نام آن را «آنتروپوسین» بگذاریم. دوره ای که سرآغاز تاثیر عمده ی فعالیت های انسان بر اکوسیستم و ساختار زمین شناختی است. ولی خارج از زمین، جهانی بزرگ قرار دارد که تقریبا از آن هیچ نمی دانیم. ما شاید به صورت تخمینی بدانیم کهکشان ما از چند ستاره تشکیل شده و در کیهانی که با تلسکوپ هایمان می بینیم، تقریبا چند کهکشان وجود دارد. شاید بتوانیم سن عالم را حدس بزنیم یا فضاپیماهایی روباتیک به اعماق منظومه ی شمسی بفرستیم؛ ولی همچنان سوالاتی بنیادین برای ما وجود دارد که نتوانسته ایم به آن ها پاسخ بدهیم. سوالاتی مثل اینکه آیا عالم واقعا وجود دارد؟ یا صرفا آگاهی ما این واقعیت از جهان را برایمان ساخته است؟ آیا کائنات از وجود ما آگاهی دارد؟ آیا کیهان برای ما ساخته شده است؟ آیا ما تنها موجودات هوشمند گیتی هستیم؟ آیا زمانی می توانیم بالاخره همه ی رازهای عالم را بفهمیم؟ آیا می توانیم دنیا را نابود کنیم؟ در نهایت، آیا ممکن است خود ما به فرمانروای کل کیهان تبدیل شویم؟ برای صحبت درباره ی پاسخ این پرسش ها، سلسله مقالاتی را در قالب مجموعه ای ویژه به نام «جهان انسان» تهیه کرده ایم. خواننده ی این مقالات باشید. آیا عالم برای ما ساخته شده است؟ در بیشتر طول تاریخ، ما انسان ها خود را در مرکز عالم فرض کردیم و تصورمان بر این بوده که موجودات مهمی هستیم. ولی دست کم چند دستاورد بزرگ علمی، به کلی این تصور را به هم زد. این دستاوردها، به خصوص آن هایی که در کیهان شناسی و زیست شناسی اتفاق افتاد به ما نشان داد که ما فقط گونه ای از موجودات به زعم خود زنده، روی سیاره ای کوچک هستیم که دور یک ستاره ی معمولی در کهکشانی متشکل از صدها میلیارد ستاره، گردش می کند. کهکشانی که خود یکی از کهکشان های متوسط در بین صدها میلیارد کهکشان عالمی است که ۱۳٫۸ میلیارد سال عمر دارد. ما فهمیدیم که کل تاریخ زندگی بشر، به اندازه ی یک چشم به هم زدن از عمر کیهان هم طول نکشیده است. با اینکه اکنون همه ی این ها را می دانیم، ولی درون ما نجوایی وجود دارد که دائما می گوید: «ای انسان، تو در مرکز کائنات و موجودی خاص هستی. ای انسان، جهان برای تو ساخته شده است…» جالب این جاست که گاهی اوقات از علم تجربی هم می توان چنین برداشتی کرد. همان علمی که قبلا به ما نشان داده موجودات خرد و ناچیزی هستیم، به ما می گوید که اگر قوانین فیزیکی که می شناسیم، اندکی متفاوت بودند، ما وجود نداشتیم. گویی قوانین طبیعت به طور معجزه آسایی برای پیدایش زندگی تنظیم شده اند. مثلا میزان نیروی الکترومغناطیس که یکی از چهار نیروی بنیادین طبیعت است، دقیقا به اندازه ای است که باعث می شود پروتون ها و نوترون های داخل ستاره ها بتوانند به تعدادی به هم جوش بخورند که اتم کربن بوجود بیاید. همان کربنی که آجر سازنده ی اصلی زندگی روی زمین است و عنصر پایه ی سازنده ی بدن ما و دیگر موجودات زنده به حساب می آید. نیروی هسته ای قوی هم یکی دیگر از نیروهای بنیادین طبیعت است. اگر این نیرو اندکی قوی تر بود، عالم به طور کلی از هیدروژن تشکیل می شد و هیچ عنصر دیگری نمی توانستید در آن پیدا کنید. اگر اندکی ضعیف تر بود هم اصلا هیدروژنی در جهان وجود نداشت. در هر دو صورت، زندگی به شکلی که می شناسیم نمی توانست بوجود آید. مثال های این چنینی زیاد هستند؛ مثال هایی که ما را به فکر فرو می برند و باعث می شوند به این بیندیشیم که آیا جهان بوجود آمده تا ما وجود داشته باشیم؟ چرا جهان این قدر برای پیدایش زندگی، کامل و بی نقص به نظر می رسد؟ بعضی از فیزیک دان ها فکر می کنند که اساسا غیر از این نمی توانست باشد. فلاسفه بر اساس همین طرز تفکر، ایده ای را به نام «اصل انسان نگر» مطرح می کنند. اصل انسان نگر بر این گزاره که جهان ممکن است برای ما بوجود آمده باشد صحه می گذارد. اینکه عالم تنها به این دلیل وجود دارد که ما وجود داریم. البته برعکس هم می توانیم نگاه کنیم و بگوییم در حقیقت این آگاهی ماست که جهان را برایمان ساخته است. کیهان شناسی از دانشگاه آریزونا به نام «پال دیویس» کتابی به نام «معمای گولدیلاک» (Goldilocks Enigma) نوشته که در آن می گوید زندگی ممکن است یکی از قوانین بنیادین طبیعت باشد. او این ایده را «اصل زندگی» می نامد و تصدیق می کند که در توضیح آن خیلی به الهیات و خداشناسی نزدیک می شویم. بیشتر فیزیک دان ها برای کار کردن روی این ایده ها وقت ندارند. کیهان شناسی از انستیتوی فناوری کالیفرنیا در پاسادنا به نام «شان کارول» این ایده که جهان برای ما ساخته شده است را خیلی عجیب و نامانوس می داند. ممکن است جهان به طور بی نقص برای ما ساخته نشده باشد، ولی ما به اشتباه فکر می کنیم این اتفاق افتاده است. حتی ممکن است جهانی که ما توانسته ایم با تلسکوپ هایمان ببینیم، همه ی عالم نباشد و جهان هایی دیگر وجود داشته باشند که هرکدام قوانین بنیادین خودشان را دارند. اصلا از کجا معلوم در جای دیگری از جهان خودمان قوانین فیزیک به همین شکلی که می بینیم باشد؟ بنابراین شاید میزان مشاهده ی ما محدود بوده و فکر کردیم با قوانین خیلی بی نقصی مواجهیم که مناسب بوجود آمدن زندگی تنظیم شده اند. با این حال همچنان با هر استدلالی که بخواهیم به این پرسش پاسخ دهیم، انسان را در موقعیتی خاص قرار داده ایم. دیویس می گوید: «اگر بخواهیم جهانی که می بینیم را توصیف کنیم، این حقیقت که ما آن را می بینیم خودش قسمتی از توصیف است.» وقتی می گوییم من جهان را می بینم، یعنی خودمان را به عنوان ناظر و مرکز جهان قرار داده ایم. این واقعیت یک بازگشت به عقب بزرگ در تاریخ علم به حساب می آید. علمی که سعی کرده بود انسان را از مرکز عالم خارج کند، در پیچ و خم فلسفی انسان آگاه که درباره ی خود و جایگاهش در جهان پرسش می کند گم شده و دوباره او را در مرکز عالم قرار داده است. به نظر می رسد که به نقطه ی شروع بازگشتیم! آیا ما در مرکز جهان قرار داریم؟ آیا عالم برای ما ساخته شده است؟ منبع: مجله ی نیوساینتیست شماره ی ۲ می ۲۰۱۵
جمعه ، ۱۵مرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سینا پرس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]