حيا حلقه گمشده شمس العماره

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

نگاه "شمس العماره " به فرهنگ ايراني يك "نگاه موزه‌اي " است. "حريم صافي شبكه‌ي ارتباطات است؛... حريم شهوات را مبدل به عواطف و خواست‌ها را به تمنا تبديل مي كند... حيا احساسي آميخته با راز است؛ حيا مي پوشاند و مي گشايد، از نمايش مي پرهيزد... زني كه چادر به تن دارد و خرامان راه مي رود، ضمن اينكه خود را مي پوشاند، به حركاتش دوچندان جذبه مي دهد... اكنون مرزها و جدايي‌ها در روابط انسان‌ها به صورت قرارهاي تعبدي جلوه كردند و اگر ميان افراد صميميتي بود، مبدل به آميزشي شد كه نه مرزي مي شناسد و نه حريمي. " اين حرف‌ها، موعظه‌ي يك روحاني يا وصيت نامه‌ي يك شهيد نيست؛ قسمتي از كتاب "آسيا در برابر غرب " اثر روشنفكر سكولار معاصر -داريوش شايگان- است كه خوش انصافي كرده و به‌خاطر تعلق خاطرش به مآثر فرهنگي ايران اسلامي، از آشوب فرهنگي ايران آفت زده، ناله سر داده است. اين شب ها شاهد پخش سريالي در شبكه دو سيماي جمهوري اسلامي هستيم كه به دلايل متعددي به يكي از پر بيننده ترين سريال هاي تلويزيون بدل شده است. مجموعه‌ي "شمس العماره " كه از هنرنمايي بازيگران سرشناس سينما و تلويزيون بهره مي برد، سريالي است خوش ساخت با جاذبه هاي ويژه كه مورد استقبال خانواده هاي ايراني قرار گرفته است. ثقل قصه‌ي شمس العماره بر موضوع خواستگاري و ازدواج يعني موضوع هميشه جذاب مجموعه هاي ايراني متمركز است. اما اين بار خواستگاري نه يك سنت قديمي و همراه با مآثر قومي و ديني كه دستمايه‌ي سبك زندگي امروزي و فارغ البال جوان هايي است كه هركدام قشري از اقشار طبقات بالاي شهري را نمايندگي مي كنند. نگاه "شمس العماره " به فرهنگ ايراني يك "نگاه موزه اي " است. اهالي اين خانه‌ي اشرافي كه به نظر مي رسد ميراث‌داران شاهزادگان قجري هستند، براي نمادهايي چون "آبگوشت ايراني " غش و ضعف مي روند و تمام ايرانيت خود را در عشق و علاقه‌ي وافر به دوغ و نان سنگك سفره هاي اعياني به نمايش مي گذارند. نگاه اين سريال به فرهنگ ايراني نگاهي در سطح نمادهاي كوچه بازاري است و مهم‌ترين عناصر اين فرهنگ نظير حفظ حريم و حياي فردي و خانوادگي مورد تهاجم اباحي گري مدرن قرار مي گيرد و حتي در بخش هايي از مجموعه خصلت غيرت و تعصب يكي از خواستگاران به عنوان نماد تاريخ گذشته‌ي مرد ايراني به سخره گرفته مي شود. ايراد اصلي بر نحوه تعامل بازيگر نقش "ليلا " با خواستگاران متعددي است كه هر روز بدون رعايت ادب ايراني پا در خانه ي قديمي "شمس العماره " -نماد يك كل ارگانيك از معاني و عناصر فرهنگي ايراني- مي گذارند و همچنين در رفتارهاي عشوه گرانه‌ي بازيگر نقش "پري " (با بازي غيرمتعارف رؤيا تيموريان) در برابر تنها مرد مجرد خانواده كه اتفاقاً به ظاهر عاقل مردي است با علايق سرشار فرهنگي و ملي! تعاملات و روابط ميان فردي موجود در اين سريال نه تنها هيچ نشاني از خصلت هاي تاريخي ايرانيان ندارد كه به‌طور اغراق آميزي خلاف عرف و منش ايراني- اسلامي است. مسلماً حيا و حريم در شيوه‌ي پوشش و آرايش خلاصه نمي شود (كه در اين حوزه نيز اين سريال جاي بحث فراوان دارد) بلكه مهم‌ترين تجلي اين خصلت دروني در رعايت عفاف در بيان، تعامل با نامحرم و ادب در تعامل با اعضاي خانواده است. نگاه موزه اي به آيين ها و سنت هاي ملي و ديني آنها را از جاري و ساري بودن در متن زندگي بيرون مي كشد و با يك تلقي ايستا و ويتريني، صرفاً از آنها به عنوان يك سلسله اتفاقات تاريخ گذشته ياد مي كند. در حالي كه نگاه راهبردي در جمهوري اسلامي به سنت ها و آيين هاي ملي و ديني نه به مثابه يك سرگرمي توريستي و موزه اي كه يك حقيقت زنده و عملگرايانه و راهگشاست. از اين زاويه، آيين ها و سنت ها بايد زنده بمانند و از طريق آموزش و تبليغ به نسل آينده منتقل شوند و طبعاً رسانه ها نقش اول را در اين مسير ايفا خواهند كرد. فرهنگ ايراني با آميخته شدن در معاني و ادب بلند ديني، پيش و بيش از هر چيزي، در سلوك خانوادگي و حفظ حريم و حيا تجلي مي يابد كه: "لَا ايمانَ لِمَن لا حياءَ لَه " (حديثي از امام صادق عليه السلام، الكافي، ج ?، ص ???). معماري ايراني نيز تجلي همين خصلت تاريخي ايرانيان است. حجاب و حيا براي ايرانيان نه يك رفتار ظاهري و جزيي از مناسك تكراري، بلكه حامل بخش عظيمي از بار فرهنگي ملي و ديني ماست. حيات و قوام بسياري از ارزش هاي قومي و ديني در ميزان پايبندي به اين معاني است. برخلاف برخي تلقي هاي سياسي، عفاف و حيا نه يك نماد سياسي يا حتي اسلامي كه رفتار و خصلتي تاريخي براي ايرانيان از دوران پيش از اسلام و تكامل يافته در دوران پس از آن است. امروز كه به اذعان بسياري از جامعه شناسان و انديشمندان حوزه‌ي خانواده، فرهنگ عريان و اباحي گرايانه‌ي غربي- امريكايي اثراتي ملموس و غيرقابل بازگشت بر خانواده‌ي ايراني داشته است و به‌تدريج و با تصويرسازي هاي هنرمندانه‌ي رسانه ها به تخليه‌ي ارزشي خانواده ها مشغول است، خودزني رسانه‌ي ملي غيرقابل توجيه به نظر مي رسد. همچنين در يك نگاه نمادشناسانه، عشوه گري و لبخند فروشي دختر خانواده، كه به‌زودي با ازدواج با جوان آرزوهايش صاحب كل خانه -شمس العماره- مي شود، انتظار تحقيرآميز فرهنگي ملي در آميزش با بيگانه تفسير مي شود. زن در نگاه نمادشناسانه، نماد وطن است كه بر دوش خود انبان مآثر قومي و ملي (شمس العماره) را حمل مي كند و در افق نهايي خود، همراه شدن با مردي را طالب است كه او را به فراتر از مرزهاي ايران -به آن سوي آب- ببرد. تمامي اعضاي خانه از فرنگ رفته ها و فرنگ ديده ها با ديده‌ي تحسين ياد مي كنند و نوعي از اشتياق رمزآلود به رفتن را در بيننده به همراه مي آورند. مي توان گفت هيچ‌كدام از نمونه هاي ارتباطي در اين سريال، هيچ‌يك از واقعيات فرهنگي ايرانيان را نمايندگي نمي كنند بلكه مجموعه‌اي است از ايرانياني كه از پنجره‌ي غرب و با حفظ نوستالژي ملي گرايانه به ايران و فرهنگ آن خيره شده و آن را وارونه روايت مي كنند. تأكيد مقام معظم رهبري بر حفظ ارزش ها و حريم خانواده در تمديد حكم سيد عزت الله ضرغامي و همچنين بيان معنادارشان در فرصت يك‌ساله براي ايجاد تحول بنيادي در عملكرد سازمان صداوسيما، اين ضرورت را بيش از پيش گوشزد مي كند كه مجموعه‌ي مديران اين سازمان تسامح در برخورد با كج‌روي‌هاي آشكار در برنامه هاي نمايشي، به‌ويژه مجموعه هاي ايراني را كه از قدرت اثرگذاري و اقناع و باورپذيري بيشتري برخوردارند،‌ كنار گذاشته و اولويت هاي تاريخ ساز فرهنگي را در گير و دار معركه هاي سياسي فراموش نكنند. /1001/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]