واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: خطر «دوقطبي عوام و خواص» در كمين انتخابات رياستجمهوري آينده
با گذشت نزديك به هفت سال از فتنه سال 88 ميتوان اين نكته را با قاطعيت گفت كه ايجاد دوقطبي سياسي در عرصه جامعه مهمترين خط قرمز نظام جمهوري اسلامي ايران در رقابتهاي سياسي است.
نویسنده : مهدی پورصفا
با گذشت نزديك به هفت سال از فتنه سال 88 ميتوان اين نكته را با قاطعيت گفت كه ايجاد دوقطبي سياسي در عرصه جامعه مهمترين خط قرمز نظام جمهوري اسلامي ايران در رقابتهاي سياسي است. ايجاد دوقطبي سياسي به فرايندي ميانجامد كه نه تنها امكان تشخيص حق و باطل و مسير صحيح را با مشكل روبه رو ميكند، بلكه با عدم هر گونه انعطاف در پذيرش اشتباه همراه است. مصائب و مشكلات چنين روندي نياز به توضيح ندارد، از همين رو است كه حتي در مسئلهاي همانند برجام كه با اختلاف نظرهاي 180 درجهاي همراه است، رأس نظام بر اين نكته تأكيد ميكند كه برجام نبايد بهانهاي براي ايجاد اختلافنظر و احياناً ايجاد دو گانه فرضي در سطح جامعه شود، كما اينكه ايجاد چنين دوگانهاي و گسترش اختلافات در عرصه سياسي كشور هدفي بود كه دشمن در حوزه برجام و تفاهم با ايران ايفا ميكرد. تلاش براي رو در رو قرار دادن نهادهاي مختلف كشور و احتمالاً قشرهاي مختلف مردم از پس توافق هستهاي يكي از مهمترين عواملي بود كه نظام تصميمگيري كشور را در حوزه سياست خارجي تهديد ميكرد. با اين حال تأكيد بر گذر از برجام و همچنين مديريت اين مسئله از سوي مقام معظم رهبري سبب شد تا گذر از گردنه تصميمگيري درباره برجام با حداقل اختلافات ممكن شود.
نبود حزب، مشكل اصلي است
با اين حال نكته اصلي اينجاست كه نظام سياسي در ايران به دليل برخي سازوكارهاي غلط مستعد ايجاد دوقطبي در عرصه سياسي است، شايد يكي از مهمترين دلايلي كه در اين باره ميتوان ذكر كرد، نبود سازماندهي صحيح و حزب در سپهر سياسي فعاليت ايران است، از همين رو تا زماني كه يك مكانيسم صحيح براي اجراي فعاليتهاي حزبي در داخل كشور فراهم نشود، هر آن و هر انتخاباتي ميتواند زمينهساز ايجاد يك دوقطبي وسيع در افكار عمومي باشد. انتخابات رياست جمهوري سال آينده يكي از مقاطعي است كه خطر تشكيل اين دوقطبي كشور را تهديد ميكند.
انتخابات رياستجمهوري به دليل ماهيت كشوري آن و تمركز بر چند كانديداي خاص برخلاف ساير انتخاباتها از پتانسيل بيشتري براي ايجاد يك فضاي دوقطبي برخوردار است. از سوي ديگر نظرسنجيهاي صورت گرفته توسط برخي نهادهاي داخلي و خارجي حاكي است كه از هم اكنون عملاً افكار عمومي كشور روي دو گزينه احتمالي در انتخابات بعدي متمركز شده است.
دو رويكرد متفاوت را در عرصه سياست داخلي و خارجي پيگيري ميكنند. براساس نظرسنجي مؤسسه ايران پل كه در كانادا مستقر است، نزديك به 75 درصد مردم ايران با درصدهاي مختلف در مناطق شهري و روستايي روي اين دو گزينه نظر دارند و تنها 25درصد هنوز تصميمي در خصوص گزينه مدنظر خود نگرفتهاند. اين نظرسنجي به خوبي نشان ميدهد دورنماي اين انتخابات اساساً بر جبههگيري اين دو تفكر در مقابل يكديگر متمركز شده است. حال سؤال اينجاست كه چه مدلي از سيستمهاي دوقطبي در انتخابات پتانسيل همهگيري و رشد را دارد.
چرا دوقطبي عوام و خواص
نگاهي به دادههاي آماري نشان ميدهد اصليترين شكاف در آوردگاه آينده سياسي كشور به احتمال زياد بين عوام و خواص رخ خواهد داد. نگاهي به دادههاي آماري مؤسسه ايران پل نشان ميدهد اصليترين پايگاه دولت فعلي در بين طبقات شهري و با درآمد بالا و با تحصيلات ليسانس به بالا و گرايش مقابل در بين طبقات روستايي و شهرهاي كوچك با تحصيلات پايين است، البته اين گرايشها به صورت مطلق نيست و استثنائاتي نيز در آن وجود دارد، با اين حال اين دادهها كافي است تا چشماندازي از آرايش نيروهاي اجتماعي در انتخابات بعدي به دست آيد. اساساً ايجاد دوگانه بين خواص و عوام همواره از مهمترين بحثهاي مرتبط با حكمراني از گذشته تاكنون بوده است. با وجود اينكه در طول ساليان گذشته اساساً ماهيت خواص و عوام در جامعه ايراني با رشد تحصيلات دانشگاهي، شهرنشيني گسترده و رشد رفاه در سايه افزايش رشد اقتصادي به طور كامل عوض شده است اما ميتوان گفت هنوز اين دستهبندي تا حدود زيادي در برخي موضعگيري طبقات اجتماعي در مقابل يكديگر صدق ميكند.
طبيعي است كه جايگاه هر دو گروه در روند هدايت اجتماعي حياتي و غيرقابل چشمپوشي است. حضرت علي(ع) در همين باره خطاب به مالك اشتر ميفرمايند: بايد محبوبترين كارها نزد تو اموري باشند كه در حق با ميانهروي موافقتر و در عدالت عامتر و گستردهتر و با رضايت رعيت هماهنگتر است چراكه خشم عامه مردم، خشنودي خواص را بياثر ميسازد و ناخشنودي خاصان، در عين رضايت عموم جبرانناپذير است و احدي از رعايا از نظر هزينه زندگي در حالت آسايش و صلح بر والي سنگينتر و هنگام بروز مشكلات در همكاري كمتر و در اجراي انصاف ناراحتتر و هنگام درخواست سؤال پراصرارتر و پس از اعطا و بخشش كمسپاستر و هنگام منع خواستهها ديرعذرپذيرتر و در ساعات رؤيارويي با مشكلات كماستقامتتر از خواص نيستند.
طبيعي است كه خواص به دليل اينكه آگاهانهتر از ساير اقشار جامعه تحليل كرده و دست به انتخاب میزنند و همچنين دامنه تأثيرگذاري آنها به دليل برخورداري از ثروت بيشتر و گاه دانش بيشتر افزونتر است، درگذرگاههاي تاريخي نقش بسيار مهمي ايفا ميكنند. از همينرو است كه گاه تصميمگيريهاي غلط آنها در برخي مواقع خاص ميتواند ضربات بسيار مهلكي را برجامعه وارد كند، كما اينكه در طول تاريخ اسلام تصميمگيريهاي غلط خواص هزينه فراواني را بر جامعه اسلامي تحميل كرده است. از همينرو است كه رهبر معظم انقلاب اسلامي در يكي از خطبههاي نماز جمعه ميفرمايند: اگر خواص هنگام خودش، كاري را كه لازم است تشخيص دادند و عمل كردند، تاريخ نجات پيدا ميكند و حسينبنعليها به كربلا كشانده نميشوند. اگر خواص، بد بفهمند يا فهميدند با هم اختلاف پيدا كردند، معلوم است كه در تاريخ كربلا تكرار خواهد شد.
در نقطه مقابل عوام همواره به دليل همراهي خود با نظام سبب شكوه جامعه و زمامداران نظام اسلامي خواهند بود، با اينكه حضرت امام خميني(ره) بر اين نكته تأكيد ميكنند كه مردم ولي نعمت ما هستند. در زمان پيروزي انقلاب اسلامي نيز اين عوام و طبقات پايين جامعه بودند كه با حضور در صحنههاي مختلف انقلاب در مقابل استبداد داخلي و استكبار خارجي مقاومت كردند، از همين رو پايهگذار اصلي انقلاب اسلامي بر اين نكته تأكيد كردهاند كه گودنشينان در خط اول خدمترساني قرار دارند.
حركت صحيح جامعه در گرو حفظ تعادل بين عوام و خواص
با اين اوصاف حفظ تعادل بين اين دو قشر ميتواند نقش اصلي در حفظ ثبات جامعه داشته باشد و صفآرايي غيرمنطقي خواص و عوام نتيجهاي جز ايجاد آشوب در كشور قرار نخواهد داشت.
با اين وجود اين مسئله بايد مدنظر تمام بازيگران سياسي در داخل كشور قرار بگيرد كه از ايجاد چنين صفآرايياي خودداري كرده و به آن دامن نزنند، البته طبيعي است كه رأس رهبري نظام نيز در اين باره حساس بوده و به هرگونه تنشآفريني در حوزه سياسي كه سبب ايجاد چنين دوقطبي در فضاي اجتماعي شود، هشدار لازم را خواهند داد. از سوي ديگر رسانههاي عمومي و انديشمندان جامعه نيز نسبت به چنين موجي در صحنه اجتماعي و سياسي كشور حساس بوده و از دامن زدن به آن خودداري كنند. در اين ميان كنترل فضاي مجازي و شبكه اجتماعي نيز كه نقش مهمي در انتخابات پيش رو همانند انتخابات هفتم اسفند سال گذشته ايفا خواهد كرد، ضروري خواهد بود. خواص و عوام دو بال يك جامعه سالم براي حركت به سمت اهداف برتر هستند. هماهنگي اين دو در گرو عملكرد صحيح نيروهاي سياسي جامعه است و تقابلشان نيز ميتواند خطراتي به شدت مهلك براي جامعه و نظام سياسي داشته باشد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۲ مرداد ۱۳۹۵ - ۲۰:۵۱
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 36]