واضح آرشیو وب فارسی:آی سی تی نیوز: در این گزارش تلاش می کنیم شاخص های فوق عملکردی شاپرک، شتاب و زیرساخت های پرداخت کشور را به خصوص در زمینه قابلیت اعتماد (reliability) بررسی کنیم و ببینیم در چه وضعیتی قرار دارند و نقش معماری، پارامترهای شبکه مانند سقف زمان پاسخ، مکانیزم ارسال تراکنش های اصلاحی در شاخص های فوق عملکردی و دسترس پذیری حس شده کاربران چیست؟ شاخص های فوق عملکردی چیست؟ خصوصیات عملکردی (functional features) خصوصیاتی است که اگر یک سامانه هرکدام از آنها را نداشته باشد از تعریف آن سامانه خارج می شود و در واقع عملکردهای سامانه را شامل می شود. خصوصیات فوق عملکردی (extra-functional features) به خصوصیاتی اطلاق می شود که جزو مزایای جانبی، کیفی یا رقابتی سیستم اند و حتی در برخی موارد جزو الزامات آن سامانه محسوب می شوند. در زمینه مفهوم شاخص های فوق عملکردی هم باید گفت که کارکردن سیستم پرداخت یک بحث عملکردی است، ولی مثلا کم بودن مغایرت، یک خصوصیت فوق عملکردی است که به شدت در هزینه پرداخت و رضایت مشتری تاثیر دارد. غیرعملیاتی (non-functional) و فوق عملکردی (extra-functional) معادل هم هستند اما در ادبیات جدید بیشتر فوق عملکردی استفاده می شود. به نظر نگارنده خصوصیات فوق عملکردی که برای شتاب، شاپرک و زیرساخت های سیستم پرداخت می توان متصور بود به ترتیب به این شرح است: قابلیت اطمینان (reliability) دسترس پذیری (availability) سطح بلوغ بالا (از هر چند تراکنش یک خطا) سرعت پردازش (زمان پاسخ) یعنی به عبارتی یک سیستم ابتدا بالا باشد یعنی قطعی نداشته باشد، حال اگر از دسترس خارج نبود، درست کار کند (کم ترین خطا) و اگر درست کار می کند با سرعت کار کند. این ویژگی ها می تواند بر حس کاربر پشت شبکه تاثیر بگذارد. اگر بحث را با reliability شروع کنیم به این سوال می رسیم که آیا شبکه فعلی Reliable وRobust است؟ مشکلات یک بانک چقدر بر روی کل شبکه تاثیر می گذارد و اگر یکی از اجزای انتهایی زنجیره (سوییچ یا core یک بانک) با مشکل مواجه شود تا چه اندازه تاثیرات آن در شبکه منتشر می شود و آیا مکانیزم هوشمندی برای این عدم انتشار طراحی شده یا متکی به فرایندهای دستی هستیم؟ سوال این است که بهینه سازی های فعلی و پارامترهایی که در طراحی شبکه به آن توجه کرده ایم از کدام نقطه این زنجیره شروع می شود و با حس کاربر شبکه (card holder) چقدر تفاوت دارد؟ به نظر می رسد پس از بیش از 14 سال که از راه اندازی شبکه شتاب می گذرد حال وقت مطرح کردن چنین سوالاتی رسیده است که ببینیم از نظر کیفی و خصوصیات فوق عملکردی وضعیت سیستم پرداخت چگونه است. در مورد بحث reliability معماری شبکه به گونه ای است که نمی تواند reliable باشد و برخط بودن تراکنش ها نیز به آن دامن می زند. از طرفی ابزارهای پایین و ابزارهای بالا نیز پوشش لازم را نمی دهند. سطح بلوغ از نقطه دید سوییچ های پذیرنده در ماه تا 70 تراکنش یک خطا به صورت متوسط دیده می شود ولی بانک به بانک و روزبه روز تفاوت ها زیاد است. به عبارتی بانک هایی داریم که از هر 5 هزار تراکنش یک خطا در ماه دارند و از طرفی بانک هایی هم وجود دارند که به ازای هر 30 تراکنش یک خطا دارند. خطا در روز نسبت به ساعات شب وضعیت بدتری دارد و از نیم درصد تا 10 درصد هم در اسفندماه 94 مشاهده شده است. در زمان های اوج بار در صبح ها و عصرها میزان خطا واریانس( گوناگونی) بیشتری دارد. زمان پاسخ وضعیت خوبی دارد و هیستوگرام زمان پاسخ نشان می دهد که 99 درصد تراکنش ها به طورمعمول کمتر از سه ثانیه صورت می گیرد. با این حال شبکه در برابر خرابی مقاوم نیست و باید روی اثر دومینو و فیدبک مثبت بیشتر کار شود. یک بانک با 1درصد تراکنش ها گاهی می تواند بین 30 تا 45 درصد منابع سوییچ ها را در زمان اختلال بگیرد که رعایت کردن یک سری از الگوها در سیستم ها و فرایندها و انجام تغییراتی در سوییچ های حاکمیتی به سادگی خیلی از مشکلات را برطرف می کند. به عبارتی سوییچ واسط باید مثل فنر و دمپر عمل کرده و در مقابل ناپایداری ها مقاوم باشد. در جایگاه مناسب نبودن ابزارها هم کار را سخت تر می کند که در تصویر2 نیز مشخص است. درصد بالایی از تراکنش های پایا با ارقام خرد انجام می شود که در مقایسه با تراکنش انتقال وجه خودپرداز، ابزار پایا در جایگاه صحیح خود قرار نگرفته است. متاسفانه در شاپرک میانه مبالغ تراکنش ها به چپ کشیده شده و به حدود 5 تا 10 هزار تومان رسیده است. از نظر زمان پاسخ تراکنش ها، وضعیت مناسبی در شبکه دیده می شود که در هیستوگرام زمان پاسخ این وضعیت نمایان است. البته زمان ترمینال تا سوییچ باید به این زمان ها اضافه شود که بعضی کارت خوان ها خیلی سریع هستند ولی در بعضی دیگر تا 20 ثانیه هم به زمان تراکنش اضافه می شود. همین تاخیرها باعث نیاز شبکه آنها به تعداد زیاد خطوط مخابراتی می شود و منابع زیادی هم در سوییچ های آنها به خاطر مکانیزم پذیرش تراکنش صرف می شود. البته خصوصیات کیفی محدود به این ها نیست. قیمت تمام شده، اثرات سوء اقتصادی مانند نرخ بهره تحمیلی، امنیت و خیلی موارد دیگر هم می تواند به موارد فوق اضافه شود. بررسی وضعیت شاخص قابلیت اطمینان مواردی که در مورد قابلیت اطمینان سوییچ های شبکه فعلی مطرح است به شرح زیر است: متمرکز بودن معماری: این تمرکز در دو بعد وجود دارد. هم توپولوژی شبکه متمرکز است و به نوعی توپولوژی ستاره ای دارد که همه تراکنش ها باید از گره میانی عبور کند؛ هم در بعد کسب وکار، مکانیزم نامناسب کارمزد باعث شده که برای دارندگان کارت تفاوتی نداشته باشد از ابزارهای بانکی که کارتشان را صادر کرده استفاده کنند یا بانک های رقیب. بدین صورت مشاهده می کنیم که 80 درصد ترافیک شبکه از سوییچ های حاکمیتی عبور می کند. عدم تجمیع تراکنش ها: بسیاری از تراکنش های خرد می تواند به صورت تجمیعی و آفلاین صورت گیرد. با توجه به حداقل هزینه 250 تومانی هر تراکنش برای شبکه، انجام آنلاین بسیاری از تراکنش های فعلی توجیه ندارد. استفاده مناسب از ابزارهایی مثل کیف پول الکترونیکی می تواند این خلاها را پر کند. برخط بودن تراکنش ها: برخط بودن بر کاهش reliability دامن می زند و ریسک های تکنیکال زیادی را متوجه اجزای شبکه می کند. در کل به نظر نمی رسد با طرح هایی نظیر شتاب2 و ... قابلیت اطمینان تحصیل شود و این خصوصیت عملکردی ذاتی است. توزیع نامناسب ابزارها در این مورد اگر به ابزارهای پرداخت کنونی توجه کنیم بسیاری از آنها به درستی استفاده نمی شوند و یا به درستی در جایگاه خود قرار نگرفته اند. مثلا میانه تراکنش های پایا از تراکنش های انتقال وجه روی خودپرداز پایین تر است. پایا به نوعی ابزار برای تسویه کارت خوان تبدیل شده و جزیی از آن شده است. یا برداشت وجه از خودپرداز که تحلیل ها نشان می دهد سقف برداشت کفاف نمی دهد و حداقل باید با نرخ تورم افزایش یابد. نمودار4 نشان می دهد که سقف برداشت وجه نیاز به ارتقا دارد. انتقال وجه خودپرداز به دلیل مکانیزم کارمزد مناسب تری که دارد نسبت به بقیه ابزارها منطقی تر عمل می کند هرچند که در دنیا از ابزار کارت برای انتقال وجه استفاده نمی شود. موضوع بحث در ارتباط با خصوصیات فوق عملکردی شبکه پرداخت بود که به نظر یکی از مهم ترین آنها حس کاربر نهایی است. متاسفانه از دید کاربر نهایی واریانس زیادی در سرویس دیده می شود. این واریانس در ابعاد زیر وجود دارد: کیفیت سرویس بانک به بانک متفاوت است. کیفیت سرویس PSP به PSP متفاوت است. کیفیت سرویس روز به روز متفاوت است. کیفیت سرویس ماه به ماه متفاوت است. نمودار5 نشان می دهد که علی رغم رشد سطح بلوغ شبکه پرداخت در سال های اخیر، واریانس زیادی در ماه های مختلف سال دیده می شود. این واریانس سرویس دهی در روزهای مختلف ماه و حتی در ساعات مختلف هم تفاوت دارد که در حال بررسی این مورد هستیم. امیدواریم با اصلاح چند میکروعمل در شبکه بانکی و پرداخت کشور، تاثیرات مثبت و کلان آن را در آینده نزدیک شاهد باشیم.
سه شنبه ، ۸تیر۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آی سی تی نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 144]