تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837170786
شریعتی و میراث روشنفکری متعهد - پایگاه خبری ذاکرنیوز
واضح آرشیو وب فارسی:ذاکرنیوز: قرائت های متفاوتی از او وجود دارد و هر گروهی تلاشش برای مصادره به مطلوب کردن او بی حد و حصر است؛ شریعتی همچون مرحوم آیت الله طالقانی، جلال آل احمد، شهید چمران و بسیاری دیگر بیش از آنکه مورد کنکاش علمی آرا و افکارش قرار گیرد، به واسطه...به گزارش ذاکرنیوز، قرائت های متفاوتی از او وجود دارد و هر گروهی تلاشش برای مصادره به مطلوب کردن او بی حد و حصر است؛ شریعتی همچون مرحوم آیت الله طالقانی، جلال آل احمد، شهید چمران و بسیاری دیگر بیش از آنکه مورد کنکاش علمی آرا و افکارش قرار گیرد، به واسطه نگاه نوستالژیکی که درباره اش وجود دارد، قاب عکس اتاق برخی از افراد و جریان ها می شود. جریان هایی که گاهی آنقدر چپ می شوند که تمام سیاست را در دولتی کردن همه چیز می دانند و یک زمان آنقدر لیبرال که فرهنگ را مستغرق شدن در آمریکا تفسیر می کنند و بی تعهدی را برای جماعت روشنفکر نسخه می پیچند، حال آنکه شریعتی با هر دوی این نگاه ها متفاوت و شاید متضاد است. قطعا شریعتی از منظر مقبولیت اجتماعی در جریان روشنفکری یک پدیده بی تکرار است، چه در روشنفکری دینی و چه غیردینی؛ لذا شریعتی را بیش از آنکه قاب گرفت بر دیوار اتاق، باید خواند! اول وجه تمایز شریعتی را با دیگر روشنفکران، یا شبه روشنفکران یا روشنفکرنمایان باید در «اندیشه معطوف به عمل و تغییر» وی دید. برای شریعتی «معرفت بما هو معرفت» بلاموضوع است، بلکه اندیشه ای مورد توجه او است که در عمل موجد تغییر وضعیت موجود شود، لذا شریعتی ارادتش به امام از میان همه روحانیان بیشتر است، چرا که اندیشه امام معطوف به عمل و تغییر وضع موجود است و معرفت ایستا و ساکن در نظرگاه امام مقبول نیست. در ایستگاه دوم البته شریعتی معتقد است: «روشنفکر جامعه اسلامی- از نظر دینی و ایمانی هر اعتقادی داشته باشد- قطعاً و جبراً لازم است که اسلام شناس باشد. آنوقت بعد از شناخت اسلام است که متوجه می شود چه فاجعه بزرگی رخ داده و چگونه روشنفکران دیگر همه وقت و استعداد و نبوغ خودشان و مردم را با «بد آغاز کردن» تباه کرده اند و با بد فهمیدن و عوضی گرفتن ها و ارتباطات نامعقول و نامنطقی موجب فاجعه های بزرگ شده اند».(1) اگرچه اصلاح طلبان ذوب در «دموکراسی بی سر و غیرمتعهد» یا در نگاهی خوشبینانه «سوسیال ـ دموکراسی حاد»، شریعتی را توتالیتر می خوانند، احسان شریعتی فرزند دکتر شریعتی در همین باره می گوید: امروز عده ای از اصلاح طلبان، انتقادی که به دکتر وارد می کنند این است که اندیشه های او ظرفیت خوانش توتالیتر را دارد، در حالی که اتفاقاً این نوع خوانش را خود اینها باب کردند و در اندیشه های شان خوانش های توتالیتری وجود دارد. اصلاح طلبان این قرائت را داشتند که شریعتی ناقد دموکراسی لیبرال بوده و خواهان نوعی دموکراسی هدایت شده و متعهد است و لذا سوء استفاده ای که التقاطی ها و لیبرال ها و امثالهم می خواهند از شریعتی بکنند، غلط است و شریعتی در واقع همخوان با گرایش عام انقلاب است که به سوی نوعی رهبری عقیدتی و نظام هدایتی حرکت می کند. بعدها که خود همین اصلاح طلب ها لیبرال شدند و می خواستند با نظام، تسویه حساب کنند، به شکل نمادین با شریعتی تسویه حساب کردند.(2) غربگرایانی که دیگر نمی خواهند در برابر استکبار ایستادگی کنند تلاش می کنند شریعتی تنها یک نوستالژی باشد تا مبادا خوانش توتالیتر (شما بخوانید انقلابی!) از شریعتی صورت گیرد، حال آنکه اندیشه معطوف به عمل و تغییر در شریعتی به ناگزیر وی را در برابر هر چیزی قرار می دهد که یا نسبت به واقعیت های زندگی انسان ها و دردها و غم های محسوس آنها بی تفاوت است یا خود را از مسؤولیت تغییر این وضعیت ها معاف کرده است. شریعتی در پازل «جامعه شناسی اعتراض» نمی تواند در برابر ظلم و مستکبر ساکت و بی تفاوت باشد و تمام تلاشش «تغییر وضع موجود» به سمت وضع مطلوب، با فریاد عدالتخواهانه و در برابر استکبار است و به همین خاطر است که در نظرگاه شریعتی ابوذر در مقایسه با بسیاری دیگر از افراد ارج و قرب پیدا می کند. تفاوت شریعتی با روشنفکرنمایانی که در حلقه های خود پوپر را نشخوار می کردند و بی مسؤولیتی را نسخه می گرفتند در تعهد و مسؤولیت نسبت به جامعه و زمانه خود بود. به تعبیر دکتر شریعتی: «کار روشنفکر فهمیدن این 2 مساله است. او با دیدی که پیدا می کند، به ما می گوید که چه باید کرد. روشنفکر نه فیلسوف است، نه دانشمند، نه نویسنده و هنرمند. روشنفکر، متعصب خودآگاهی است که روح زمان و نیاز جامعه اش را حس می کند و بینش و جهت یابی و رهبری فکری را داراست».(3) شریعتی با همین توان به علم پوزیتیویستی که مدعای بی طرفی دارد می تازد و قرن بیستم را قرن انحطاط بزرگ می داند: «هوشیارانه و رندانه، قدرت های زرپرست و زورپرست، اندیشه های علمی و نبوغ های علمی را هم وادار کرده اند که بدین طرز تفکر و نظریه ای که برای آن قدرت ها مفید است و منافع آنها را تأمین می کند، تمکین کنند که «عالم و علم باید بی طرف باشد». این بزرگ ترین فاجعه قرن بیستم است». شریعتی علم بی طرفی را که تنها رسالت خود را بیان «چه هست» و «واقعیت خارجی» می داند، مزدور و ابزار و برده زر و زور به حساب می آورد. شریعتی علم در این وضعیت را در خدمت سرمایه داری تحلیل می کند و از ازدواج علم با پول سخن می گوید که در این ازدواج، صاحبخانه، پول و نفقه خور، علم است.(4) در این نگاه عالمی که تنها در برابر «هست» ها بگوید و نسخه ای برای تغییر آنها نداشته باشد بی ارزش است، چنانکه در نظرگاه خود فیلسوفانی را که تنها به شناخت واقعیت خارجی اکتفا می کردند، با تندترین عبارت ها همچون «فلاسفه چهره های پفیوز تاریخند»(5) نواخته بود. شریعتی این جامعه شناسی استعماری که تلاشش اثبات هست های جهانی و به تعبیری بی تفاوتی نسبت به ظلم مستکبران است، از بمب اتم بدتر می داند و می گوید: «از بمب اتم بدتر، جامعه شناسی است. بمب اتم ملت ها و بخشی از انسان ها را نابود می کند و جامعه شناس استعماری، جامعه را. این جامعه شناسی و روانشناسی است که استعمار را این همه نیرومند کرد».(6) اینها مرز کسانی است که اپورتونیستی به سمت شریعتی می آمدند و در دهه ای به واسطه مقبولیت اجتماعی شریعتی تلاش داشتند خود را زیر لوای او مخفی کنند و در دهه ای دیگر در تضاد با اندیشه متعهدانه شریعتی در کوس بی تفاوتی دمیده بودند. کسانی که در نگاه شریعتی هیچگاه رهبری نهضت های انقلابی و ضداستعماری را هم بر عهده نداشته اند. چه آنکه در نگاه او رهبران اغلب جنبش های مترقی و جوشان در دنیا، جنبش های ضداستعماری و آزادی بخش، روشنفکران انقلابی و غیرآکادمیک بودند. و البته باید هم اینگونه باشد، به دلیل اینکه تقریبا هیچکدام از رهبران انقلاب های بزرگ در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا، تحصیلکرده های رسمی دانشگاهی نبودند، زیرا روشنفکرانی که مورد نظرند و می توانند توده ها را برآشوبند و مسیر تاریخ را تغییر دهند، وارثان «گالیله»، «کوپرنیک» و «ارسطو» نیستند، بلکه کسانی بوده اند که به دنبال الگوهای پیامبران و رهبران بزرگ تاریخ ساز و مردمی بوده اند(7) و در طرف مقابل شریعتی انگشت اتهام را اتفاقا به سوی جماعت تحصیلکرده و فرنگ رفته می برد و می گوید: «این یک مساله ذوقی نیست که بگویید من آخوند دوست دارم، من آخوند دوست ندارم، این یک مساله عینی و تاریخی است؛ باید سند نشان دهید و مدرک. تا آنجا که من می دانم، زیر تمام قراردادهای استعماری را کسانی که امضا گذاشته اند، همگی از میان ما تحصیلکرده های دکتر، مهندس و لیسانسیه بوده اند و همین ما از فرنگ برگشته ها. یک آخوند، یک از نجف برگشته، اگر امضایش بود، من هم مثل شما اعلام می کنم که آخوند دوست ندارم! اما از آن طرف، پیشاپیش هر نهضت ضداستعماری و هر جنبش انقلابی و مترقی، چهره یک یا چند آخوند را در این یک قرن می بینم. از سیدجمال بگیر و میرزاحسن شیرازی و بشمار تا مشروطه و...»(8) شریعتی می فهمد که یک سوی این میدان تقلید و بی فکری و وادادگی ایستاده است و می گوید روشنفکری ما باید بفهمد که روح غالب بر فرهنگش اسلام است(9)و خودش قبل از هرکس این را فهمیده، اگرچه به اصطلاح روشنفکر امروزی، این را نمی فهمد و گمان دارد افق ما همان دموکراسی و حقوق بشر و جامعه مدنی ا ست. جریان فرصت طلبی که تلاش دارد شریعتی را تنها در قاب عکس نگه دارد و با آن عکس یادگاری بگیرد، شریعتی را بعد از یک فرآیند پاستوریزه کردن به جامعه عرضه می کند، حال آنکه شریعتی بدون روتوش حتی در مساله «حقوق بشر» نیز با آنها اختلاف نظر جدی دارد، آنهایی که امروز غرب را آمال خود می دانند و در برابر اقدامات ضد بشری غرب سکوت می کنند معمولا این جمله های شریعتی را که «اگر به حقوق بشر(غربی) قائل باشیم به رکود و حتی قهقرا و انحراف می افتیم»(10) سانسور می کنند. اینجا نیز شریعتی از منظر اندیشه معطوف به عمل یک روشنفکر متعهد باید نگریسته شود که منشور حقوق بشری که افراد را به «سازش با همه چیز» دعوت می کند، قهقرا و انحراف است. شریعتی با این تاخت و تازی که نسبت به بی تفاوتی جامعه شناسی و بی تعهدی جریان روشنفکری دارد در واقع حیثیت روشنفکری خودباخته را در بوته نقادی می کشاند و امثال سروش را که پایین بودن فهم مردم را علت مطرح نبودن دموکراسی و حقوق بشر در شعارهای انقلابی می دانند مورد تاخت و تاز قرار می دهد. سروش در گفت وگو با اقبال مدعی می شود: «غنای ذهنی و مفهومی و فرهنگی ما از چیزهایی چون دموکراسی و آزادی و حقوق بشر و امثال اینها در ابتدای انقلاب کافی نبوده و همین اجازه نمی داد که از آن ابتدا مطالبه دموکراسی در صدر مطالبات قرار بگیرد».(11) شریعتی البته تنها به مبارزه برای تغییر بسنده نمی کرد و این تنها محل چالشش با امثال تقی زاده و فرزندان معنوی اش در حلقه های کیان، مشارکت و مجاهدین و... نبود. او در نوع دموکراسی هم اختلاف دارد. مرحوم شریعتی دموکراسی مطلق و بی هدف را نمی خواست و حرف از دموکراسی متعهد(12) می زد و می گفت: فلسفه سیاسی و شکل رژیم [در امت] نه «دموکراسی رأس ها» و «لیبرالیسم بی هدف بی مسؤولیت» [...] بلکه مبتنی است بر «اصالت رهبری». رهبری متعهد انقلابی.(13) اختلافی که با نوادگان داخلی پوپر و تئوریسین های اصلاحات بسیار عمیق است، کسانی که برخلاف شریعتی «تئوری ولایت فقیه را عین استبداد دینی می دانند که با آن اصولا نمی توان نظم دموکراتیک به وجود آورد».(14) چالش دکتر شریعتی و جریان پوپری دهه 80 تنها در بعد مواجهه با غرب و تمدن غرب نیست، بلکه در مساله چگونگی ساخت جامعه هم هست. جریان ارتجاع پوپری شریعتی را احتمالا عنصری غیرپاستوریزه و آلوده می داند چون هدفی متعهدانه دارد و تلاش و جهاد می کند، آرمانی دارد و جامعه آرمانی شریعتی، «جامعه ای «برادر»وار است که در آن می شود آزاد زیست و از شر اختلاف و جنگ تمام نشدنی بین انسان ها در امان بود. اگرچه دکتر می داند که چنین زمانه ای فرامی رسد و سرنوشت جبری تاریخ، پیروزی عدالت و قسط و حقیقت خواهد بود».(15) اما برای زمان غیبت هم باید کاری کرد و «باید به فکری که جنبه عملی دارد تکیه فکری بکنیم».(16) باید «به خویشتن اصیل و انسانی و احیای ارزش های فرهنگی و فکری سازنده و مترقی و آگاهی بخش خود بازگردیم.»(17) دکتر معتقد است «در زمان غیبت امام معصوم حکومت هایی که شیعه می تواند بپذیرد حکومت هایی هستند که به نیابت از امام شیعی و براساس همان ضوابط و همان راه و همان هدف بر مردم حکومت می کنند».(18) اما جریان واداده و غربگرا معتقد است «جامعه مسلمان می تواند هر حکومت بی ربط با دین را بپذیرد و می گویند: اینکه ملتی متشکل از مسلمانان باشد[...] بدین معنا نیست که نظام سیاسی آنها حتماً باید یک «نظام سیاسی دینی» باشد».(19) اختلاف شریعتی با این جماعت فرصت طلب و غیراصولی که عمق فکری شان تنها در بلغور کردن پوپر و چند غربی دیگر است، بیش از اینهایی است که گفته شد اما آنچه به عنوان جان کلام می توان گفت همان «اندیشه معطوف به عمل» و «روشنفکری متعهدانه»ای است که در شریعتی هست و در آنها نیست. دردناک آن است که این جریان نه تنها خود تلاشی به کسب تعهد نمی کند، بلکه با تفاسیر معلول و ناقص از شریعتی تلاش دارد او را نیز بی تعهد و غیراستکبارستیز جلوه دهد. ........................................................................................ پی نوشت 1- مجموعه آثار علی شریعتی، جلد 20، ص287 2- مصاحبه با مجله یادآور، شماره 6 و7 و 8 (ویژه نامه فرقان) 3- مجموعه آثار علی شریعتی، ج4، ص31 4- علی شریعتی، نیازهای انسان امروز؛ بخش 2 5- علی شریعتی، انسان و اسلام، ص 181 6- مجموعه آثار علی شریعتی، ج29، ص397 7- حسن رحیم پورازغدی/ طرحی برای فردا 8- مجموعه آثار علی شریعتی، ج 22/ 322ـ 320 9- همان، ج20، ص285 10- همان، ج 35، دفتراول، ص235 11- سروش/ گفت وگو با اقبال 12- مجموعه آثار علی شریعتی، ج 26، ص476 13- همان، ج16، ص72 14- سروش/ حذف اختیارات ولی فقیه با رفراندوم 15- مجموعه آثار علی شریعتی، ج16، ص62 16- همان، ج17، صص166 17- همان، ج5، ص113 18- همان، ج9، ص213 19- شبستری/ مصاحبه با قرائت
یکشنبه ، ۳۰خرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ذاکرنیوز]
[مشاهده در: www.zakernews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]
-
گوناگون
پربازدیدترینها