آشنايي با آداب تلاوت قرآن/ في كتاب مكنون لا يمسه الا المطهرون

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آشنايي با آداب تلاوت قرآن/ في كتاب مكنون لا يمسه الا المطهرون
گروه خبرنگاران افتخاري / نجيبه خروشي : پاك‌ترين كتاب هستي، قرآن پاك‌ترين كتاب، از مبدأ پاكي و طهارت، بر پاك‌ترين قلب عالم هستي، تلاوت و از لبان پاك‌ترين مخلوق الهي، بر عالم وجود عرضه شد و به همين خاطر، تنها كساني مي‌توانند به اين مصحف مطهر نزديك شده و از نور پر فيض آن بهره‌مند شوند كه ظاهر و باطني پاك و طاهر داشته و از هر گونه آلودگي جسم و روح منزه باشند. انه لقرآن كريم. في كتاب مكنون. لا يمسه الا المطهرون(۲)
با توجه به حساسيت موضوع، خوبست كه مصاديق طهارت را يك به يك برشمرده و درباره آنها، اندكي درنگ كنيم: طهارت كلي جسم اولين شرط براي تماس با قرآن، پاك بودن از جنابت و داشتن وضو است و بنابر فتواي حضرت امام خميني(ره): «مس كردن خط قرآني يعني رساندن جايي از بدن به خط قرآن، براي كسي كه وضو ندارد، حرام است.»(۳)

و اما براي اينكه گرفتن وضو، ذهنمان را از تخيلات پراكنده خالي سازد و ما را در هاله‌اي از معنويت و عرفان قرار دهد، لحظاتي قبل از شروع به آن، به ياد كلام شيرين حضرت امام صادق (ع) بيفتيم و ضمن عرض ارادت به آن ستاره هدايت، اين حالت روحاني را در خود به وجود آوريم «چون قصد وضو كني، به آب نزديك شو، مانند كسي كه مي‌خواهد خود را به رحمت پروردگار متعال نزديك كند. زيرا خداوند آب را وسيله مناجات و قرب خود قرار داده است.»(۴) روي ناشسته نبيند روي حور لا صلوه گفت الا بالطهور،

طهارت دهان در چند حديث شريف كه از ائمه‌معصومين(عليهم السلام) نقل شده، از دهان به عنوان «راه قرآن» و «يكي از راه‌هاي پروردگار» ياد شده است.

«امام صادق(ع) فرمود: پيامبر(ص) فرمودند راه قرآن را پاكيزه سازيد. ـ پرسيدند: اي رسول خدا! راه قرآن چيست؟ فرمود: دهان‌هاي شما. ـ پرسيدند: به چه پاكيزه كنيم؟ فرمود: به مسواك زدن(۵) و در حديثي ديگر چنين آمده است: «امام رضا(ع) از پدرانش(عليهم السلام) از پيامبر(ص) فرمود: ـ دهان‌هاي شما راه‌هايي از راه‌هاي پروردگارتان است، آن را پاكيزه سازيد.»(۶)

دهان بي‌حفاظي كه غذاي مشكوك و حرام وارد آن مي‌شود، دهاني كه گناهان بزرگي چون دروغ و تهمت و غيبت را مرتكب مي‌شود، دهاني كه براي شكستن دل دردمندي به حركت درمي‌آيد، دهاني كه پيوسته مسلمانان از شر آن در واهمه و عذاب هستند، چگونه مي‌تواند محل تلفظ آيات قرآن باشد؟! آري! تلاوت قرآن بايد از دهاني پاك بگذرد وگرنه آب صاف در يك نهر آلوده، بالاخره آلوده خواهد شد. اگر قرآن از دهان ناپاك بيرون آيد، «رب تال للقران و القران يلعنه»(۷)

طهارت چشم، «از رسول اكرم(ص) نقل شده كه فرمودند: «اعط العين حقها» حق چشم را ادا كنيد. عرض كردند: حق چشم چيست يا رسول الله؟ فرمود: «النظر الي المصحف» نگاه كردن به قرآن. زيرا تلاوت قرآن از روي قرآن، طبق حديث، عبادت است.

اگر چشم پاك نباشد، توفيق نظر به قرآن را پيدا نمي كند.»(۸)

چشم هرزه‌اي كه به دنبال معصيت و خطا مي‌چرخد و چشم افسار گسيخته‌اي كه ديگر در كنترل صاحبش نيست، اگر هم بر روي خطوط قرآن قرار بگيرد، همچون كوري است كه جمال نوراني حق را هرگز مشاهده نخواهد كرد و به مصداق: آنچه ما كرديم با خود هيچ نابينا نكرد در ميان خانه گم كرديم صاحبخانه را جز خطوطي پي در پي، چيز ديگري از قرآن نخواهد يافت. (اين نظر از دور چون تير است و سم عشقت افزون مي‌شود صبر تو كم).

طهارت روح، روح ناپاكي كه اسير انديشه‌هاي شيطاني است، روح پژمرده‌اي كه لطافت و ظرافت خود را از دست داده، و در برخورد با مظاهر معنويت، سرد و بي تفاوت است، روح تيره‌اي كه زنگار گناه و معصيت، تمامي زواياي آنرا پوشانده است، روح كوچك و حقيري كه فقط خود را مي‌بيند و سرگرم بازيچه هاي خويش است، چگونه مي‌تواند معنويت قرآن را به هنگام تلاوت، درك و لمس نمايد؟! اما روح پاك و وارسته‌اي كه از علائق مادي فاصله گرفته و بر اثر خودسازي‌هاي پيوسته، نوراني و پرجلا شده است؛ روح بلندي كه با عبادت‌هاي خالص و ناب و توجهات روحاني حركات شرك‌آلود و انديشه‌هاي شيطاني را از خود دور كرده است.

اين روح با صفا و رحماني، به هنگام تلاوت قرآن، نورانيت عظيم و فراگير قرآن را، به خوبي احساس مي كند، و هم در پرتو نور آن، حقايق ديگر را... هست قرآن مر تو را همچون عصا كفرها را دركشد چون اژدها.

طهارت ساير اعضاي بدن بنابر تعبير آيت‌الله جوادي آملي: «گوش و چشم و دست و ساير اعضا نيز راه‌هاي قرآن است».(۹) گوشي كه صوت ملكوتي قرآن را مي‌شنود و متأثر نمي‌شود، گوشي كه در مسير خطابه‌اي قرآن قرار مي‌گيرد، اما گويا هرگز كلامي و يا خطابي نشنيده است، گوشي كه از شنيدن غيبت و دروغ و تهمت، لذت مي‌برد، اين گوش طهارت ندارد. دستي كه ناپاك است و طهارت ندارد، نبايد بسوي قرآن دراز شود «لا يمسه الا مطهرون»(۱۰)

جز دست پاكان بدان نرسد. پس بايد تمامي اعضاي بدن را، كه راه‌هاي قرآن هستند، پاك و مطهر نمائيم تا انوار الهي، وجودمان را نورانيت و روشنائي و صفا بخشد. هركه كاه وجو خورد قربان شود هركه نور حق خورد قرآن شود و اما لحظه‌اي درنگ! طهارت كلي جسم، بسيار آسان است. با يك نيت و مقداري آب، مي‌توان خود را از آلودگي‌هاي ظاهري پاك كرد، و به آساني قرآن را به لب گذاشت و بوسيد و خطوط آن را لمس كرد.

اما طهارت ديگر اعضا از جمله: دهان و گوش و چشم و روح، به يك‌باره امكان پذير نيست، و بايد ضمن توكل بر خداوند بزرگ، با جديت و تمرين و ممارست، رذائل اخلاقي را از جسم و روح زدوده و آنچنان پاك و طاهر كنيم كه شايستگي انس و مجالست با كلام وحي «قرآن» را بيابيم. ان شاءالله.

خون پليد است و به آبي مي‌رود ليك باطن را نجاست‌ها بود آداب شنوندگان آيات قرآن شايسته است هنگام شنيدن آواي قرآن و آيات الهي با سكوت عميق و توجه دقيق موارد زير را رعايت كنيم: احترام قلبي خويش را نسبت به كلام الهي ابراز داريم. ـ در مقابل اين بارقه رحمت سر تعظيم و تواضع فرود آوريم. براي شنيدن اين خبر بزرگ آسماني اعلام آمادگي نمائيم. با توجه كامل به معاني آن زمينه تدبر و تفكر را در خودمان ايجاد كنيم. با سكوت و تمركز فكر، جان خود را در معرض تابش اين آفتاب حيات بخش قرار دهيم. قلب و روح خسته و پريشانمان را شاداب و پرتحرك نمائيم.(۱۱)

قاريان قرآن از منظر امام باقر(ع) امام پنجم باقر العلوم (ع) قاريان قرآن را به سه دسته تقسيم فرموده و انگيزه هر كدام را بيان فرموده‌اند: ۱) كساني كه قرائت قرآن را وسيله امرار معاش و تقرب به ملوك و فزون طلبي نسبت به مردم قرار داده‌اند. ۲) كساني كه قرآن را مي‌خوانند و فقط حروف آن را گرفته و حدود آن را ضايع كرده‌اند. ۳) كساني كه قرآن را تلاوت مي‌كنند و با دستورات شفابخش آن بيماري‌هاي قلبي و فكري خود را درمان مي‌كنند.

شب‌ها با تلاوت قرآن مأنوس هستند و روزها در صحنه‌هاي زندگي از آنها الهام مي‌گيرند و به خاطر انس با قرآن پهلو از رختخواب ناز تهي مي‌كنند. پس خداوند به خاطر اين گروه از حاملان معارف قرآن بلا را از اجتماعات دور مي‌كند و به خاطر آنان باران رحمت خود را فرو مي‌آورد. به خدا قسم اين دسته در جامعه، از كبريت احمر كمياب‌تراند.(۱۲)

تلاوت‌كنندگان از منظر امام صادق(ع) امام صادق(ع) تلاوت‌كنندگان قرآن را به سه گروه تقسيم فرموده و نتيجه عمل آنان را بيان مي فرمايند: ۱) عده‌اي براي نزديك شدن به سلاطين و زورمندان و براي سلطه يافتن بر مردم (قرآن مي خوانند) اين دسته اهل آتش‌اند. ۲) قارياني كه الفاظ قرآن را از بركرده خوب مي خوانند وليكن حدود آن را ضايع نموده‌اند اينان هم اهل آتش‌اند. ۳) و گروهي قرآن مي‌خوانند تا زير پوشش آن قرار گيرند. اينان به محكم و متشابه آن اعتقاد دارند فرايض را بجاي مي‌آورند، حلال آن را حلال و حرام آن را حرام دانسته و در مقام عمل تسليم قوانين قرآنند.

اين دسته همان كساني هستند كه دست رحمت الهي آنان را از هر سقوطي نجات مي‌دهد و آنان اهل بهشت‌اند و درباره هر كه بخواهند حق شفاعت دارند.(۱۳)

آداب حفظ قرآن ۱) حفظ قرآن را از كودكي به فرزندانمان بياموزيم؛ ۲) هنگام حفظ، روخواني قرآن را بدرستي آشنا باشيم؛ ۳) آيات را بالحن و لهجه عربي همراه با تإمل و دقت حفظ كنيم؛ ۴) روش ترتيل را بياموزيم و با همين روش آيات را فراگيريم؛ ۵) از يك جلد قرآن خوش خط و معين استفاده كنيم؛ ۶) روزي نيم ساعت تمرين داشته باشيم و كم كم مدت آنرا زياد كنيم؛ ۷) در اوقات منظم مثلا هر روز ساعت ۷ صبح به حفظ بپردازيم؛ ۸) حفظ را با سوره هاي كوچك آغاز كنيم؛ ۹) يك بار به صورت كند، يك بار به صورت متوسط و بار ديگر به صورت تند تمرين كنيم.

۱۰) هنگام عصبانيت، گرسنگي، تشنگي و خواب آلودگي حفظ نكنيم؛ ۱۱) شماره آيات و صفحه قرآن را به خاطر داشته باشيم؛ ۱۲) حفظ قرآن نياز به تكرار مداوم دارد.؛ ۱۳) در مسافرت‌ها مي توانيم بيشتر به تكرار بپردازيم؛ ۱۴) براي حفظ، از قرآن‌هاي ترجمه شده استفاده نكنيم؛ ۱۵) آيه هاي طولاني و سور طولاني را مي توانيم بخش بخش كنيم؛ ۱۶) در حفظ آيات شبيه به هم حفظ شماره آيات و دقت بيشتر لازم است؛ ۱۷) حفظ قرآن به صورت مباحثه دونفري آسان تر و مفيدتر است.

آثار تلاوت قرآن ۱) نورانيت قلب عن رسول الله(ص): «ان هذه القلوب تصدإ كما يصدإ الحديد. قيل: يا رسول الله فما جلاوها؟ قال: تلاوه القرآن» اين دلها نيز همانند آهن زنگار مي‌بندد. عرض شد: اي رسول خدا، صيقل دهنده دل‌ها چيست؟ فرمود: تلاوت قرآن. عن امير المومنين(ع): «ان الله سبحانه لم يعظ إحدا بمثل هذا القرآن، فانه حبل الله المتين وسببه الامين وفيه ربيع القلب وينابيع العلم وما للقلب جلإ غيره» خداوند سبحان، هيچ كس را به چيزي مانند اين قرآن اندرز نداده است؛ زيرا قرآن ريسمان محكم خدا و دستاويز مطمئن اوست. در اين قرآن بهار دل است و چشمه‌هاي دانش و براي صيقل دادن دل، چيزي جز آن وجود ندارد.

۲) زياد شدن حافظه ۳) ايجاد معنويت در ميان اهل منزل عن رسول الله(ص): «ما اجتمع قوم في بيت من بيوت الله يتلون كتاب الله ويتدارسونه بينهم الا نزلت عليهم السكينه وغشيتهم الرحمه وحفتهم الملائكه...» هيچ گروهي در خانه‌اي از خانه‌هاي خدا براي تلاوت كتاب خدا و مباحثه آن جمع نشدند، مگر اين كه آرامش بر آنان فرود آمد و رحمت فرايشان گرفت و فرشتگان آنان را در ميان گرفتند... ۴) سعه صدر و توسعه روزي قال النبي(ص): «نوروا بيوتكم بتلاوه القرآن!.. فان البيت اذا كثر فيه تلاوه القرآن كثر خيره وإمتع إهله...» خانه هاي خود را به خواندن قرآن روشن كنيد... چون تلاوت قرآن در خانه زياد شود، خير آن افزايش پيدا مي‌كند و اهل آن از نعمت‌هاي الهي برخوردار مي‌شوند. عن علي(ع): «إفضل الذكر القرآن به تشرح الصدور و تستنير السرائر» بهترين ذكر (وسخن) قرآن است، با قرآن است كه سينه‌ها فراخ مي شود و درون ها روشن مي گردد. ۵) قدرت و توكل در برابر ناملايمات(۱۴)

********************************************************************

پي‌نوشت‌ها: ۱ـ ديوان اقبال. ۲ـ واقعه، ۷۹ ـ ۷۷. ۳ـ توضيح المسائل ـ مسئله ۳۱۷. ۴ـ مصباح الشريعه، باب دهم. ۵ـ الحيات، ج ۲، ص ۱۶۱ ـ ۱۶۲. ۶ـ همان. ۷ـ چه بسا تلاوت كننده قرآن كه قرآن او را لعن مي كندـ مستدرك ج ۱ ص ۲۹۱.. ۸ـ آداب قرآن، مهدي مشايخي، ص ۱۰۴. ۹ـ همان، ص ۱۰۵. ۱۰ـ واقعه، ۷۹. ۱۱ـ آداب قرآن، مهدي مشايخي، ص ۱۶۶. ۱۲ـ امالي صدوق، ص ۱۷۹ والحيات ج ۲، ص ۱۷۱. ۱۳ـ الحياه، ج ۲، ص ۱۷۲. ۱۴ـ با استفاده از آموزش قرآن، عبدالرحيم موگهي.

منبع: سايت بلاغ
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1531]