واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كسي اسرافکار به دنيا نميآيد
يكي از ويژگيهاي انسان تربيتپذيري است. بر اين اساس خانوادههايي كه در مصرف كردن الگوي درستي ندارند و...
نویسنده : جميله قاسمزاده*
يكي از ويژگيهاي انسان تربيتپذيري است. بر اين اساس خانوادههايي كه در مصرف كردن الگوي درستي ندارند و به ريخت و پاش و زيادهروي عادت كردهاند، اين رفتار ناپسند در ذهن فرزندانشان نيز نقش بسته و موجب ميشود كه اين صفت را نه تنها با خود به اجتماع ببرند بلكه آن را به زندگي آينده خود نيز انتقال دهند و براي خلاصي از آن چارهاي جز تغيير اخلاق و تربيت وجود ندارد. در واقع هيچ كسي مسرف به دنيا نميآيد، بلكه اسرافكار تربيت ميشود. افرادي كه تحت تربيت مادري قرآني باشند چون در محيط خانه، گناه كمتري رخ ميدهد، مثلاً افراد خانواده به يكديگر دروغ نميگويند، از يكديگر كلاهبرداري نميكنند و به طور كلي از رذايل اخلاقي به دور هستند، آنان نيز به اين رفتار خو ميگيرند و برايشان ملكه ميشود. در نتيجه در محيط بيرون نيز كمتر دچار فساد اخلاقي از جمله اسراف ميشوند. اما اسراف ابعاد ديگري هم دارد كه قابل بحث و بررسي است و نقش بانوي قرآني و مسلمان در پيشگيري از آن بسيار تعيينكننده است.
تقليدهاي كوركورانه
يكي از عوامل بسيار مهم در تربيت انسانها تقليد است. اگر اين موضوع منشأ عقلاني داشته باشد موجب رشد و تكامل انسان ميشود اما اگر با تمايلات نفساني همراه باشد نتايج و پيامدهاي ناگواري را در زندگي انسان به جا ميگذارد.
ميتوان گفت يكي از عوامل اسراف، همين تقليدهاي كوركورانه و چشم و همچشميهاست. بيشك در جامعهاي كه مديران و مسئولان در سطحي متوسط زندگي ميكنند و از ريخت و پاشها و مصرفهاي بيمورد خودداري ميكنند، مردم نيز به پيروي از آنان چنين شيوهاي را به كار ميگيرند. بدين جهت حضرت علي (ع) ميفرمايند: خداي متعال بر رهبران صالح و عادل اجتماع واجب كرده است تا اوضاع، پوشاك، خوراك، مسكن و ساير نيازمنديهاي خود را هموزن اقشار ضعيف مردم قرار دهند تا تحمل فقر و سختي معيشت برايشان آسان شود و از داشتن زندگي فقيرانه در خود احساس حقارت و شرم نداشته باشند.
گاهي تقليد به اين صورت است كه فرد خود را ملزم ميكند تا به گونهاي كه ديگران ميپسندند جلوه دهد و چه بسا در اين راه بايد پا را از گليم خود درازتر كند و در زمينههاي اجتماعي و اقتصادي به اسراف مبتلا شود.
افراد بايد اين نكته را نيز مد نظر داشته باشند كه نبايد به زندگي ديگران چشم بدوزند و در امور مادي زندگي پا به پاي ديگران پيش روند، چراكه همواره افرادي هستند كه سطح زندگي بالاتر و بهتري دارند و از اين جهت چنين شخصي در زندگي هيچ گاه به امنيت و اطمينان نميرسد و طعم لذت را نخواهد چشيد.
اما در منظر بانوي قرآني تنها معصومين (عليهمالسلام) هستند كه لايق تقليدند و چون زندگيشان در نهايت سادگي و بيآلايشي است، بانوي قرآني نيز سعي دارد زندگياش را از اين نظر به معصومين (عليهمالسلام) نزديك كند و در نتيجه دچار اسراف نميشود. در اين مورد امام باقر(ع) ميفرمايند: برحذر باش از اينكه به زندگي بالاتر از خودت چشم بدوزي.
نقش بانوي قرآني در محيط خانه و خانواده در مقابله با عامل خودنمايي اين است كه نه تنها خود از فقر و تنگدستي گلهمند نيست بلكه همواره بيانات ارزشمند معصومين (عليهمالسلام) و زندگي ساده و سرشار از آرامش آنان را الگوي خود قرار ميدهد و تسكيندهنده اعصاب و روان همسر و فرزندانش است.
ثروت اضافي و درآمدهاي كلان
خانوادههايي كه درآمدشان به ميزان مخارج زندگيشان است، تمام تلاششان اين است كه با مصرف بهينه و درست، چرخ زندگيشان را بچرخانند. از اين رو آنها كمتر دچار اسراف و ريخت و پاشهاي بيمورد ميشوند.
در مقابل افرادي كه داراي سرمايهها و درآمدهاي كلان و هنگفت هستند چنانچه از تربيت اخلاقي و فرهنگ مصرف بويي نبرده باشند به اسراف روي ميآورند و فكر ميكنند كه اين زيادهروي به اموال آنها خللي وارد نميكند. غافل از اينكه روال زندگي هميشه به يك منوال نبوده و در جاده زندگي فراز و نشيبهاي زيادي وجود دارد چه بسا خانوادههايي كه زماني در اوج عزت و اقتدار به سر بردهاند و پس از مدتي به فقر و نداري مبتلا شدهاند. هر فردي بايد آيندهنگر باشد و با دوري از اسراف آيندهاي نيك را براي خود رقم بزند يا اينكه با كمك به همنوعان محتاج و فقيرش، در راه رضا و خشنودي خداوند قدمي بردارد. بانوي قرآني اگر از افراد ثروتمند باشد از اسراف دوري ميكند و قسمتي از مالش را صرف نيازمندان و فقرا كرده و از حيلههاي شيطان دوري ميكند چراكه خداوند در قرآن كريم كساني را كه طلا و نقره را انباشته ميكنند و آن را در راه خدا انفاق نميكنند، نكوهش كرده و آنان را به عذابي دردناك در آخرت وعده داده است.
رسوخ روحيه طغيان و استكبار در انسان
هرگاه كه روحيه استكبار و طغيان در وجود آدمي رشد پيدا كند، به خاطر بينهايتطلبي و تحميل حاكميت خود بر جامعه با سرعت زيادي به سمت اسراف ميرود. افرادي كه داراي روحيه استكبار هستند براي اينكه به ديگران بفهمانند ديگران تسليم آنان هستند تمام سعي و تلاششان اين است كه دم و دستگاه خود را با شكوهتر از آنچه هست جلوه دهند و به همين دليل كوشش بياماني را در جهت بلعيدن ثروت مردم و جذب آن به هزينههاي كاخسازي، تجملات رويايي و اسرافهاي پايانناپذير خويش، آغاز ميكنند و لزوم اين عمل را جهت تحكيم موقعيت خود در بين مردم ميدانند. طاغوتمنشي و استكبار از عوامل اصلي تجاوز به حقوق مردم و زيادهروي و اسراف در سرمايههاي عمومي و شخصي به حساب ميآيد. با توجه به آيات قرآن كه در نكوهش استكبار است، يك بانوي قرآني اين آيات را در زندگي سرمشق قرار ميدهد و از اسراف در امان ميماند. با بهرهمندي از آيات قرآن كريم علت و ريشه اين كارها را ميتوان شناخت.
قرآن كريم ميفرمايد: وَإنَّ فِرْعَوْنَ لَعِالٍ في الاَرْضِ وإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِيْن: و به درستي كه فرعون در روي زمين استكبار ورزيد و همانا او از اسراف پيشگان بود. خداوند بارك و تعالي در آيه شريفه ديگري ميفرمايند: وَلَقَدْ نَجَّيْنِا بَني اِسْرائِيلَ مِنَ الْعَذابِ الْمُهينِ ُ مِنْ فِرْعَوْنَ اِنَّهُ كِانَ عالِياً مِنَ المُسْرِفينَ: و به تحقيق ما بني اسرائيل را از عذاب خواركنندهاي كه از ناحيه فرعون متوجهشان بود، رهانيديم و همانا فرعون برتري جو و از اسرافگران بود.
حرف آخر، تعادل در مصرف
دين مقدس اسلام بهرهبردارى مشروع و متعادل از نعمتهاى خدادادي و زيباييهاى زندگى را مباح و شايسته و اسراف و زيادهروى را حرام و ناشايست مىداند. مسئله اسراف مخصوص يك نفر و دو نفر نيست بلكه يك مسئله عمومي است. يعني اگر در جامعهاي اسراف باشد زيان آن هر چند به طور غيرمستقيم به همه افراد آن جامعه ميرسد و به تندرستي و سلامت جسم و جان لطمه وارد ميكند و موجب دردهاي فردي و اجتماعي در شئون مختلف زندگي شده و تعادل و امنيت طبيعي و اجتماعي را دگرگون ميسازد. پس براي جلوگيري از اين آسيبها بايد تك تك افراد خود را مسئول بدانند و از خود و خانواده شروع كنند و خود و جامعه را از اين آسيب جدي نجات دهند.
* استاد حوزه و دانشگاه
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۵ - ۰۹:۳۰
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 31]