يادداشتي بر فيلم زندگي شيرين صدا تنها سلاح

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: يادداشتي بر فيلم زندگي شيرين صدا تنها سلاح
مهران ملكوتياز 12 خياباني كه به آرك دو تريومف يا كمان پيروزي منتهي مي شوند خيابان مك ماهن از همه مهجور تر است. آنجا خياباني است خلوت كه هيچ تابلويي روي ديوار به كسي نمي گويد حدود 70 سال پيش يكي از مهم ترين اتفاقات تاريخ موسيقي پاپ فرانسه رخ داد. اكتشافي را كه فرانسه مديون يك كلوپ دار شانزه ليزه و ملاقات او با اديت پياف خواننده پاپ فرانسوي است. همان جايي كه بالاخره اليويه داهان فيلمنامه نويس و كارگردان فرانسوي از دل خاطرات به جا مانده از سال هاي دور در فيلم زندگي شيرين به تصوير مي كشد. در اكتبر سال 1935 دو زن جوان لاغراندام در گوشه يي از خيابان مك ماهن مي ايستند و يكي از آنها كه جثه يك بچه ده ساله را دارد در كنار در خروجي مترو كه امروز تبديل به پله هاي خروجي پاركينگ زيرزميني شده است، مي ايستد و شروع به آواز خواندن مي كند. صدايي كه تعجب هر رهگذري را بر مي انگيزد صدايي كه از جثه يي به آن كوچكي به هيچ وجه انتظار نمي رود. زن كوچك اندام مي خواند و دوستش با يك كلاه بره شروع به جمع آوري پول از رهگذران مسخ شده، مي كند. از ميان رهگذران كسي با نام لوئيس لپله، اديت گاسيون را كه تنها يك متر و چهل و چهار سانتيمتر قد دارد دعوت مي كند تا در كلوپ او شروع به كار كند اما تنها در صورتي كه نامش را به اديت پياف (اديت گنجشك) تغيير دهد و اين نامي است كه تمام فرانسوي زبانان به عنوان بهترين چهره پاپ آن دوران مي شناسند. اليويه داهان در زندگي شيرين زندگي كسي را روايت مي كند كه به قول مارلين ديتريش بازيگر بزرگ روح پاريس بوده است. درامي فرانسوي كه دشواري هاي زندگي را نشان مي دهد كه اديت پياف از كودكي تلخ تا لحظه مرگ اسفبارش با آن دست و پنجه نرم مي كند. او كه از زندگي با مادر خود منع شده توسط پدرش به خانه فساد مادربزرگ منتقل مي شود و گويي نكبت اين مكان تا پايان عمر با او مي ماند. جزيياتي بس دقيق از كودكي پياف همچون بيماري آبله و پرسه زدن در خيابان ها و عشق او به ترزاي مقدس كه تا پايان عمر با او مي ماند. يعني همان نكاتي كه وادارمان مي كند بگوييم، بي شك اليويه داهان يكي از بي نقص ترين و وفادار ترين بيوپيك هاي چند سال اخير را آفريده است. او در فيلمنامه يي كه خودش آن را به تحرير درآورده اذعان مي كند كه اديت زندگي نكبتي را تا پيش از به شهرت رسيدن گذرانده است، در عين حال داهان به نوعي تمام سهل انگاري هاي اديت پياف خوشگذران و معتاد به الكل و افيون را تقدير كودكي اش مي داند و او را از همه آنها را تبرئه مي كند. همچنين او سعي مي كند زندگي شخصيت خودپرست و سركش اديت را به مبارزه يي مدام در برابر مشكلات دور و برش نشان دهد. مبارزه يي كه تنها سلاح اديت در آن صدايش است. صدايي افسانه اي كه گويي خود اديت نيز شيفته آن است و داهان سعي مي كند نعره اين سلاح را در جاي جاي فيلم همراه با ترانه هاي مختلف و ماندگار پياف و همچنين تم اصلي ترانه زندگي شيرين در معرض گوش مخاطب قرار مي دهد. داهان در اين فيلم از بازي درخشان ماريون كوتيار بهره مي گيرد. كوتيار كه تا پيش از بازي در اين فيلم در فيلم هايي همچون تاكسي لوك بسون و ماهي بزرگ تيم برتون به عنوان پديده ظاهر شده و جوايز ويژه يي را از جمله سزار براي بازي در فيلم ازدواج طولاني ژان پي ير ژونه از آن خود كرده بود، در اين فيلم و با عرصه يي كه داهان به او عطا كرد، چنان خوش مي درخشد كه تقريباً اكثر جوايز بازيگري نقش اول زن را در جشنواره هاي بين المللي (شش جايزه معتبر) در سالي كه گذشت بربايد. او پس از سيمون سينيوره(1961) دومين بازيگري است كه اسكار براي فرانسوي ها به ارمغان مي آورد. همچنين دومين نفري كه پس از سوفيا لورن به عنوان يك بازيگر با زباني غير از انگليسي توانست اين جايزه را از آن خود كند و چندين عنوان ديگر كه تاكنون كسي آنها را از آن خود نكرده است. اما يكي از نكاتي كه داهان نتوانسته با آن خوب كنار بيايد آواز خواندن بازيگر است. بسياري از صحنه هاي فيلم در سالن المپيك موسيقي پاريس يعني جايي كه پياف علاقه زيادي به برگزاري كنسرت در آن داشت گرفته شده است. ما ماريون كوتياري را مي بينيم كه در بيشتر صحنه ها جز بعضي از صحنه ها كه در كافه هاي پاريس مي خواند لب مي زند. لبخواني به نوبه خود براي يك فيلم موزيكال دنياي امروز كه بازيگران خود يك خواننده تمام عيار همچون جاني دپ در سويني هستند، امتيازي منفي تلقي مي شود. گرچه بايد اذعان كرد صداي قدرتمند اديت پياف را در ترانه هايي همچون «من پشيمان نيستم» و «لردمن» و «پدم» هيچ كس جز خودش نمي تواند تقليد كند. اما داهان حتي ريسك آن را نكرده است كه بخواهد چنين تجربه يي را در فيلمش لحاظ كند. گرچه به نظر مي رسد وفاداري اينچنيني بيشتر براي توجه به گيشه بوده است چرا كه نگاه نوستالژيكي را مي آفريند كه داهان منتظر آن است. داهان مي گويد؛ «چهره يي كه مردم از او به ياد دارند بدن شكننده يي است كه در قالب يك لباس سياه كه در دهه 50 و 60 قرن گذشته روي صحنه مي آمد؛ يعني دقيقاً همان چيزي كه ماريون روي صحنه برايمان تداعي كرد.» شايد نقص ديگري كه بتوان به داهان و فيلمنامه اش ضميمه كرد پرداختن كمتر به روند ستاره شدن پياف است. اعتياد پياف به الكل و مواد مخدر در فيلم به تصوير كشيده شده است. چيزي شبيه به زندگي بيشتر ستارگان اينچنيني كه نبوغ خود را براي مبارزه با نكبت قرار گرفته در آن خرج مي كنند. اما داهان هيچ گاه به اين نمي پردازد كه پيافي كه هيچ گاه هيچ ترانه يي ننوشت و آهنگي نساخت چگونه خواننده مي شود؟ او كه تا پيش از شهره شدن تنها آن هم در موارد استثنايي شروع به خواندن مي كند، چطور خودش صدايش را كشف مي كند؟ او تنها و تنها به دست تقدير در خياباني قرار مي گيرد و يك شبه ره صد ساله مي رود. اما ويژگي بارزي كه در اين فيلم نسبت به فيلم هاي ديگر فرانسوي بايد در نظر گرفت جوايز بين المللي گوناگوني است كه اعم از بازيگر، طراحي لباس و گريم از آن خود كرده است. گرچه گريم استثنايي كوتيار كه چيزي بيش از 40 سال بدون قلم خوردگي سن او را بالا و پايين مي برد و بازي فوق العاده خود او از ارزش هاي بسيار بالايي برخوردار است اما در عين حال شايد بيراه هم نباشد كه بگوييم داهان فيلمي را ساخت كه به مذاق امريكايي ها خوشايند بيايد. او زندگي پيافي را انتخاب كرد كه علاوه بر پاريسي هايي كه به مونتمار و سنت ژرمن مي رفتند تا صداي او را بشنوند از محبوبيت بالايي نزد امريكايي ها نيز برخوردار بود. در حقيقت زندگي شيرين جايي را هدف قرار داد كه بر خلاف فيلمي پرآوازه و ماندگار همچون املي ژان پي ير ژونه كه نتوانست حتي يك اسكار از 5 اسكاري را كه نامزد بود دريافت كند سربلند از آب در بيايد. در حقيقت امتيازي كه او از شخصيت نوستالژيكش مي گيرد اين انديشه را پايدار تر مي كند كه او فيلمي را بر خلاف جريان فيلمسازي فرانسه ساخت تا نشان دهد فرانسه نه تنها در سياست كه حتي در فرهنگ نيز به سرعت خود را به امريكايي ها نزديك مي كند.
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 349]