تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836347790
چرا کودتاچی مجبور به کناره گیری شد؟
واضح آرشیو وب فارسی:بلاغ نیوز: شاه چنانچه در کتاب ماموریت برای وطنم اشاره می کند خود راضی به نخست وزیری زاهدی نبود و گویی کودتاگران خارجی وی را به او تحمیل کرده بودند.به گزارش بلاغ ، سپهبد فضل الله زاهدی نظامی سیاستمداری است که عمده شهرتش در تاریخ معاصر ایران را مرهون کودتای 28 مرداد می باشد. همین شهرت و نزدیکی ظاهری وی به شاه و خدمتی که در تاج بخشی دوباره به محمدرضا داشت، سبب شده است که زوایای پنهان رابطه اش با شاه و نیز عمده فعالیت های دیگرش در ایران در پژوهش هایی که در خصوص حوادث دوران پهلوی صورت می گیرد مغفول بماند. سپهبد زاهدی از آن دسته مردانی نبود که پهلوی دوم با میل و رغبت به نخست وزیری وی رضایت داشته باشد. جبن ذاتی محمدرضا و نیز غیرت سلطانی و حسادت شاهانه وی به گونه ای بود که هرگز به رغبت راضی نمی شد، مردانی مستقل و دارای سبقه را که رابطه پیچیده ای با هرم قدرت و نیز بیگانگان داشته اند، در منصب صدرات بنشاند. چنین نخست وزیرانی معمولا شاه را در سایه قدرت خود قرار می دادند. اما شاه هر از چند گاهی به دلیل بحران های مهم کشور و چالشهای خطرناکی که با آن مواجه می گشت آنان را چون مهره های شطرنج به عرصه های اجرایی و سیاستگذاری کشور وارد می کرد و پس از عبور از بحران، اگر می توانست از راه مسالمت آمیز، وگرنه با توطئه چینی و خدعه و حتی توسل به بیگانه و نیز گاه با بهر ه گیری از رقبای قدرتمند دیگر، اقدام به برکناری آنان می نمود. محمد علی فروغی، قوام السلطنه، مصدق، سپهبد زاهدی، علی امینی و حتی تا حدودی رزم آرا از جمله مردانی بودند که شاه ذاتاً از آنان تنفر داشت اما نیاز به حفظ سلطنت و تاج و تخت و منافع کشور وی را وامی داشت مدتی در سایه آنان بودن را به سختی تحمل نماید. سپهبد فضل الله زاهدی نیز یکی از همین رجال سیاسی عصر پهلوی بود. مردی که اگر چه نمی توان به لحاظ سلامت نفس و وطن پرستی وی را با رجال ملی و مستقل دوران قاجار و پهلوی مقایسه نمود اما شرکت وی در مهمترین حوادث واپسین سالهای حکومت قاجار و نیز پهلوی اول، از وی مردی قدرتمند ساخته بود که حضورش در عرصه قدرت ذاتا شاه را به وحشت می انداخت. محمدرضا می دانست که زاهدی قزاقی است که به خاطر حضور فعالش در جنگهای داخلی ایران و توان بی رحمی اش در قلع و قمع مبارزین، جدایی طلبان و نیز آزادی خواهان به سرعت پله های ترقی را طی کرده است. وی تحت امر رضاخان میرپنج در جنگ با «جنگلی ها» و بلشویک ها در گیلان شرکت داشت. در کودتای 1299 ش همراه افسران تحت فرمان رضاخان شرکت کرده بود.1 در بهار 1301 ش وقتی آذربایجان با طغیان اسماعیل آقا سمیتقو به پا خاست، زاهدی با حمله به قلعه چهریق بر او پیروز شده بود.2 در غائله آذربایجان وقتی ابوالقاسم لاهوتی با حمایت روس ها بنای خود مختاری گذاشت، زاهدی در آذربایجان بود. بعد از شکست لاهوتی و فرارش به شوروی، زاهدی به ریاست دادگاهی منصوب شد که با بی رحمی 12 تن از افسران همکار لاهوتی را با خشونت تمام به اعدام محکوم نمود.3 در جریان قیام شیخ خزعل در خوزستان و خلیج فارس زاهدی از سوی رضا خان مامور سرکوب شورش شده بود، وی توانسته بود با خدعه شیخ خزعل را دستگیر و روانه تهران نماید.4 سپهبد زاهدی در آغاز پادشاهی رضاخان نیز به ریاست کل امنیه (ژاندارمری) منصوب شده بود. در سرکوبی عشایر فارس شرکت داشت. در سرکوب ترکمن ها و گروه های مسلح شمال شرکت داشت. اما دو اشتباه زاهدی سبب دوری وی از مناصب نظامی و ورود و تجربه اش در عرصه های سیاسی شد. یکی شکست در سرکوبی عشایر فارس و دیگری فرار دو زندانی معروف به نام «سید فرهاد» و نیز «لوریس انگلیسی» بود. وقتی این دو زندانی از زندان قصر گریختند، تحمل رضا خان تمام شد و وی را از ریاست شهربانی خلع و او را از پوشیدن لباس نظامی منع کرد.5 همین خلع لباس و بعدها انتصابش به ریاست باشگاه افسران و بیکاری تقریبی اش تا دی 1320 که با اجازه محمدرضا به وزارت جنگ فراخوانده شد، مقدمات حضورش در عرصه سیاست را فراهم نمود. منابع انگلیسی معتقدند که زاهدی در جریان حضورش در اصفهان به عنوان فرماندهی لشکر اصفهان، در صدد فعالیتهایی به سود آلمان ها برآمده است.6 پیتر آوری، معتقد است که «مایر» جاسوس آلمانی به اصفهان رفته بود تا با کمک زاهدی طغیان قبایل جنوب علیه حکومت مرکزی، را همزمان با ورود ارتش آلمان ترتیب دهد.7 همین اتهام موجب تبعید وی به فلسطین توسط انگلیسیها گردیده بود. سر ریدر بولارد سفیر انگلیس هم معتقد بود «مایر» با «سرلشکر زاهدی که فرماندهی سپاه ایران را بر عهده داشت در ارتباط بوده است».8 طبیعی بود که با چنین سبقه ای از فعالیت در عرصه های نظامی و حوادث کلان کشور و با سابقه بی اعتمادی عمیقی که پدرش رضاشاه در اواخر سلطنت به سپهبد زاهدی پیدا کرده بود، هرگز حاضر نباشد او در راس مهمترین ارگان اجرایی کشور قرار گیرد. حضور وی در پست نخست وزیری می توانست شاه را در سایه قدرت فزاینده زاهدی قرار دهد؛ آن هم رابطه پیچیده و ابهام آمیزی که سپهبد زاهدی با آمریکا یی ها پس از کودتا برقرار کرده بود. از نکات جالب توجه زندگی سیاسی زاهدی همکاری اش با دولت ملی مصدق در برهه ای از تاریخ معاصر ایران بود. پس از ترور هژیر- وزیر دربار- توسط فدائیان اسلام و متعاقب آن برکناری رئیس شهربانی، شاه با نظر اقبال وی را به همین سمت منصوب کرد. رقابت پنهان زاهدی با «رزم آرا» و نیاز دو سویه جبهه ملی و زاهدی سبب نزدیکی وی به جبهه ملی شد. همین ارتباط وی با جبهه ملی که سرانجام در پیروزی مصدق نقش تاثیرگذاری از خود بر جای گذاشت نیز یکی از دلایل نگرانی همیشگی شاه از سپهبد زاهدی بود. *نخست وزیری زاهدی و هراس شاه شاه در کتاب پاسخ به تاریخ اعتراف می کند که خود تمایل قلبی به نخست وزیری زاهدی نداشته است. آبراهامیان نیز این خواسته قلبی شاه را تایید می کند و می نویسد: «شاه به هیچ وجه علاقه نداشت برخی ژنرالهای بالقوه خطرناک را جایگزین مصدق نماید» اما گویی قلدر قدرتمندی نیاز بود که شاه را برای مدتی هم شده از زیر سایه مصدق و وجاهت ملی و مردمی اش که قدرت وی را به همان بندهای تصریح شده در قانون اساسی مشروطه محدود ساخته بود خلاصی دهد.9 از سویی دیگر آمریکا یی ها که در آن روزگار فعال مایشاء امور ایران بودند، ابتدا در برکناری مصدق تردید داشتند. اما دوستان زاهدی خطر کمونیسم و توده ای ها را به آمریکایی ها متذکر شدند و مشت آهنین زاهدی را برای سرکوب توده ای ها که در دوره مصدق آزادی عمل بیشتری یافته بودند مناسب تر دانستند. زاهدی به وسیله پسرش اردشیر با آمریکایی ها مرتبط شد و آمریکایی ها بعد از چندین ملاقات بین مقامات ارشد سفارت آمریکا و زاهدی او را مناسب ترین کاندیدا برای جانشینی مصدق تشخیص دادند. 10 سرانجام زاهدی بر زمام امور ایران تکیه زد. شاه به ایران دعوت شد. مصدق محاکمه گردید و زاهدی که اینک شاه را وام دار خود می دانست، فعال مایشاء ایران شد و کوشید خود را به آمریکاییها چنان نزدیک کند که بدون نظر آنها شاه هرگز نتواند وی را از صدارت معزول نماید. یکبار دیگر نخست وزیری بر ایران حاکم شده بود ک غیرت سلطانی و حسادت شاهانه ی شاهی را تحریک کرده بود. «بر تمام ارکان حکومت سلطه داشت. با اسکورت حرکت می کرد،... افسران و امیران ارتش را بدون جلب نظر شاه به هر شغلی که مناسب می دانست منصوب می کرد ، مقامات بلندپایه دولتی زیر نفوذ او بودند و در مشاغل ارتشیان و نیز در سازمان ارتش تغییراتی داد که گاهی مورد رضایت شاه نبود. در آیینهایی که با حضور شاه برپا می شد،مردم پس از گفتن شعار «جاوید شاه» شعار «زنده باد زاهدی» را سر می دادند. و این خوشایند شاه نبود».11 فضل الله زاهدی و عده ای از همکاران وی در کودتا؛ الوالفتح آتابای، نادر باتمانقلیچ، جهانگیر بزرگمهر، سلیمان بهبودی، محمد خاتم، اردشیر زاهدی، علی اکبر شعری، عباس فرزانگان، هدایت گیلانشاه، مصطفی مقدم،نعمت الله نصیری، رحیم هیراد شاه تحمل یک نخست وزیر قدرتمند دیگر را نداشت و می خواست طعم شیرین قدرت را به کام خویش احساس کند. درمقابل زاهدی نخست وزیری بود که شاه را مدیون کودتای 28 مرداد خود می دانست. مردی که با کمک مالی آمریکا و به یاری تانکها به نخست وزیری رسیده بود، بر آن بود شاه به حدود و اختیارات تشریفاتی و مشورتی خود اکتفا کند ولی شاه که سعی داشت خود، محور همه قدرت باشد با مشکل بزرگی مواجه شده بود. هر دو مجلس سنا و نیز مجلس ملی را اکثریت طرفداران زاهدی تشکیل می دادند. اکثریت ارتش و دولت ، نمک پرورده او بودند. سرلشکر نادر باتمانقلیج و سرلشکر فرهاد دادستان ریس ستاد ارتش و فرماندار نظامی تهران بیشتر گوش به فرمان او داشتند تا شاه».12زاهدی دست دوستانش را در اموال عمومی چنان گشاده کرده بود که حاضر نبودند دست از حمایت او بردارند. بنابراین می بایست این قدرت در هم تنیده از بیرون در هم شکسته می شد. شاه دست به دامان آمریکا شده و کوشید به آنها بفهماند که انجام تعهداتش در قبال آمریکا تنها با محور قرار گرفتن خود او و برکناری و مهار زاهدی میسر است. علاقه و اصرار شاه برای برکناری زاهدی به حدی رسیده بود که سعی می کند توپ را به زمین آمریکاییها بیندازد. علاء از سوی شاه در دیدار با هندرسن سفیر آمریکا می گوید: «شاه از مشاوران خود شنیده است که آمریکاییها و به ویژه انگلیسیها مایل نیستند که قرارداد نفت به دست زاهدی امضا شود و بر آنند که شاید بهتر باشد که کسی که دارای وجهه ملی بیشتر و به غرب نزدیکتر باشد، به جای زاهدی بیاید. اگر زاهدی بماند، مذاکرات نفت به این زودی به جایی نخواهد رسید و حالا حالاها ادامه خواهد داشت.»13 شاه در سفر به آمریکا و در دیدار با «آیزنهاور» رئیس جمهور و دیگر مقامات سیاسی آن کشور نیز موضوع برکناری زاهدی را محرمانه پیش کشید و آن را در راستای منافع مشترک آمریکا و ایران توجیه نمود. پس از بازگشت شاه به ایران، نمایندگان اقلیت بارها مانع تشکیل جلسه مجلس شدند .جعفر بهبهانی و مهندس شاهرخشاهی دو مخالف جدی «زاهدی» با تبعیت از دربار در برابر اکثریت مجلس صف آرایی کردند. سرانجام شایعه خوشگذرانی زاهدی و تفریحات شبانه او و تهمت سواستفاده های برخی از همکاران زاهدی از شغل و مقامشان نیز برای مخالفان وسیله تبلیغات بر ضد او گردید.14 با این وجود زاهدی مدتی دیگر با حمایت اکثریت قاطع مجلس، دولت و ارتش به کار خود ادامه داد. در مراسم نوروز 1334نیز همچنان مانند یک نخست وزیر مقتدر و قدرتمندتر از شاه شرکت کرد. سرانجام شاه تصمیم گرفت علم را واسطه مذاکره با وی نماید. علم 4 بار فاصله بین دربار و مقر نخست وزیر را پیمود و واسطه پیامهای شاه و زاهدی گردید.15 آمریکاییها نیز به زاهدی پیغام دادند که دوران خدمت وی به پادشاهی ایران به اتمام رسیده است. بنابراین زاهدی نرم تر شد و قرار گردید با عنوان نخست وزیر به آلمان غربی رفته و از آنجا استعفاء خود را بفرستد و به عنوان نماینده ایران در" دفتر اروپایی سازمان ملل "مشغول انجام وظیفه شود. تاکید شاه بر خروج زاهدی از ایران و تاکیدش بر عدم بازگشت به کشور میزان هراس و نفرت محمدرضا شاه از قرار گرفتن در سایه آن نخست وزیر قلدر را آشکارتر می کند. با برکناری زاهدی شاه دوباره به محور قدرت در ایران بازگشت و این بار با حمایت بیشتر آمریکا قدرتمندتر از همیشه و با انتخاب نخست وزیران چاکرمنش محور همه تصمیم سازیهای ایران گردید. روزنامه لوموند چاپ فرانسه برکناری زاهدی را چنین تفسیر می کند: «مهمترین تاثیر تحولات ایران از لحاظ سیاست داخلی این کشور این است که شاه من بعد با قدرت و نفوذ هر چه تمامتر بر کشور خود حکومت کند، نظریات خویش را بدون برخورد با مانعی به موقع اجرا بگذارد. با برکناری زاهدی از این به بعد مرکز ثقل سیاست ایران در دربار و شخص شاه متمرکز خواهد شد».16 پس از زاهدی شاه، حسین علاء را به نخست وزیری منصوب کرد، با انتصاب او شاه باردیگر انتصاب رجال سیاسی بی آزار برای سلطنت را آغاز کرد و دیگر جز تا حدودی در خصوص انتخاب علی امینی این قاعده را تا پایان سلطنت رعایت کرد. زاهدی از آن پس تنها 5 روز آن هم برای شرکت در مراسم پیوند فرزندش اردشیر با شهنار پهلوی به ایران آمد و به غیر از آن هرگز اجازه حضور در کشور را پیدا نکرد. حتی نسبت خویشاوندی نیز باعث پذیرش دوباره فضل الله زاهدی در ایران نگردید. *فرجام سخن (چند نکته پایانی) 1- شاه چنانچه در کتاب ماموریت برای وطنم اشاره می کند خود راضی به نخست وزیری زاهدی نبود و گویی کودتاگران خارجی وی را به او تحمیل کرده بودند. دکتر مصدق در دادگاه نظامی تایید کرده بود که ماموران سیاسی آمریکا از شاه نامه سفید مهر شده ای گرفته بودند، مصدق می گوید: «....من آن شب دستخط را نگاه کردم، دیدم اول صحّه شده و بعد نوشته شده است، معلوم بود از آخرش کلمات به هم نمی رسید و گشاد نوشته شده تا به امضاء برسد».17 2- آمریکایی ها و انگلیسی ها مشکلی با زاهدی نداشتند، در ملاقاتی که شاه با هندرسن انجام می دهد می کوشد با تحریک رقابت میان انگلیس و آمریکا نظر موافق آنها را جلب کند. شاه به مواضع مطبوعات انگلستان و آمریکا اشاره کرد و گفت «افکار عمومی در انگلستان بیشتر طرفدار زاهدی هستند تا در آمریکا» 18 اما هندرسن به شاه یادآور می شود که نظرش را به علاء اعلام داشته و مطمئن است که آمریکا و انگلیس خو شتر دارند که قرارداد با همین دولت زاهدی به سامان برسد.19 آمریکاییها می ترسیدند با تغییر دولت کارها و مذاکرات به چرخه معیوبی دچار شود و ابهامات جدیدی برای دولتمردان جدید پدید آید و همین مسئله، مذاکرات را طولانی تر نماید اما ظاهراً شاه در سفر به آمریکا و در ملاقات با آیزونهاور با پیوند دادن حذف زاهدی با منافع مشترک اجازه تلویحی بر کناری زاهدی را اخذ می نماید. 3-افزایش اعتبار زاهدی در ایران با حمایت آمریکا همراه بود و این خود بر نگرانی شاه می افزود. تقاضاهای کمک مالی بلاعوض زاهدی از آمریکا هرگز با پاسخ منفی مواجه نشد. آمریکا در 4 شهریور یک کمک بلا عوض 45 میلیون دلاری و نیز 23 میلیون و چهار صد هزار دلار کمک فنی برایش حواله کرده بود. در حالی که با در خواست 10 میلیون دلاری مصدق پس از ماهها امروز و فردا کردن موافقت نشده بود. زاهدی برخلاف مصدق توده ایها را به شدت سرکوب کرده بود و قرارداد نفت را به سوی نهایی شدن پیش می برد و عوض شدن دولت همانگونه که هندرسن در ملاقات با شاه اظهار داشته بود می توانست باعث دوباره کاری شود. به هرحال شاه زاهدی را وابسته به آمریکا می دانست و تا زمانی که به آمریکا نرفته و از نزدیک با مقامات آمریکا از نزدیک ملاقات نکرده بود جرئت برکناری زاهدی را نداشت. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1-محمود طلوعی، بازیگران عصرپهلوی، ج 1،تهران، انتشارات علمی، 1371، ص 4-8. 2- ابراهیم صفایی، زندگی نامه سپهبد زاهدی، تهران، علمی، 1373، ص 13. 3- باقر عاقلی، نخست وزیران ایران، تهران، انتشارات جاویدان، 1374، ص 814. 4- ماروین زونیس، شکست شاهانه، ترجمه اسماعیل زند، تهران، انتشارات نور، 1370، ص 273. 5- ابراهیم صفایی، همان، ص 73. 6- ماروین زونیس، همان، ص 273. 7- پیتر آوری، تاریخ معاصر ایران از تاسیس سلسله پهلوی تا کودتای 28 مرداد، ترجمه مهرآبادی، تهران، انتشارات عطایی، 1361، ص 299. 8- ابراهیم صفایی، همان ص 84 – 83. 9- ٱبراهامیان، یرواند، تاریخ ایران مدرن، ترجمه ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، 1389، ص 223. 10- محمود طلوعی، همان، ص 413. 11- ابراهیم صفایی، همان ص 207. 12- خسرو معتضد، 61 سال شاه، نشر ثالث، تهران، 1388، ص 1853. 13- محمدعلی موحد، خواب آشفته نفت، از کودتای 28 مرداد تا سقوط زاهدی، تهران، نشر کارنامه، 1383، ص 119. 14- ابراهیم صفایی، همان، ص 208. 15- همان، ص 209. 16- جعفر مهدی نیا، همان ص 491- 490. 17- جامی، گذشته چراغ راه آینده است، ققنوس، تهران، 1377، ص 624. 18- موحد، محمد علی، همان، ص 120. 19- همان، ص 12./م
شنبه ، ۱۴فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: بلاغ نیوز]
[مشاهده در: www.bloghnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 91]
-
گوناگون
پربازدیدترینها