محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1844876621
جنگ نفتی بزرگ عربستان علیه ایران، سحری که به ساحر بازگشت
واضح آرشیو وب فارسی:زمان نیوز: تحلیل مسائل بین المللی در ایران دچار غلبه ی نگاه های سیاسی و امنیتی است و ضعف ادبیات و نگاه های اقتصادی و اقتصاد سیاسی در همه ی سطوح (از مسئولین گرفته تا دانشگاهیان و اصحاب رسانه و فعالین) به وضوح مشاهده می شود. در حالی که اندیشکده های انگلیسی و تا حدی عربی به اقتصاد آل سعود بسیار پرداخته اند، اما در ایران کمتر به این مسئله پرداخته شده است. این مقاله با بررسی تاریخچه ی آل سعود در راه اندازی جنگ های نفتی، ابعاد آخرین جنگ اقتصادی سعودی علیه ایران را تشریح خواهد کرد. همچنین با بیان این نکته که چگونه این جنگتحلیل مسائل بین المللی در ایران دچار غلبه ی نگاههای سیاسی و امنیتی است و ضعف ادبیات و نگاههای اقتصادی و اقتصاد سیاسی در همه ی سطوح (از مسئولین گرفته تا دانشگاهیان و اصحاب رسانه و فعالین) به وضوح مشاهده می شود. عربستان سعودی دارای دومین منابع نفتی دنیا و بزرگترین صادرکننده ی نفت دنیا است. این کشور با کاهش تولید نفت یا افزایش آن می تواند بر بازار انرژی دنیا تأثیر اساسی بگذارد. تاریخ نشان داده که آل سعود به راحتی از حربه ی نفتی برای پیشبُرد سیاست های خود استفاده می کند. در حالی که اندیشکده های انگلیسی و تا حدی عربی به اقتصاد آل سعود بسیار پرداخته اند، اما در ایران کمتر به این مسئله پرداخته شده است. این مقاله با بررسی تاریخچه ی آل سعود در راه اندازی جنگهای نفتی، ابعاد آخرین جنگ اقتصادی سعودی علیه ایران را تشریح خواهد کرد. همچنین با بیان این نکته که چگونه این جنگ نفتی بیشترین آسیب را به خودِ عربستان وارد کرده، به تشریح تأثیر اوضاع اقتصادی فعلی عربستان بر سیاست خارجی آل سعود خواهد پرداخت. تنبیه غرب، اولین تجربه ی استفاده از سلاح نفتی نفت، در نیم قرن گذشته مهمترین ابزاری بوده که آل سعود برای اثر گذاشتن بر اقتصاد جهانی داشته است. اولین تجربه ی استفاده از سلاح نفت توسط عربستان در سال 1973 و در جنگ چهارم اعراب و رژیم صهیونیستی رخ داد. با آغاز جنگ، کشورهای عربی تولیدکننده ی نفت تصمیم می گیرند که تا پایان جنگ، هر ماه 5 درصد از تولید نفت خود را کم کنند و قیمت آن را افزایش دهند. جنگ 5 ماه به طول انجامید و تا انتهای جنگ، 25 درصد از تولید نفت این کشورها کاسته شد و قیمت نفت روی چهاربرابر قیمت قبل از جنگ تثبیت شد. این امر دست آوردهای بزرگ سیاسی و اقتصادی برای آل سعود و کشورهای نفتی به همراه داشت. آل سعود نقش رهبری در این قضیه داشت.[1] شوروی و ایران، هدف دومین جنگ نفتی سعودی در دهه ی شصت شمسی (مصادف با دهه ی 80 میلادی) شاهد کاهش تدریجی قیمت نفت هستیم و در سال های جنگ ایران و عراق، روز به روز قیمت نفت کاهش پیدا می کرد تا این که در سال 65، قیمت نفت به پایین ترین مقدار خود رسید. برخی دلایل این افت قیمت را اقتصادی و ناشی از کاهش تقاضا می دانند اما این قضیه به تنهایی نمی تواند منجر به چنین کاهش قیمتی بشود. فرزند رونالد ریگان در مقاله ای در سال 2014، اوباما را نصیحت کرد که برای شکست دادن روسیه- که به کریمه حمله کرده بود- از شیوه ی پدرش تبعیت کند که توانست شوروی را بدون شلیک حتی یک گلوله شکست دهد. وی می گوید که پدرش از یک سوپراسلحه برای شکست شوروی استفاده کرد: نفت . وی در ادامه توضیح می دهد که چون نفت تنها چیزی بود که شوروی می توانست صادر بکند و منبع مهم درآمد برای شوروی بود، پس پدرم از سعودی ها خواست تا بازار را غرق در نفت ارزان کنند.[2] وی ادامه می دهد که نفتِ ارزان، باعث بی ارزش شدن روبل روسی شد که متعاقب آن، بحران های شوروی شروع شد که به فروپاشی آن ختم گردید. او اوباما را دعوت به تکرار این عملِ پدرش می کند. اما افزایش تولید نفت سعودی نه فقط به شوروی بلکه به اقتصاد سایر کشورهای اوپک نیز لطمه وارد کرد. فشار این کاهش نفت بر ایران در حال جنگ که صادرات آن از سعودی کمتر بوده و جمعیت چندبرابری داشته، بسیار محسوس تر می بود تا عربستان. لذا عربستان با یک تیر دو نشان را هدف گرفته بود. گفته می شود که پس از حمله ی صدام به کویت، عربستان تلاش های مشابهی برای ضربه زدن به صدام نیز انجام داده است. فرزند رونالد ریگان در مقاله ای در سال 2014، اوباما را نصیحت کرد که برای شکست دادن روسیه- که به کریمه حمله کرده بود- از شیوه ی پدرش تبعیت کند که توانست شوروی را بدون شلیک حتی یک گلوله شکست دهد. وی می گوید که پدرش از یک سوپراسلحه برای شکست شوروی استفاده کرد: نفت. وی در ادامه توضیح می دهد که چون نفت تنها چیزی بود که شوروی می توانست صادر بکند و منبع مهم درآمد برای شوروی بود، پس پدرم از سعودی ها خواست تا بازار را غرق در نفت ارزان کنند.[2] وی ادامه می دهد که نفتِ ارزان، باعث بی ارزش شدن روبل روسی شد که متعاقب آن، بحران های شوروی شروع شد که به فروپاشی آن ختم گردید. انتحار نفتی ضد ایران در سال 2008 علی رغم همه ی تحریم ها و فشارها و توطئه های غربی، ایران از ابتدای قرن 21 توانسته از رقبای منطقه ای متعدد خود پیشی گرفته و قدرت خود را در مسیر صعود قرار دهد. تجمیع عوامل مساعد متعدد سیاسی، تاریخی، فرهنگی، جئوپولیتیک و... در ایران باعث شده است که برتری های نسبی زیادی در این زمینه بر سایر کشورهای منطقه داشته باشد. کشورهای منطقه ای رقیبِ ایران هرچند برخی مزیت هایی را نسبت به ایران دارند، ولی جامعیت ابعاد ایران در هیچ بازیگر دیگری فراهم نیست. ایران همیشه آمریکا و رژیم صهیونیستی را دشمن اصلی خود تعریف کرده و نسبت به کشورهای منطقه تساهل به خرج داده است. اما کشورهای جنوب خلیج فارس که ضعف ها و تضادهای درونی زیادی دارند، از ابتدای انقلاب، بنا را بر تهدید انگاشتن انقلاب اسلامی گذاشتند. ایده ی کاهش قیمت نفت برای «فشردن گلوی» اقتصاد ایران برای اولین بار در سال 2006 توسط نواف عبید، مشاور امنیتی سعودی مطرح شد.[3] هدف این طرح کاهش توان حمایت ایران از حزب الله و نیروهای مقاومت در عراق بود. این طرح عملاً در سال 2008 پیاده شد و قیمت نفت با کاهش شدیدی مواجه شد ولی دوام زیادی نیاورد. در سال 2011، ترکی الفیصل (رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان و سفیر سابق عربستان در آمریکا) در جمع ناتو اعلام کرد که ریاض آماده می شود تا سیل نفت را روانه ی بازار کند تا با کاهش عایدات نفتی ایران، مانع دست یابی ایران به بمب هسته ای شود. وی همچنین ادعا کرد که به قدری ظرفیت مازاد تولید دارند که اگر نفت ایران قطع شود، می توانند نفت خود را جایگزین آن کنند.[4] ایده ی کاهش قیمت نفت برای «فشردن گلوی» اقتصاد ایران برای اولین بار در سال 2006 توسط نواف عبید، مشاور امنیتی سعودی مطرح شد. هدف این طرح کاهش توان حمایت ایران از حزب الله و نیروهای مقاومت در عراق بود. این طرح عملاً در سال 2008 پیاده شد و قیمت نفت با کاهش شدیدی مواجه شد ولی دوام زیادی نیاورد. در سال 2011، ترکی الفیصل (رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان و سفیر سابق عربستان در آمریکا) در جمع ناتو اعلام کرد که ریاض آماده می شود تا سیل نفت را روانه ی بازار کند تا با کاهش عایدات نفتی ایران، مانع دست یابی ایران به بمب هسته ای شود. وی همچنین ادعا کرد که به قدری ظرفیت مازاد تولید دارند که اگر نفت ایران قطع شود، می توانند نفت خود را جایگزین آن کنند. جنگ بزرگ نفتی در سال 1393 کاهش قیمت نفت در سال 2014 امری قابل پیش بینی بود. ورود نفت های غیرمتعارف سنگی (شیل) به بازار آمریکا و بی نیازی این کشور از واردات، باعث افزایش عرضه و نتیجتاً کاهش قیمت می شد. اما در پاییز 1393 سعودی ها مجدداً شروع به غرق کردن بازار کردند که باعث سقوط آزاد قیمت نفت شد. از آن زمان تا کنون نفت 70 درصد از قیمت خود را از دست داده و به پایین ترین قیمت خود از سال 1990 رسیده است.[5] کاهش قیمت نفت در سال 2008 دوام زیادی نداشت و قیمت نفت به سرعت سیر صعودی یافت اما در مورد اخیر، علاوه بر این که سیر نزولی قیمت نفت بیش از 18 ماه دوام داشته، هیچ چشم انداز روشنی برای افزایش قیمت نفت در کوتاه مدت وجود ندارد. جنگ نفتی آل سعود علیه ایران، به کاهش قیمت نفت ختم نمی شد. آل سعود بنا بر پیشنهاد آمریکایی ها مذاکرات گسترده ای را با مشتری های نفت ایران در آسیای شرقی داشت تا آن ها را راضی بنماید به جای نفت ایران از نفت عربستان استفاده کنند. با این کار هم فروش نفت ایران کاهش می یافت و هم این کشورها بهانه ای برای مخالفت با تحریم های ایران نداشتند.[6] صادرات نفت ایران از سال 2012 کاهش زیادی داشته ولی در یک سال اخیر رو به صعود بوده است. در نتیجه سعودی ها هم زمان از دو حربه ی کاهش قیمت نفت و کاهش میزان فروش نفت علیه ایران استفاده کردند. اهداف جنگ بزرگ نفتی این اقدام، تمام کشورهایی را که دارای اقتصاد تک محصولیِ نفتی هستند، شدیداً متأثر میکرد. مهم ترین اهداف، البته ایران و روسیه بودند. آل سعود و آمریکا در پی آن بودند که با افت شدید قیمت نفت، اقتصاد ایران و روسیه را هدف قرار دهند. نسبت بالایی از درآمد این دو کشور از نفت و گاز حاصل می شد و کاهش قیمت انرژی می توانست باعث تورم و تعطیلی کارخانه ها و افزایش بیکاری و دامن زدن نا آرامی ها در این دو کشور بشود. در نهایت این امر می توانست از حمایت این کشورها از سوریه بکاهد و به شکست دولت سوریه در مقابل تروریست ها منجر شود. این سیاست می توانست از ماجراجویی روسیه در قضیه ی اوکراین و کریمه نیز در راستای منافع غرب بکاهد. جنگ نفتی آل سعود علیه ایران، به کاهش قیمت نفت ختم نمی شد. آل سعود بنا بر پیشنهاد آمریکایی ها مذاکرات گسترده ای را با مشتری های نفت ایران در آسیای شرقی داشت تا آن ها را راضی بنماید به جای نفت ایران از نفت عربستان استفاده کنند. با این کار هم فروش نفت ایران کاهش می یافت و هم این کشورها بهانه ای برای مخالفت با تحریم های ایران نداشتند. کاهش قیمت انرژی بر قطر نیز تأثیرگذار بود. این کشور مزاحم سیاست های آل سعود در مصر بود و در سوریه نیز می توانست پرونده را از دست این کشور خارج کند. کاهش قیمت ها در مجبور کردن قطر به انزوا تا حدی موفق بوده است. قطر، شبکه ی الجزیره مباشر مصر را تحت فشار سیاسی و اقتصادی تعطیل کرد و اخیراً نیز از اخراج 500 کارمند شبکه ی الجزیره خبر داده است. قطر با خریدن یکی از شرکت های تلویزیون کابلی در آمریکای شمالی، شبکه ای به اسم «الجزیره آمریکا» تأسیس کرده بود تا بر افکار عمومی آمریکا تاثیر بگذارد و بنا بود این شبکه رقیب شبکه های اصلی این کشور مثل سی ان ان و فاکس نیوز بشود، اما پس از خرج کردن بیش از نیم میلیارد دلار، قطر اخیراً اعلام کرد که این شبکه به زودی تعطیل خواهد شد.[7] این کشور پس از 15 سال، در سال جاری با کسری بودجه ی 12 میلیاردی مواجه است[8] و 5.5 میلیارد استقراض خارجی داشته است. عمان نیز دست به استقراض یک میلیاردی از منابع خارجی زده است.[9] همچنین کشور ونزوئلا که روابط خصمانه ای با آمریکا دارد، شدیدترین وابستگی را به درآمد نفت داشته و کاهش بهای نفت، شدیداً باعث تضعیف دولت ضد غربی آن شده است. در عراق نیز کاهش درآمدهای نفتی باعث شده تا از کارآمدی دولت در اداره ی کشور و مبارزه با داعش کاسته شود و مردم عراق، فساد دولتی را که پشت ثروت فراوان نفتی مخفی شده بود، کاملاً احساس کردند و خواستار مبارزه با فساد در این کشور شدند که تا حدی تبدیل به بحران داخلی در عراق شده است. عراق در سال 2015 از بانک توسعه ی جهانی، 1.7 میلیارد استقراض کرده است.[10] کردستان عراق نیز از این کاهش قیمت نفت شدیداً متضرر و منفعل شده و حتی خود داعش نیز از کاهش عایدات نفتی ناشی از فروش نفت عراق و سوریه به ترکیه آسیب دیده است.[11] در این بین به نظر می رسد امارات کمتر از سایر بازیگران متحمل ضرر شده است. مهم ترین آسیب دیدگان این نقشه قرار بوده کشورهای ضد غربیِ وابسته به درآمد نفتی باشند که با تحریم ها مواجه هستند، اما هیچ یک از کشورهای نفتی از آن بی آسیب نمانده است. تأثیر جنگ اقتصادی آل سعود هدفِ انتحار نفتی آل سعود، اقتصاد ایران و روسیه بود، اما به نظر می رسد که این دو کشور به مراتب کمتر از خودِ عربستان آسیب دیده اند. اقتصاد ایران به خاطر تحریم های هسته ای، به کم بودنِ درآمدِ نفتی عادت کرده است. همچنین در نتیجه ی برجام، باید مبالغی از پول های بلوکه شده وارد اقتصاد ایران بشود و در صورت برداشته شدن موانع تجارت با سایر کشورها، صادرات نفت ایران افزایش خواهد یافت و اقتصاد ایران می تواند در سایر زمینه های غیر نفتی (صنعت، توریسم، ترانزیت و...) توسعه یابد.انرژی، حدود نیمی از درآمد دولت فدرال روسیه و 18 درصد تولید ناخالص داخلی (جی.دی.پی) آن است در حالی که 80 درصد بودجه ی عربستان از انرژی تأمین می شود و 45 درصد تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد. از سوی دیگر ارزش روبل روسیه نسبت به دلار شناور است که این امر، مانورپذیری زیادی به دولت روسیه می دهد، اما در عربستان قیمت دلار ثابت است که بار سنگینی بر دوش دولت می گذارد. ایران و روسیه از لحاظ سیاسی با ثبات تر از عربستان هستند و برای تأمین امنیت به منابع خارجی متکی نیستند، اما عربستان در طول 80 سال گذشته همیشه امنیت خود را برون سپاری کرده که بالطبع بسیار هزینه بَر است.[12] آل سعود و آمریکا در پی آن بودند که با افت شدید قیمت نفت، اقتصاد ایران و روسیه را هدف قرار دهند. نسبت بالایی از درآمد این دو کشور از نفت و گاز حاصل می شد و کاهش قیمت انرژی می توانست باعث تورم و تعطیلی کارخانه ها و افزایش بیکاری و دامن زدن ناآرامی ها در این دو کشور بشود. در نهایت این امر می توانست از حمایت این کشورها از سوریه بکاهد و به شکست دولت سوریه در مقابل تروریست ها منجر شود. این سیاست می توانست از ماجراجویی روسیه در قضیه ی اوکراین و کریمه نیز در راستای منافع غرب بکاهد. کاهش قیمت نفت در سال گذشته حدود 300 میلیارد دلار به کشورهای جنوب خلیج فارس لطمه زده است.[13] این رقمِ بسیار بزرگ که نزدیک به نیمی از تولید ناخالص داخلی سعودی است، نشان دهنده ی استیصال سعودی ها در مواجهه با ایران است. اگر گزینه های سیاسی، نظامی، امنیتی یا اقتصادی دیگری در مقابل ایران داشتند، قطعاً با بخشی از این پول می توانستند آن را به اجرا برسانند، اما این انتحار نفتی و گذشتن از این میزان انبوه پول به خوبی نشان دهنده ی نداشتن گزینه ای دیگر در مقابل ایران است. سحری که به ساحر برگشت! امروزه بیشترین هشدارها و مقالات در مورد اوضاع بد اقتصادی عربستان منتشر می شود اما کسی در مورد ایران و روسیه هشدار نمی دهد. صندوق بین المللی پول در گزارشی هشدار داد که اگر هزینه های دولت عربستان مهار نشود، این کشور تا 2020 ورشکسته می شود.[14] در این گزارش اشاره می شود که عربستان در سال 2014 حدود 3.4 درصد کسری بودجه داشته اما در سال 2015، کسری بودجه عربستان به 21.6 درصد (حدود 100 میلیارد دلار) رسیده است و پیش بینی می شود که در سال 2016، کسری بودجه ی این کشور 19.4 درصد باشد. عربستان سعودی در حال حاضر 650 میلیارد دلار ذخیره ی ارزی در خارج از کشور دارد که به سرعت در حال مصرف آن است[15] و به کمترین میزان خود در چهار سال گذشته رسیده است. پیش بینی می شود ذخایر مالی عربستان به 500 میلیارد دلار در سال 2016 برسد.[16] موسسه اعتبارسنجی «استاندارد اند پورز»، اعتبار مالی دولت عربستان سعودی را یک رتبه کاهش داده و عربستان برای اولین بار از سال 2007 مجبور به فروش اوراق قرضه شد.[17] دولت عربستان سعودی قیمت نفت و برق و آب را افزایش داده و تورم در این کشور با افزایش 70 درصدی به 4 درصد رسید. وزارت خانه ها پروژه های جدید را متوقف کرده و خرید ماشین و تجهیزات را ممنوع کردند و پرداخت به کارفرماها دچار تأخیر شده است.[18] رشد اقتصادی این کشور که برای مدت طولانی 5 درصد بوده، پیش بینی می شود که در این سال به 2 درصد کاهش یابد. محدودیت های خارجیهای شاغل در عربستان بیشتر شده تا فرصت های شغلی برای خود سعودی ها ایجاد شود و یکی از مسئولین رده بالای سعودی، پیش بینی اخراج یک میلیون کارگر از عربستان را کرده است.[19] عربستان پس از 10 سال، برای اولین بار در پی دریافت وام 10 میلیاردی از نهادهای بین المللی برآمده است[20] و بسیاری، قطع کمک این کشور به ارتش لبنان را نتیجه ی همین مشکلات اقتصادی ارزیابی می کنند. اخبار این چنینی که نشان دهنده ی کوچک تر شدن سفره ی آل سعود است، در سال گذشته بسیار منتشر شد. از آن جایی که اقتصاد خانگی عربستان در حقیقت توزیعِ درآمد نفت است، در نتیجه خیلی طبیعی است که با کاهش درآمد نفت، عایدات جامعه ی عربستان با کاهش مواجه شود. لذا مردم عربستان نیز این تنش اقتصادی را تماماً احساس خواهند کرد. لغو کردن یارانه ها همیشه یک حرکت اعتراض برانگیز در سطح مردم بوده است و این امر به خوبی نشان می دهد که کار آل سعود به کجا رسیده است که حاضر است خطر ناآرامی ها و نارضایتی های مردمی را تقبل بکند در حالی که آل سعود همیشه در بزنگاهها از طریق این یارانه ها سعی کرده مردم را از اعتراض سیاسی باز دارد.اندیشکده بروکینگز مهم ترین تهدید اقتصادی آل سعود را جمعیت جوان این کشور می داند که فاقد کار هستند.[21] دو سوم جمعیت عربستان جوانان زیر 30 سال هستند[22] و این جمعیت جوان هم اکنون از دانشگاه ها فارغ التحصیل می شوند. در نسل های قبلی، هر سعودی با داشتن یک مدرک دانشگاهی، به سادگی در دولت یا آرامکو استخدام می شد اما امروزه با افزایش شدید جمعیت و اوضاع بد نفتی، این امر امکان پذیر نیست. عربستان حدود 9 میلیون کارگر خارجی دارد که بسیاری از فرصت های شغلی را اشغال کرده اند اما جوانان سعودی حاضر نیستند در بسیاری از این مشاغل کار کنند و این مشاغل را شایسته ی کارگارهای خارجی دانسته و برای خود عار می شمارند! این مسئله بزرگ ترین چالش اجتماعی عربستان در دهه ی پیشِ رو است که اوضاع فعلی نفت آن را وخیم تر می کند. آل سعود اگر این مسئله را حل نکند، شاهد اعتراضات اجتماعی خواهد بود و ممکن است این جوانان جذب گروه های تروریستی بشوند و امنیت ملی آل سعود تهدید شود. کاهش قیمت نفت در سال گذشته حدود 300 میلیارد دلار به کشورهای جنوب خلیج فارس لطمه زده است. این رقمِ بسیار بزرگ که نزدیک به نیمی از تولید ناخالص داخلی سعودی است، نشان دهنده ی استیصال سعودی ها در مواجهه با ایران است. اگر گزینه های سیاسی، نظامی، امنیتی یا اقتصادی دیگری در مقابل ایران داشتند، قطعاً با بخشی از این پول می توانستند آن را به اجرا برسانند، اما این انتحار نفتی و گذشتن از این میزان انبوه پول به خوبی نشان دهنده ی نداشتن گزینه ای دیگر در مقابل ایران است. تأثیرات تنزّل اقتصادی عربستان بر سیاست خارجی این کشور سیاست خارجی عربستان سعودی بیش از آن که اتحاد و ائتلاف بر پایه ی منافع یا ارزش های مشترک باشد، اتحاد و ائتلاف بر پایه ی تغذیه ی مالی انواع بازیگران است. این متحدین شامل دولت ها، رسانه ها، سازمان های بین المللی (مثل اتحادیه عرب)، لابی ها، نهادها (اندیشکدهها، موسسات خیریه، دانشگاهها، الازهر، شبکه ی مساجد و حوزه های علمیه در سراسر دنیا) و اشخاص و نخبگان سیاسی و دینی سایر کشورها است. این امر یعنی این که سیاست خارجی عربستان یک سیاست خارجی شدیداً هزینه بر است. مصر، اردن، فلسطین و بحرین، به طور سنتی چهار کشور دریافت کننده ی اصلی کمک های سعودی هستند. همچنین جنگ یمن و سوریه و تا حدی عراق و لیبی نیز از اصلی ترین مخارج سیاست خارجی عربستان است.اخبار پراکنده ای از کاهش کمک های مالی آل سعود به متحدین شنیده می شود (که برخی از آن ها متقن هستند مانند لغو کمک 3 میلیارد دلاری به ارتش لبنان)، اما هنوز نمی توان آن را به عنوان یک رویکرد جدید در سیاست خارجی عربستان به رسمیت شناخت، زیرا که حتی شاهد خرید متحدین جدید مانند سودان و جیبوتی توسط عربستان نیز بوده ایم. در واقع باید گفت که سیاست خارجی عربستان تا کنون کمترین میزان واکنش نسبت به کاهش قیمت نفت را شاهد بوده است. اما شکی نیست که با تداوم قیمت پایین نفت، سیاست خارجی فعلی آل سعود نمی تواند پایدار باشد. تداوم حالت فعلی شاید یک تا سه سال دیگر برای آل سعود ممکن باشد اما در صورت ادامهی این وضعیت، عربستان به سرعت به سمت ورشکستگی اقتصادی پیش خواهد رفت. قیمت نفت هرچند با دسیسه ی عربستان سقوط کرد، اما تغییرات بازار نفت پس از کاهش قیمت نفت به شکلی بود که بالا بردن مجدد قیمت نفت کار ساده ای نبوده و از عربستان ساخته نیست. عربستان اگر مجدداً تولید نفت خود را کاهش بدهد، به احتمال قوی فقط سهم خود را از بازار از دست خواهد داد و شاهد کاهش مضاعف درآمد خواهد شد. حتی در صورتی که تولیدکنندگان نفت بتوانند بر سر میزان تولید خود به توافق صادقانه ای برسند، افزایش قیمت نفت زمان بر خواهد بود و هیچ موقع به قیمت قبلی خود یعنی بالای 100 دلار نخواهد رسید. در نتیجه عربستان نمی تواند روی افزایش قابل توجه درآمدهای نفتی در دو سال آینده حساب کند و دو گزینه در سیاست خارجی خود پیش رو دارد: 1- ادامه ی وضعیت فعلیِ سیاست خارجی و تهی سازیِ ذخایر ارزی؛ 2- کاهش هزینه های سیاست خارجی. در عمل وضعیت فعلی تا مدتی ادامه خواهد یافت و اگر آل سعود در پرونده های منطقه ای به پیروزی نرسد، نتیجتاً باید به سمت کاهش هزینه های سیاست خارجی برود. امروزه بیشترین هشدارها و مقالات در مورد اوضاع بد اقتصادی عربستان منتشر می شود اما کسی در مورد ایران و روسیه هشدار نمی دهد. صندوق بین المللی پول در گزارشی هشدار داد که اگر هزینه های دولت عربستان مهار نشود، این کشور تا 2020 ورشکسته می شود. در این گزارش اشاره می شود که عربستان در سال 2014 حدود 3.4 درصد کسری بودجه داشته اما در سال 2015، کسری بودجه عربستان به 21.6 درصد (حدود 100 میلیارد دلار) رسیده است و پیش بینی می شود که در سال 2016، کسری بودجه ی این کشور 19.4 درصد باشد. کاهش هزینه های سیاست خارجی چگونه خواهد بود؟ میزان ذخایر ارزی را می توان یکی از شاخصه های امنیت ملی یک کشور دانست که نباید از حد معینی کمتر بشود. با این حساب آل سعود نمی تواند در پی خرج کردن همه ی ذخایر خود باشد. بنا بر پیش بینیِ صندوق بین المللی پول، عربستان اگر با همین نرخ فعلی به مصرف این ذخائر ادامه بدهد، طی 5 سال ورشکسته خواهد شد. در نتیجه باید انتظار داشت که با ادامه ی اوضاع فعلی اقتصادی، سیاست تهاجمی و افسارگسیخته ی عربستان بتواند دو الی سه سال دوام بیاورد. پس باید انتظار داشت که عربستان در پی آن باشد که ریاضت اقتصادی را در سیاست خارجی نیز پیشه کند. این تغییرات می تواند در قالب کاهش کمک ها به سایر کشورها از قبیل مصر و اردن و پاکستان و... یا کاهش کمک های نظامی همانند قضیه ی لبنان، کاهش خریدهای نظامی، خاتمه بخشیدن به برخی تجاوزات خود همانند حمله به یمن، کاهش کمک های نظامی به معارضان سوری و در نهایت کاهش طرح های نفوذ خود در سراسر دنیا ( مدارس دینی و مساجد وهابیت، موسسات به ظاهر خیریه، رسانه ها و...) و دور انداختن برخی متحدین کم اهمیت همانند سودان باشد. شاید بتوان عدم توان سعودی در مواجهه ی بلندمدت با ایران را مهم ترین دلیل برای این امر دانست که آمریکایی ها مدعیات عربستان برای مقابله با ایران را جدی نمی گیرند و خواستار تقسیم منطقه و صلح سرد با ایران هستند. نقطه قوتی که نقطعه ضعف نیز هست به نظر می رسد که پایین بودن قیمت نفت در درازمدت، بهترین ابزار سرد برای مهار افسارگسیختگی در سیاست خارجی آل سعود است. ایران پتانسیل صنعتی شدن بالایی دارد و همچنین به لحاظ اجتماعی و سیاسی و جغرافیایی، شرایط بسیار مهیاتری برای تحمل بلندمدتِ قیمت پایین نفت دارد. اما جامعه ی عربستان چنین توانایی هایی را نداشته و غیاب درآمدهای هنگفت نفتی علاوه بر این که سیاست خارجی عربستان سعودی را شدیداً متأثر و منقبض می کند، مشروعیت داخلی این خاندان را نیز زیر سؤال می برد و عربستان را شدیداً به مسائل داخلی مشغول خواهد کرد. از سوی دیگر اگر نفت کالای ارزشمندی نباشد، عربستان مهم ترین جذابیت خود برای غربی ها را از دست می دهد و این امر در کنار شناخته شدن روزافزون چهره ی سیاه سعودی ها در رسانه های غربی، جایگاه بین المللی این کشور را تضعیف می کند. علاوه بر این، کاهش درآمدهای نفتی، کشورهای کوچک نفتی حاشیه ی خلیج فارس را نیز- که همیشه پشتیبان آل سعود بودند- شدیداً متأثر می کند. مهم تر از همه، ما در دهه ی گذشته شاهد بودیم که آمریکا بارها در مسائل مختلف به نفع عربستان دخالت کرد اما همیشه هزینه ی آن را دریافت می کرد. اخیراً آمریکایی ها حاضر نیستند حتی در ازای دریافت هزینه، برخی خواسته های آل سعود را اجابت کنند. اگر در آیندهای نزدیک عربستانی ها توان پرداختن هزینه ی دفاع از خود توسط آمریکا را نداشته باشند، قطعاً نخواهند توانست روی کمک آمریکایی ها حسابی باز کنند. سیاست خارجی عربستان سعودی بیش از آن که اتحاد و ائتلاف بر پایه ی منافع یا ارزش های مشترک باشد، اتحاد و ائتلاف بر پایه ی تغذیه ی مالی انواع بازیگران است. این متحدین شامل دولت ها، رسانه ها، سازمان های بین المللی (مثل اتحادیه عرب)، لابی ها، نهادها (اندیشکدهها، موسسات خیریه، دانشگاهها، الازهر، شبکه ی مساجد و حوزه های علمیه در سراسر دنیا) و اشخاص و نخبگان سیاسی و دینی سایر کشورها است. این امر یعنی این که سیاست خارجی عربستان یک سیاست خارجی شدیداً هزینه بر است. نتیجه گیری در نهایت باید گفت که مهم ترین نقطه ی قوت عربستان یعنی «نفت»، مهم ترین نقطه ی ضعف و پاشنه ی آشیل عربستان سعودی است و اگر این کشور همچنان بخواهد به خصومت علیه ایران ادامه بدهد، هیچ ابزاری بهتر از آن برای تضعیف این کشور وجود ندارد. به همین خاطر اقتصاد عربستان را به یک بمب ساعتی تشبیه می کنند که اگر خنثی نشود، تأثیرات سخت و حتی جبران ناپذیری بر عربستان خواهد گذاشت. در نتیجه می توان گفت کاراترین سلاح ایران برای ضربه زدن به عربستان، تلاش برای پایین نگه داشتن قیمت نفت برای بلندمدت است. اما لازمه ی آن عزم ملی برای جداکردن نفت از اقتصاد ایران و اجماع نخبگانی حول این موضوع است. این امر علاوه بر سختی هایی که دارد، می تواند فواید زیادی نیز برای ایران داشته باشد مانند نجات پیدا کردن اقتصاد کشور از بیماری هلندی و راه انداختن چرخ صنعت. اما پایین بودن قیمت نفت، قدرت سخت و نرم و موقعیت آل سعود و شرکایش در خلیج فارس را شدیداً متزلزل می کند و از وابستگی متحدین عربستان مانند مصر به آن می کاهد. به نظر می رسد که پایین بودن قیمت نفت در درازمدت، بهترین ابزار سرد برای مهار افسارگسیختگی در سیاست خارجی آل سعود است. ایران پتانسیل صنعتی شدن بالایی دارد و همچنین به لحاظ اجتماعی و سیاسی و جغرافیایی، شرایط بسیار مهیاتری برای تحمل بلندمدتِ قیمت پایین نفت دارد. اما جامعه ی عربستان چنین توانایی هایی را نداشته و غیاب درآمدهای هنگفت نفتی علاوه بر این که سیاست خارجی عربستان سعودی را شدیداً متأثر و منقبض می کند، مشروعیت داخلی این خاندان را نیز زیر سؤال می برد. اما معلوم نیست که محاسبات بین المللی به ایران اجازه ی دخالت فعال در پایین نگه داشتن قیمت نفت را بدهد. زیرا برخی کشورهای نزدیک به ایران مانند روسیه، عراق، ونزوئلا نیز از این امر آسیب می بینند. ولی به نظر می رسد در کوتاه مدت احتیاجی هم به دخالت فعال برای پایین نگه داشتن قیمت نفت نیست و بازار نفت در قیمت پایین به تعادل مستحکمی رسیده است. [1] http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=40637#_ftnref7 [2] http://townhall.com/columnists/michaelreagan/2014/03/06/putin-petroleum-and-pantyhose-n1804878 [3] http://www.nytimes.com/2016/03/13/opinion/sunday/how-saudi-arabia-turned-its-greatest-weapon-on-itself.html?_r=0 [4] http://www.forbes.com/sites/christopherhelman/2011/06/22/saudis-set-to-bankrupt-iran-with-flood-of-oil/#6323e3f55cb3 [5] http://www.nytimes.com/interactive/2016/business/energy-environment/oil-prices.html?_r=0 [6] www.rand.org/content/dam/rand/pubs/occasional.../RAND_OP351.pdf [7] http://uk.businessinsider.com/al-jazeera-america-shutting-down-2016-1?r=US&IR=T [8] http://www.raialyoum.com/?p=413146&fb_ref=Default [9] http://www.independent.co.uk/news/business/news/saudi-arabia-10bn-international-borrwing-loans-banks-oil-price-a6909496.html [10] http://www.rferl.org/content/falling-oil-prices-impact-russia-saudi-arabia-iran-iraq-islamic-state/27497423.html [11] http://www.rferl.org/content/falling-oil-prices-impact-russia-saudi-arabia-iran-iraq-islamic-state/27497423.html [12] http://time.com/4188317/saudi-arabia-will-be-the-big-loser-from-the-plunge-in-oil-prices/ [13] http://www.nytimes.com/interactive/2016/business/energy-environment/oil-prices.html?_r=0 [14] http://tabyincenter.ir/index.php/rasad/کاهش-بهای-نفت؛-سلاحی-که-عربستان-به-سمت-ایران-نشانه-رفت،-اما-دامن-خودش-را-گرفت [15] http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/saudi-arabia-could-be-bankrupt-within-five-years-imf-predicts-a6706821.html [16] http://www.theglobeandmail.com/report-on-business/rob-commentary/is-saudi-arabia-approaching-an-economic-breaking-point/article28702109/ [17] http://www.presstv.ir/DetailFa/2016/03/27/457755/Suu-Kyi-angered-because-interviewer-was-Muslim [18] http://www.theglobeandmail.com/report-on-business/rob-commentary/is-saudi-arabia-approaching-an-economic-breaking-point/article28702109/ [19] http://profit.ndtv.com/news/budget/article-in-era-of-cheap-oil-saudi-loses-shine-for-foreign-workers-1290105 [20] http://www.independent.co.uk/news/business/news/saudi-arabia-10bn-international-borrwing-loans-banks-oil-price-a6909496.html [21] http://www.brookings.edu/research/opinions/2015/12/30-saudi-arabia-economic-time-bomb-alkhatteeb [22] http://www.ibtimes.com/saudi-arabias-youth-unemployment-problem-among-king-salmans-many-new-challenges-after-1793346
شنبه ، ۱۴فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: زمان نیوز]
[مشاهده در: www.zamannews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 120]
-
گوناگون
پربازدیدترینها