محبوبترینها
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان میشوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستورانها و کافهها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیههای کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1825014430
«دهلی ستاره بود» تجلی عینی سفرنامه نویسی و شاعری
واضح آرشیو وب فارسی:سیرنگ: محمد جواد آسمان می گوید مجموعه «دهلی ستاره بود» سفرنامه ای منظوم است که هم برجستگی نگاه شاعرانه در آن گم نشده و هم واقعاً سفرنامه است.به گزارش سیرنگ محمد جواد آسمان شاعر و فعال ادبی در یادداشتی که در ادامه از نگاه شما می گذرد نگاهی به ویژگی های زبانی و موسیقایی منظومه «دهلی ستاره بود» سروده مرتضی امیری اسفندقه پرداخته است. آیا می توان سفرنامه ای منظوم سرود که هم برجستگی نگاه شاعرانه در آن گم نشود و هم واقعاً سفرنامه بماند؟ منظومه ارج مند «دهلی ستاره بود» پاسخ مثبتی ست به این پرسش. «دهلی ستاره بود»، یک شعر خوب و یک سفر کامل است. شاعر دانشی زمانه ما استاد مرتضی امیری اسفندقه در این منظومه دل چسب، شهودهای شاعرانه خود را در طول سفرش به هندوستان ـ که لابد بیش ترش در شهرهای دهلی و آگرا گذشته ـ در شعر نیمایی بلند و چندپاره ای شیرازه بسته است. این منظومه، خود سفر است؛ فرازهای این شعر بلند، به تناظرِ خودِ سفر آغاز می شوند و ادامه می یابند و به فرجام می رسند. کسی که از نزدیک پای سخنان رسمی و غیررسمی اسفندقه نشسته باشد، تصدیق خواهد کرد که او بیرون از دنیای شعر هم سخن ور زبردستی ست. کشف نسبت ها و ظرفیت های ظریفه زبان، گویی ممیزه ذاتی و درونی شده اوست. یکی از انواع چاشنی های دل چسبی که همواره در سخن و شعر اسفندقه ـ و در این منظومه نیز ـ می توان یافت شان، چراغانی های جناس واری از این دست است که من آن ها را پیایندهای موسیقایی می نامم: «هاله و هلال» (فراز ۱)، «تلقی و تلقین» (فراز ۵)، «وهم و فهم» (فراز ۶)، «اوج و موج واهمه و فاهمه» (فراز ۶)، «خاطر و خاطره» (فراز ۸)، «کاهن و کهنه» (فراز ۱۵)، «شوقات و سوغات» (فراز ۱۹)، «شرح شرحه شرحه» (فراز ۱۷)، «الهه الهام» (فراز ۱۷)، «شر شر شراب» (فراز ۱۱)، «رنگ زمان و رنگ زمینه» (فراز ۱۲)، «بی برج برج و باغ» (فراز ۹)، «صوفیان صاف و صفاکیش» (فراز ۹) و «لاتانه، لوت واره... بی بند و بار و عار» (فراز ۱۴). اسفندقه منظومه اش را از نمک واج آرایی هایی چون «در شرجی مکاشفه های شریف شرم» (فراز۱) و «دهلی، صبور و ساده، سپید و سیاه بود» (فراز ۱) و ترکیب سازی هایی مانند «چشم رس» (فراز ۱)، «عطش خیز» (فراز ۵)، «آیینه ور» (فراز ۱۷)، «آیینه واره» (فراز ۹)، «دیرجوش» (فراز ۱۰)، «تلوخوران» (فراز ۱۱)، «کارکشته رند» (فراز ۱۴)، «لوت واره» (فراز ۱۴)، «تهی پای» (فراز ۱۴)، «نیم خفته» (فراز ۱۶)، «پریده رنگ» (فراز ۱۸)، «خاموش وار» (فراز ۱۸)، «زمزمه وار» (فراز ۲۱) و «تلونخورده» (فراز ۲۱) هم بی بهره نساخته است. اما شاید یکی از چشم گیرترین جنبه های شعر اسفندقه که در کتاب های پیشین او هم قابل رصد بود، راحتی شاعر در دخالت دادن واژه های بومی کم ترآشنا در شعر است. این قبیل واژه ها ـ مثلا در این منظومه: شلتاق، جغ جار، شیرزد، شره، تهی پا، دل، تلو ـ گرچه الزاما خودمانی نیستند اما آن قدر هم عصاقورت داده و کتابی نیستند که گمانه فاصله شعر و مخاطب را به چند سده برسانند. جنم این واژه ها بیش تر روستایی ست تا آرکاییک. بار صمیمیت را در شعر اسفندقه امّا، به باور من، نه مطلقاً زبان، بل بیش تر، پستوهایی بر دوش می کشند که شاعر، مخاطب را به آن ها راه می دهد؛ این یعنی از نهانی ترین خطوراتِ خویشتنِ خویش سخن گفتن با خواننده شعر؛ القاگرِ حس ازخودبودن و معتمد بودنش. در این منظومه، در کنار کاربردهای کهن تر زبانی، مانند «واکشیده است» (فراز۱۲) و «معاینه کردم» (فراز ۱۳)، کاربردهای بیانی خاص را هم البته می بینیم؛ مواردی چون: «بهتر زمین [= بهترین زمین]» (فراز ۵)، «آیا / من در شعور راز تناسخ رسیده ام؟ [= آیا من به شعور راز تناسخ رسیده ام؟]» (فراز ۷)، «انگار می کنی [= می انگاری]» (فراز ۱۲)، «رویت نداشتند [= رویت نمی کردند]» (فراز ۱۷)، «هریک به کار خویش گرفتار و بار خویش [= هریک به کار و بار خویش، گرفتار]» (فراز ۲)، «این شاعران که این همه شعر ـ و چه قدر خوب ـ در هند گفته اند [= این شاعران که این همه شعر در هند گفته اند؛ و آن هم چه قدر خوب!]» (فراز ۱۷)، «در شعر بسته اند [= در شعر به کار برده اند]» (فراز ۱۷) و «خون و خانه تکانی [= خون تکانی! و خانه تکانی]» (فراز ۱۷). یکی دیگر از کاربردهای خاص زبانی شایان توجه در این فرازها از شعر اسفندقه، حذف «در» است؛ مثلا در: «[در] دهلی، غروب، دیر می رسد و دیر می رود» (فراز ۱۳) و «[در] دهلی تلو نخورده، به تهران رسیده ام» (فراز ۲۱). از زبان که درگذریم و به موسیقی که برسیم، باید گفت که یکی از اقتضائات شعر نیمایی و وجه ممیّزه ی آن با قالب بحرطویل ـ که کسانی چون «م. امید» نیز به ضرورت و چند و چون آن پرداخته اند امّا به گمانم کم تر شاعر نیمایی سرایی در وفاداری به آن تجویز کام روا شده ـ، سوای قافیه بندیِ درست و به اندازه، رستگاری در اجرای درستِ پاگردها و رعایت بزنگاه های موسیقاییِ سطرهاست؛ چیزی که به باور من، نه تنها یکی از عرصات اثبات توانایی شاعران نیمایی سرا به حساب می آید، بلکه حتّی بی اغراق، می تواند حکم مرگ و زندگی یک شعر نیمایی را امضا کند! ساده بگویم؛ اسفندقه توانسته با بُریدنِ دنباله ی سطرهای شعرش از جاهای مختلف، رخ دادهای متنوّعی از وزن «مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلُن» ارائه دهد. امّا این انصافاً همه ی ماجرا نیست... از بحث قافیه بندی ـ که مجال طرحش نیست ـ که بگذریم، اگر اصحاب فن، کتاب «دهلی ستاره بود» را در دست بگیرند و موارد زیر را مرور کنند، خواهند دید که شاعر چگونه توانسته با استفاده از پتانسیل های گوناگون تصرّف در وزن، نمونه ای والا از موسیقای شعر نیمایی عرضه کند: «با [فعل] بی نهایت، سیاره ی غریب» (فراز ۱)، «سیل سه چرخه و [مکث] ریکشا» (فراز ۲)، «در ازدحام گیج خیابان [ها] / شلتاق می کنند» (فراز ۴)، «آن جا که آدم و [مکث] حوا / بعد از [فعل] هبوط، هراسان» (فراز ۵)، «آن جا که [فعل] کالبد خاک» (فراز ۵)، «همواره [فعل] در همه حالی» (فراز ۶)، «از هر طرف که رفتم و / برگشتم [و فعل] / جز حیرتم به هوش نیفزود» (فراز ۷)، «مرغان پرگشوده آمین [اند]؟» (فراز ۸)، «آن صوفیان صاف و صفاکیش [اند]» (فراز ۹)، «[مفعول] دیر می رسد و / دیر می رود» (فراز ۱۳)، «آن شعرها که هرکس و از هر [جا]» (فراز ۱۷)، «در هند / بی تکلف و توجیه [و فاعلن] / تعبیر می شود» (فراز ۱۷)، «ناب و نگفته معنی بسیار [ی]» (فراز ۱۷)، «به [= بر] کوچه های هند / به [= بر] خانه های هند / به [= بر] مردمان هند / بدهکار [و فاعل] است» (فراز ۱۷)، «[مفعول] بل به خنده / [مفاعیل فع] گریست» (فراز ۱۸)، «به [= بر] شاهنامه خوانی شب های بی کسی» (فراز۲۱). البته نمونه کامل تر و حتی جسورانه تر این گونه تصرفات وزنی را می توان در برخی از واپسین سروده های فروغ فرّخ زاد و تعداد کم تری از اشعار نیمایی ژاله اصفهانی دید. هرچند نام گذاری این کتاب و این منظومه، سبب می شود که مخاطبِ جدّی، ناخواسته با پیش زمینه محتوایی حماسی یی از سنخ «وارتان / نازلی ستاره بود» ا. بامداد و «کیوان ستاره بود» هـ. ا. سایه به سراغش برود و غافل گیر شود، اما باید از شاعر سپاس گذار بود که از بسیاری از ظرفیت های موضوعیِ هندوستان ـ مناظر، مردم، معماری، حتی نسبتی که با دوره ای از شعر فارسی دارد و... ـ بهره برده تا ما را با آناتی از شگفتی و شهود، مسافرِ هند کند. به عنوان مخاطب جدی این کتاب، یعنی کسی که دل بسته شعر و هند است و دقایقی از زندگی اش با خواندن آن دل پذیرتر شده، از ناشر محترم هم بابت انتخاب درست، و کیفیت قابل قبول چاپ، و طراحی چشم نواز و متناسب جلد، سپاس گزارم و البته امیدوارم در چاپ های مکرر بعدی ـ که چنین باد! ـ، نوشته پشت جلد را با کمی وسواس و حواس جمعی اصلاح کند.
چهارشنبه ، ۱۱فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیرنگ]
[مشاهده در: www.sirangnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 104]
-
گوناگون
پربازدیدترینها