واضح آرشیو وب فارسی:خبر امروز: دریاچه ارومیه با مساحت حدود 5000 کیلومتر مربع، یکی از پارک های ملی ایران و در عین حال منطقه حفاظت شده است، که به عنوان ذخیره گاه زیست کره یونسکو توسط سایت رامسر به ثبت رسیده است. منبع اصلی آب دریاچه ارومیه جریان های سطحی ناشی از حوضه آبریز است. بارش در حوضه آبریز این دریاچه از 250 میلی متر در نواحی پست تا 1000 میلی متر در نواحی مرتفع متغیر بوده که براساس آمار 18 ساله اخیر متوسط بارش این حوضه 317 میلی متر است. آب مورد نیاز دریاچه ارومیه از طریق 14 رودخانه دائمی و تعدادی آبراهه و مسیل که به صورت فصلی و یا موردی آب در آنها جاری می شود، تامین می شود. متوسط بلند مدت سالانه آب ورودی به دریاچه حدود پنج میلیارد متر مکعب بوده است که در سالیان اخیر این رقم به دلیل کاهش بارش و رواناب در سطح حوضه و همچنین برداشت های بی رویه به طور متوسط به کمتر از 5 / 2 میلیارد مترمکعب در سال رسیده است. روند تغییرات تراز و سطح دریاچه ارومیه شاید بتوان در یک جمله “عدم ورود آب کافی به دریاچه ارومیه” را عامل خشکی پهناورترین دریاچه داخلی ایران و در حال حاضر یکی از شورترین دریاچه های دنیا عنوان کرد. با توجه به اینکه دریاچه ارومیه خروجی ندارد و به صورت بسته عمل می کند، منابع اصلی تامین آب آن از طریق بارش مستقیم و رواناب های وردوی از رودخانه ها و آبراهه های منتهی از سطح حوضه و خروجی آب آن به صورت تبخیر است. بنابراین هرگونه تغییر در میزان ورودی و خروجی آب از دریاچه، توازن آبی آن را بر هم می زند. آنچه که اکنون بر سر دریاچه آمده، عمدتا ناشی از مدیریت ناپایدار منابع آبی محدود حوضه و به ویژه برداشت بی رویه از این منابع جهت توسعه کشاورزی در سطح حوضه بوده است. تحلیل وضعیت منابع و مصارف آب نتایج بررسی های کارشناسی صورت گرفته نشانگر کاهش قابل ملاحظه منابع آب تجدیدپذیر حوضه (حدود 20 درصد) و برداشت 70 درصدی از این منابع توسط بخش های مختلف در سطح آن است. براساس جدیدترین تحلیل های به عمل آمده از وضعیت منابع و مصارف آب در سطح حوضه، کل حجم منابع آب تجدیدپذیر حوضه بالغ بر هفت میلیارد متر مکعب و مجموع مصارف در حدود 8 / 4 میلیارد متر مکعب است، که 3 / 4 میلیارد متر مکعب از آن در بخش کشاورزی مصرف می شود، به عبارت بهتر، بخش کشاورزی حوضه بیش از 60 درصد از کل منابع آب تجدیدپذیر و حدود 90 درصد از مصارف آب حوضه را به خود تخصیص داده است. این میزان برداشت از منابع آب حوضه در حالی صورت می گیرد که بر طبق شاخص کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل، میزان برداشت ایمن و قابل قبول از منابع تجدیدپذیر می بایست بین 20 تا 40 درصد باشد و برداشت بیش از 40 درصدی از این منابع ریسک بسیاری را برای مدیریت بخش آب به همراه خواهد داشت. عوامل اصلی موثر در روند خشکی دریاچه ارومیه از جمله مهمترین عوامل موثر در روند خشکی دریاچه می توان به توسعه نامتوازن بخش کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و برداشت بیش از حد از منابع آب تجدیدپذیر حوضه آبریز این دریاچه ارومیه اشاره کرد، همچنین استمرار و تشدید دوره های خشکسالی و نوسانات اقلیمی (کاهش متوسط بارش و روان آب در سطح حوضه آبریز دریاچه) دیگر عامل خشکی این دریاچه محسوب می شود. تهدیدات و خطرات ناشی از تداوم خشکی دریاچه با توجه به روند نزولی افت تراز دریاچه در دو دهه اخیر، راه حل نجات آن “تامین آب مورد نیاز دریاچه” است. با توجه به شدت بحران خشکی و تداوم آن در دو دهه اخیر، نجات دریاچه در کوتاه مدت امکان پذیر نبوده و در قالب یک برنامه منسجم و بلند مدت می بایست اقدامات لازم را برای احیای آن به عمل آورد. هرچند که در کوتاه مدت ضمن تثبیت شرایط کنونی دریاچه باید نسبت به کاهش اثرات محتمل ناشی از آن اقدام کرد. اهم خطرات و آسیب های ناشی از تداوم خشکی دریاچه ارومیه ایجاد ریزگردهای نمکی ناشی از توسعه کانون های تولید ریزگرد در دریاچه ارومیه و مناطق شوره زار مجاور آن و بیابان زدایی و توسعه آن به محدوده های کشاورزی و مسکونی است، همچنین ایجاد بیماری های صعب العلاج در منطقه، از بین رفتن اراضی کشاورزی و تاثیرات بر تولیدات بخش کشاورزی حوضه، افزایش مهاجرت از مناطق مجاور دریاچه وبه ویژه تخلیه روستاهای نزدیک دریاچه و تغییر و نوسان در پارامترهای اقلیمی منطقه از جمله این خطرات محسوب می شوند. دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه داخلی کشور و یکی از مهمترین دریاچه های آب شور دنیا، در طی دو دهه اخیر با کاهش قابل ملاحظه تراز، سطح و حجم خود مواجه شده است. گرچه تداوم دوره های خشکسالی از جمله مهمترین عوامل موثر بر بروز شرایط کنونی دریاچه بوده است، اما برداشت بی رویه و بیش از 70درصدی از منابع آب تجدیدپذیر حوضه به ویژه توسط بخش کشاورزی چنین وضعیتی را برای دریاچه رقم زده است. براساس شواهد موجود و تجارب تلخ دریاچه های مشابه در سطح دنیا، تداوم وضعیت موجود، بروز خطرات و تهدیدات جدی به ویژه گرد و غبارهای نمکی و بیابان زایی را بیش از پیش تایید می کند، بنابراین هرگونه اقدامی برای تثبیت شرایط کنونی دریاچه و اقدام برای احیای آن بسیار ضروری بوده و هر گونه تعلل دیگر در این زمینه می تواند تبعات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.
جمعه ، ۶فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر امروز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]