واضح آرشیو وب فارسی:سیری در ایران: اعظم حاج ميرزا حسينخان صدراعظم و وزير امور خارجه طاب ثراه بدستياري و استظهار برادر اکرم خود حضرت اجل ارفع اشرف امجد مشيرالدوله يحيي خان وزير عدليه اعظم دام مجده العالي … بوجهيکه شايد و وصفي که بايد از روي صدق و صفاي نيت طوبت بنا نهاد بدون امساک در خرج و صرف اموال و بتسامح عاملين اسفال و اعمال اسفال و اعمال بسعي و مراقبت استادان نازک انديشه و معماران سنمار پيشه و اهتمام مقرب ااخاقان احمدعلي خان سرتيپ کارفرماي مسجد جديدالبناء مبارک ناصري صورت انجام داد … 1302 … الحقير الفقير الم ذنب غلامرضا” . براساس ديگر کتيبه هاي سردر، خط کتيبه ها از “ميرزا غلامرضا اصفهاني ” و “عمادالکتاب ” و کاشي ها از “استاد محمد صادق کاشاني ” و “استاد علي اکبر” است . بعد از سردر، هشتي چهار ضلعي قرار دارد که به وسيله دو راهرو در سمت راست و چپ، به صحن مجموعه راه دارد . پوشش هشتي در اطراف، يزدي بندي و در بالا، رسمي بندي است . اين هشتي داراي تزيينات کاشيکاري، کتيبه و نورگيري مشبک از آجر لعابدار است . بر کاشي هاي اين قسمت، تاريخ 1298 ه-. ق خوانده مي شود . در مدخل راهروي سمت چپ اين هشتي، کتيبه “بفرمايش عاليجاه احمد عليخان و اهتمام عاليجاب خيرالحاج حاجي ابوالحسن معمار خاصه عمل کارخانه استاد علي اکبر 1298 ” ثبت شده است . سردر شرقي بنا در خيابان سيدرضي واقع شده و فاقد مناره و کتيبه است . سطح سردر داراي طاقنما و تزيينات کاشيکاري و گره چيني است . در پشت سر اين سردر، هشتي شرقي واقع است که توسط يک راهرو به صحن حياط مرتبط مي شود . اين هشتي با طاق هفت کاسه يا طاق معلق، يکي از کارهاي برجسته استاد جعفرخان معمار باشي کاشاني – متوفاي 1312شمسي – است . اين هشتي داراي تزيينات کاشيکاري و رسمي بندي است . در وسط مجموعه، صحني آجر فرش به ابعاد 60×60 متر واقع گرديده و در وسط آن حوض بزرگ دايره شکل، باغچه هاي متعدد و در اطراف آن، ايوان هاي چهارگانه و 60حجره در دو طبقه قرار دارد . بر نماي حجره ها وايوان هاي اطراف صحن ، خلاصه وقف نامه مسجد و مدرسه بر کاشي به خط “ميرزا غلامرضا” و کار “استاد صادق کاشي ” نوشته شده است . در طرفين ايوان ها و پشت حجره ها، چند شبستان و چند مدرس ساخته شده است . ايوان جنوبي، اصلي ترين ايوان مسجد است . سطح ونماي اين ايوان داراي تزيينات غني و متنوع کاشيکاري است که بعدها تعمير و تجديد شده است . در سقف ايوان کاشيکاري، نه کاسه و در کنار آن، يزدي بندي هاي بسيار زيبايي اجرا شده است . ازاره ايوان، سنگي است و به صورت زيبايي حجاري شده و عبارات “عمل عبدالله قزويني حجار 1303” و “عمل عمو غلامحسين حجار 1303” بر آن نقر شده است . در اين ايوان، دو راهرو وجود دارد که به دو مدرس جانبي راه پيدا مي کند . در دوسمت اين ايوان، در مجموع ، چهارمناره کاشيکاري زيبا ساخته شده که راه پله مياني آنها از پشت بام است . در پشت اين ايوان جنوبي، شبستان تابستاني به ابعاد 60/41×68/43 متر واقع است که به وسيله گنبد طاقي رفيعي پوشش يافته است . اين شبستان داراي ازاره اي از سنگ مرمر به ارتفاع 5/1متر است . در ضلع جنوبي شبستان، محرابي با تزيين کاشي و مقرنس قرار دارد . سطوح مختلف اين شبستان با تزيينات کاشي، يزدي بندي، رسمي بندي- با طرحهاي متنوع – و کتيبه هايي تزيين گرديده است . گنبد به ارتفاع 44/37 متر، بر روي اين شبستان و به کمک چهار پايه استوار است . بر بالاي اين چهارپايه، چهار طاق رومي به دهانه 5/14 متر بر پا شده که خود به وسيله چهار لنگه آجري به هشت ضلعي و سپس دايره تبديل شده گنبد بر آن قرار گرفته است . گنبد از نوع خفته با خيز کم و ساقه کوتاه در چهار جهت داراي روزنه است و از بيرون و داخل با تزيينات متنوع کاشي پوشيده شده است . ساقه کوتاه گنبد از بيرون با گره چيني تزيين شده و بر بدنه آن نيز ترنج هاي زيبا به همراه کتيبه هايي طراحي شده است . زمينه کاشيکاري سطح گنبد سفيد است . اين کاشيکاري چندين بار از جمله در سال هاي 1307و1038 ه-. ش تعمير و تجديد شده است؛ گنبد با گذشت زمان صدمات زيادي متحمل شده که در دوره اخير توسط سازمان ميراث فرهنگي تعمير و بازسازي شده است . بر بالاي شبستان، در چهار طرف گنبد، چهار طاق بلند قرار گرفته که به همراه گنبد، فضاي شبستان تابستاني را مي پوشاند . ايوان هاي ديگر صحن نيز داراي تزيينات متنوع کاشي، طاقنماها و کتيبه هاي قرآني و تاريخي است . بر بالاي ايوان شمالي، دو مناره و در وسط آنها ، برج ساعت ساخته شده است . مناره ها، قرينه يکديگر و داراي تزيينات کاشي، مقرنس، کتيبه و مأذنه هستند . برج ساعت به صورت مکعب مستطيل داراي تزيينات کاشي است و ساعت آن ، دو صفحه به طرف شمال و جنوب دارد. ضلع شرقي صحن و پشت ايوان شرقي، مسجد چهل ستون يا شبستان زمستاني مجموعه واقع شده که ورودي اصلي آن از طريق ايوان شرقي است . اين شبستان داراي 44 ستون سنگي در 4 رديف 11 تايي است که در بالا به وسيله تويزه هاي آجري به همديگر متصل شده و با چشمه طاق هايي پوشش يافته اند . ستون هاي شبستان، از قطعات سنگي حجاري شده است و از سه قسمت پايه، ساقه و سرستون مقرنس تشکيل مي شود . ستون ها، طاق ها و پوشش اين مسجد به همراه تزيينات حجاري، گچبري، رسمي بندي و مقرنس، ترکيب دلپذيري را ارائه مي دهد.در طاق هاي مياني ، نورگيرهايي با شيشه رنگين تعبيه کرده اند که بر زيبايي مزبور مي افزايد . مسجد داراي کتيبه هاي متعددي است . در ضلع جنوبي، محراب اصلي مسجد با مقرنس هاي گچي، تزيينات گچبري و مرمري قرار دارد و در دو طرف آن، دو محراب ديگر با تزيينات رسمي بندي و گچبري ديده مي شود. ازاره اين شبستان از سنگ سفيد است . در شمال ايوان شمالي و در شرق و غرب ايوان جنوبي، مدرس هاي سه گانه مسجد واقع اند که چون بخش هاي ديگر، با تزيينات کاشيکاري، گچبري، کتيبه و آيينه کاري تزيين شده اند . در اطراف صحن مجموعه، در دو طبقه، 60 حجرهد (29 حجره در طبقه اول و 31 حجره در طبقه دوم) ساخته شده است. تمام حجره هاي طبقه اول، بعد از سکويي که در جلوي طاقنماي حجره قرار دارد، داراي ازاره کاشيکاري هستند . در فاصله بين دو حجره در قسمت ازاره، تزيينات سنگي وجود دارد . اين حجره ها عموما داراي نقشه مستطيل شکل هستند و سقف آنها با چهار تويزه پوشش گرديده و انواع تزيينات کاشيکاري، گره چيني، رسمي بندي در ايوان حجره ها و پشت بغل آنها به کار رفته است . در اطراف حجره هاي طبقه دوم مجموعا شش بهارخواب يا بالکن ساخته شده که آنها نيز با کاشيکاري، طاقنماها، کتيبه ها و گره چيني تزيين يافته اند . در جلوي اين بالکن ها، نرده هاي آجري مشبکي با لعاب فيروزه اي کار شده است . بناي مسجد و مدرسه عالي همچنين داراي آب انباري با هشت ستون سنگي حجيم، کتابخانه معتبر، حياط خلوت و بناها و تأسيسات ديگر است . اين بنا به شماره 260به ثبت تاريخي رسيده است
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیری در ایران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 41]