واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: دكتر حميد فرزام رهپوي علم و طريقت
* د كترفرزام، از سن 22 سالگي با شيخ رجبعلي خياط، حشر و نشر داشت و تا پايان عمر، از مريدان و دوستداران او بود
دكتر حميد فرزام، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي و استاد دانشگاه، در پي يك دوره بيماري طولاني، در بيمارستان مهراد تهران درگذشت.
حميد فرزام استاد ادبيات دانشگاه تهران در طول تحصيل در دانشگاه تهران علاوه بر شركت در كلاسهاي استادان ادبيات اين دانشگاه، چندين سال نيز از درسهاي معنوي شيخ رجبعلي خياط استفاده كرد.
گفتني است «رجبعلي نكوگويان» مشهور به «جناب شيخ» و «شيخ رجبعلي خياط» در سال 1262 هجري شمسي، در شهر تهران ديده به جهان گشود. پدرش «مشهدي باقر» يك كارگر ساده بود.
هنگامي كه رجبعلي دوازده ساله شد پدرش از دنيا رفت و رجبعلي را كه از خواهر و برادر تني بيبهره بود،تنها گذاشت. از دوران كودكي شيخ بيش از اين اطلاعاتي در دست نيست.
جناب شيخ رجبعلي خياط، از جمله مجذوبان سالكي بود كه در طول عمر پربركت و سراسر نوراني خويش، در پرتو عشق شديد به اهل بيت عصمت و طهارت و در سايهسار ولايت مولانا صاحبالزمان(عج) به مقامات والاي عرفاني و توحيدي دست يافت.
فرزام، از سن 22 سالگي با شيخ رجبعلي خياط، حشر و نشر داشت و تا پايان عمر، از مريدان و دوستداران او بود.
روايت ديدار
د كترفرزام در سال 82 در مصاحبهاي با نشريه «كيهان فرهنگي» درباره چگونگي آشنايياش با رجبعلي خياط ميگويد: زماني كه دانشجوي دوره دكترا بودم، 22 سال داشتم. روزي آقاي گويا، دبير فيزيكمان دست مرا گرفت و به محل كار جناب شيخ برد. كارگاه ايشان عبارت بود از يك اتاق دو سه متري با يك ميز كار، يك قيچي بزرگ خياطي و مقداري پارچه و خردهريز پارچه كه دور و برشان بود.
فرزام ميگويد: ما دو ساعتي آنجا بوديم. ايشان از من سؤالاتي ميپرسيدند و بنده هم جواب ميدادم. من بيشتر از جنبههاي ادبي حافظ ميگفتم ولي در بحث به عمد كوتاه ميآمدم كه جناب شيخ صحبت كنند.
من در همان جلسه اول منقلب شده بودم و اشك از گوشه چشمم ميريخت. يادم هست آن روز گلمژه شده بودم و چشمم ناراحت بود و عينك سياه زده بودم.
حميد فرزام، سال 1338 از دانشگاه تهران دكتراي زبان و ادبيات فارسي گرفت.
خاطرهاي ديگر
او در يكي از خاطرات خود از ديدارش با رجبعلي خياط ميگويد: در اوايل ازدواجم، يك روز به عيال گفتم ميخواهم بروم نزد جناب شيخ و اگر دير كردم نگران نشويد. رفتم آنجا و ديدم مردي نوراني آنجا نشسته است.
صحبت كه ادامه پيدا كرد، متوجه شدم كه او شخصيتي داراي مراتب علمي، عرفاني و صاحب كمالات و وارد به مسايل فقهي است كه در علوم قديمه و علوم ديني هم صاحبنظر است، طوري كه بنده شاگرد او هم حساب نميشدم.
جناب شيخ هم به ايشان بسيار احترام ميگذاشتند و بسيار باعث تعجب من شده بود كه اين مرد كيست؟ شبهاي جمعه هم او را آنجا نديده بودم. تعجبم اين بود كه چرا اين آقا با آن همه دانش و معرفت پيش جناب شيخ آمده است. نزديك غروب كه شد ايشان بلند شدند و من هم به دنبال او راه افتادم. از در كه بيرون رفتيم، گفتم: حضرت آقا! ميخواهم افتخار آشنايي بيشتري با شما پيدا كنم. گفت: من محمد محققي هستم. بعد معلوم شد كه ايشان دكتر محمد محققي، استاد دانشگاه و نماينده آيتالله بروجردي در خارج از كشور براي ساختن و اداره مسجد هامبورگ هستند.
حميد فرزام، در دوره تحصيلش در دانشگاه تهران نزد استاداني چون ملكالشعراى بهار، احمد بهمنيار، جلالالدين همايى، بديعالزمان فروزانفر، عبدالعظيم قريب، سيدمحمدتقى مدرسرضوى، عباس اقبالآشتيانى، ابراهيم پورداود، سيدمحمدكاظم عصار، علىاكبر سياسى، رضازاده شفق، ذبيحالله صفا و محمدمعين، درس خواند.
وي در مدت تدريس خود نيز شاگردان فراواني را تربيت كرد كه به گفته خودش يكي از آنها سيدمحمد خاتمي، رئيسجمهور سابق ايران بود.
محمد خوانساري، استاد بازنشسته دانشگاه تهران درباره رساله دكتراي حميد فرزام ميگويد: رساله ايشان درباره شاه نعمتالله ولى بود كه پس از دفاع پيوسته در تكميل آن كوشيد و انتشارات سروش آن را در سال 1347 چاپ كرد.
به گفته خوانساري، اين كتاب جامعترين و كاملترين تحقيقى است كه تاكنون درباره شاه نعمتالله نوشته شده است.
خوانساري ميگويد: پرداختن كتابى دقيق و آكادميك درباره شاه نعمتالله كار سادهاى نيست، زيرا محبان عالى و دشمنان قالى، هر يك به راه مبالغه رفتهاند و بنابراين قضاوت منصفانه و به دور از حب و بغض كار آسانى نبوده است. اما حميد فرزام، طريق اعتدال برگزيده و به دور از حب و بغض و جانبدارى يا عناد به راهى «ميان مسجد و ميخانه» رفته است.
تاثير از مولانا
روانشاد حميد فرزام در كنگره بزرگداشت هشتصدمين سال تولد مولانا با موضوع «شاه نعمتالله ولي در مكتب عشق و عرفان مولانا» درباره تاثير شاه نعمتالله ولي از مولانا سخنراني كرده است.
او در ابتدا به شرح جايگاه شاه نعمتالله ولي، در مرتبت همتايان عارف خويش پرداخت و نمونههايي از تأثيرپذيري اين شاعر صاحب ديوان را از جلالالدين محمد مولوي و آثار درخشان او برشمرد و گفت: اگر بر اشعار مولانا و به ويژه در شماري از غزليات پرشور او درنگ كنيم به شگردها و شيوههاي ادبي شورآفريني برميخوريم كه چشمههايي از همان ترفندها را با همان زنگ و رنگ در اشعار شاه نعمتالله ولي ميبينيم.
د كترفرزام با قرائت؛ اي عاشقان اي عاشقان من خاك را گوهر كنم/ اي مطربان اي مطربان دف شما پرزر كنم و ... از مولوي به يكي از آثار نمونهوار شاه نعمتالله ولي اشاره كرد و به تأثيرپذيري مكرر شاه نعمتالله از مولوي تأكيد كرد و گفت: شاه نعمتالله ولي نيز در همان سياق و با همان شور صوفيانه ميسرآيد كه اي عاشقان اي عاشقان من پير را برنا كنم/ اي تشنگان اي تشنگان من قطره را دريا كنم/ من كور مادرزاد را در يك نظر بينا كنم.
بهرحال دكتر حميد فرزام به يقين، يكي از معدود شاه وليشناسان برجسته زمان ما بود كه بيشتر آثارش درباره شخصيت، زمانه، آثار و دعاوي اين عارف غزلسراي نامي كشورمان است.
جستجوي چندين ساله دكتر فرزام، در آثار و احوال شاه نعمتالله ولي و تحقيق و نگارش رساله دكترا درباره احوال آثار و افكار وي در سال 1338 و نيز ارائه 5 اثر مستقل پژوهشي درباره اين عارف نامدار، به ما اجازه ميدهد كه وي را محققي صاحبنظر درباره آثار و احوال اين شاعر عارف مسلك در شمار آوريم. برخي از آثار استاد فرزام درباره اين شاعر در پي ميآيد.
مسافرتهاي شاه نعمتالله ولي
شاه نعمتالله ولي (731ـ 834 هـ . ق) ، از جمله عارفاني است كه به امر مرشد روحاني خود، شيخ عبدالله يافعي، پس از سالها رياضت و سيرو سلوك و كسب فضايل و كمالات معنوي، در حدود سال 763 هجري براي تربيت و تعليم مردم، عاشقانه راه سفر در پيش گرفت و به اميد وصول به حق و درك حقيقت و رسيدن به كام دل، تا پايان عمر 103 ساله خويش، به سيرو سفر در مصر، حجاز، تركستان و ايران پرداخت، تا سرانجام در سال 834 هجري در ماهان كرمان چشم از جهان فروبست.
در اين اثر، استاد حميد فرزام، با نگرشي پژوهشي و نوازشهاي تربيتي، اجتماعي و سياسي اين سفرها را شرح داده است. چاپ نخست اين اثر در سال 1347 توسط كتابفروشي «تائيد اصفهان» انجام شده است.
اصول اخلاق اسلامي
اين اثر در اصل ، متن سخنراني دكتر فرزام در تابستان سال 1348 در كانون علمي و تربيتي جهان اسلام در اصفهان بوده است.
وي در اين دفتر، با توجه به آشفتگيهاي معنويات و اصول اخلاقي، با عنايت به آيات قرآن كريم، احاديث معصومين(ع)، سخنان برخي از متفكران غربي، لزوم توجه به دين و معنويات براي درمان رنجها و مشكلات و نابسامانيهاي بشري، اثر ارزشمندي را بيادگار گذاشته است.
چاپ اول اين اثر همراه با متن سخنراني دكتر علي شريعتمداري تحت عنوان: «تعليم و تربيت و اسلام»، در سال 1349 ، به وسيله انتشارات كانون علمي و تربيتي جهان اسلام، در اصفهان صورت گرفته است.
روابط معنوي با سلاطين ايران و هند
پس از اقامت شاه نعمت الله ولي در كرمان، وسعت دامنه نفوذ معنوي و تعاليم عرفاني او به جايي رسيد كه علاوه بر برخي از امرا و سلاطين ايران، چون تيمورلنگ، برخي از پادشاهان هندوستان، چون «سلطان شهابالدين بهمني»، فرزندش «سلطان علاءالدين» ، به شاه ولي و پس از او به خاندان و اعقابش، خالصانه ارادت ورزيدند و اين امر، زمينه مساعدي براي توسعه روزافزون زبان و ادب فارسي در سرزمين وسيع هند به وجود آورد.
دكتر حميد فرزام در اين كتاب، به شرح اين روابط پرداخته و تاثير آن را در تعليم و تربيت مردم آن سامان و نيز بسط و گسترش زبان و ادب فارسي در آن سرزمين باز جسته است.چاپ اول اين اثر، همراه با دو رساله از آثار شاه ولي، در سال 1351 توسط انتشارات انجمن كتابخانههاي عمومي اصفهان صورت گرفته است.
از منظر زندگي
دكتر حميد فرزام، سال 1302 هجري شمسي در كرمان متولد شد. او كه داراي مدرك دكتراي زبان و ادبيات فارسي بود، در دوم مردادماه 1369 به عضويت پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي درآمد.
دبيري دبيرستان فارابي كرج در سال 1324، رياست دبيرستان دولتي تجريش در فاصله سالهاي 1333 تا 1340، مديريت گروه زبان و ادبيات فارسي دانشكده ادبيات دانشگاه اصفهان و استادي درس متون نظم و نثر دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران و دانشگاه اميركبير، از جمله سوابق اجرايي و علمي مرحوم دكتر فرزام است.
از ميان آثار او ميتوان به مسافرتهاي شاه نعمتالله ولي و ارزش آن از جهات تربيتي و اجتماعي و سياسي 1347 ، شاه ولي و دعوي مهدويت 1348، اصول اخلاقي اسلامي 1349، روبط معنوي شاه نعمت الله ولي با سلاطين ايران وهند1351،تحقيق در احوال ونقد آثاروآفكارشاه نعمت الله ولي 1374ونكته هاونقدها 1380،اشاره كرد.
پنجشنبه 23 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 309]