واضح آرشیو وب فارسی:یزدرسا: گذری برتاریخ صنعت در استان یزد؛ صنایع دستی یزد از دیرباز تا امروزه (قسمت اول) از زمانهای بسیار دور زندگی مردم استان یزد، با صنایع دستی عجین بوده است و تا امروز این صنایع مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنرشناس کشور و جهان قرار دارد. از زمانهای بسیار دور زندگی مردم استان یزد، با صنایع دستی عجین بوده است و تا امروز این صنایع مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنرشناس کشور و جهان قرار دارد.یزدرسا به نقل از یزدامروز ؛ استان یزد ازدیرباز مهد صنعت و هنر و معماری بوده و آثار تاریخی فراوان،کالاهای منحصربه فرد و صنایع هنری در این استان یزد همگی دلالت براین مطلب دارد موقعیت خا ص آب و هوایی ، وضعیت اقتصادی و دور افتادگی از مرکز ، از علل روی آوردن مردم به صنا یع دستی بوده و این صنایع از دیرباز مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنر شناس کشور و جهان قرار داشته است . گرچه بسیاری از این صنایع درحال حاضر با پیشرفت فن آوری از شکل و فرم اصلی خود خارج شده و یا به دست فراموشی سپرده شده اند اما، بازهم در بازارهای شهر و کارگاههای صنایع دستی می توان تاریخ گذشته و هنر یزدی ها را مشاهده کرد در اینجا به بررسی برخی از صنایع دستی اصیل خطه کویر یزد و آثار دستی هنرمندان این استان می پردازیم؛ قالی بافی عمده ترین صنعت دستی یزد، فرشبافی است . هم اکنون در استان یزد ، نزدیک به 65 هزار دارقالی برپاست و 130 هزارنفر بافنده به این هنر دیرینه اشتغال دارند ، تولید متوسط 5 متر مربع در سا ل به ازای هر بافنده حاصل آن است . قالیها در اندازه های 3 در 4 ، 5/2 در 5/3 ، 3 در2 ، 5/2 در 5/2 و 1 در1 تولید می شود ، اما سفارش مشتریان نیز در تغییر این اندازه ها مؤثر است . نقشه های اصیل فرش یزد به نامهای هراتی ، گل وماهی ، سردار جنگل ، کرمانی و نقوش مشابه است . 75 درصد فرش استان از خامه ی پشم و 25 درصد از خامه ی کرک بافته می شود . از تولیدات قالی دستباف استان پنج درصد مصرف داخل استان ، 45 درصد خارج از استان و 50 درصد راهی بازارهای خارج از کشور می شود . زیلو بافی از دیگر زیراندازهای معروف استان زیلو است، زیلو یکی از مناسبترین و بادوامترین کف پوشها ، به ویژه برای مناطق کویری است . مرکز زیلو بافی استان ، شهرستان میبد است که تا مدتها پیش مخارج صدها خانوار از تولید آن تامین می شد . قدمت زیلو بافی در این شهر به دوره پیش از اسلام می رسد و قدیمی ترین زیلو ،با قرنها سابقه ی بافت هم اکنون در مسجد جامع میبد است . زمانی تعداد بافندگان زیلو حدود1 هزار و 500 نفر بود و بر سر هر کوی و برزنی آهنگ کوبیدن شانه ی زیلو بافی به گوش می رسید و نشانگر حیات اقتصادی و شکوفایی این صنعت بود . زیلو از نخ پنبه ای بافته می شود و در بافت آن طرحها و نقشهای زیبا به کار می رود که غالبا به رنگ های آبی و سفید، قرمز، نارنجی و سبز است در حال حاضر زیلو های مرغوب به نام زیلوی نفتا ل شهرت دارند و بیشتر تولیدات زیلو به مصرف کفپوش مساجد و تکایا می رسد . نقشهای زیلو به نامهای پرت توره ، زلفک ، رکنه دونی ( رکن الدین ) ، هشت پر کوچک و هشت پر بزرگ ، بند رومی و کلید مشهورند . زیلو غالبا با سفارش قبلی بازرگانان و اشخاص بافته می شده و در گذشته یکی از اقلام مهم تجارت استان بوده است . شعر بافی ابتدا زنان خانه دار بر روی این دستگاهها کار می کردند و شاید ابتکار اختراعش نیز از آنان باشد ، اما در مراحل بعدی کار به صورت کار گاهی و مردانه در آمد . این صنعت دارای رشته های مختلف است . اساس کار شعربافان دستگاههای چوبی است که به اقتضای نوع تولید در ابعاد مختلف طراحی وساخته می شود . تا چند سال پیش صدای کار این دستگاهها ، در کوچه های پیچ در پیچ یزد به گوش می رسید و به آن شعر بافی می گفتند که طرح کلی آن دستگاهها از دو نورد ، تعدادی پدال ( پوشال ) شانه ، ورد ، میل میلک تشکیل شده که در هر محل اسامی ویژه خود را دارند . کارهای « شعر بافی » متنوع و در انواع زیر تعریف می شود : ترمه ترمه پارچه ای است در نهایت زیبایی که تار آن از ابریشم طبیعی تابیده و پودش از ابریشم ، نخ ، پشم و کرک الوان است . در قدیم ترمه را با انگشتان دست می بافتند و هم از این جهت به انگشت با ف هم شهرت داشت . اما در حا ل حاضر تولید آن نیمه دستی است . ترمه در انواع شا ل چارقدی ، شال بندی ، شال راه راه ، شال محرمات ، شال اتابکی ، شا ل کشمیری ، شال رضایی ، شال امیری و شا ل یزدی بافته می شود . نقشهای عمده ی ترمه ، بته جقه ، شاخ گوزنی ، گل شاه عباسی ( گل محمدی ) است . این صنعت در ایران سابقه ای 400 ساله دارد و ابتدا توسط زردشتیان از آن برای تهیه ی شلوارهای کبری که مخصوص مجالس جشن و عروسی شان است ، بهره می گرفتند . زری از بافته های قدیمی است و قدمت آن به دوره ساسانیا ن می رسد . مراکز عمده ی تولید آن در گذشته اصفهان ، ابیانه ، یزد و کاشان بوده است . ماده ی اولیه آن ابریشم طبیعی ونخ زری است . مخمل تولید این پارچه که به طور دستبا ف در یزد انجام می شود ، بافته نفیسی را به دست می دهد که هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد . در بافت مخمل از ابریشم طبیعی استفاده می شود . شمد نوعی پارچه نازک است که در بافت آن نخ پنبه یا ابریشم مصنوعی ویسکوز به کار رفته و در فصل تابستان به عنوان رواند از از آن استفاده می کنند . شمد اغلب دارای نقشهای ساده به صورت چهار خانه است . چادر شب چادر شب نوعی دیگر از دست بافته هایی است که در شهرستان یزد ، اردکان و بخش زارچ می بافند . ا نواع چادر شب: نوع اول که نازک و منقوش است و به نام چادر شب رختخواب پیچ معروف است . نوع دوم که ضخامت بیشتری داشته و چادر شب صحرایی نام دارد که برای حمل علوفه و محصولات کشاورزی استفاده می شود و دارای نقشهای راه راه است . تولید این بافته ها در ابعاد 90 در 90 است که به عنوان سفره نیز از آن استفاده می شود . دستمال یزدی دستمال یزدی در ابعاد مختلف و طرحهای متنوع برای مصارف گوناگون تولید می شود . انواع این دستمال ها به نامهای عشایری ، ابریشمی ، ومرسریزه معروفست . ماده اولیه این بافته ها فعلا ابریشم مصنوعی ( ویسکوز ) است . دارایی (ایکات) دارایی از با فته های زیبا و ویژه یزد است . برای تهیه دارایی نخهای تار را قبل از بافت به روشهای خاص رنگ می کنند که به تدریج رنگها در حین بافت مشخص می شود . ماده اولیه آن ابریشم طبیعی بوده ولی در حال حاضر نخ ویسکوز است . روتختی از دیگر فرآورده های کارگاههای دستبافی ، تولید انواع روتختی در ابعاد 240 در 300 سانتیمتر است . ماده اولیه آن از نخ ویسکوز و پشم است . خورجین بافی ( لبافی) بافت خورجین که وسیله ایست برای حمل بار ، از قدیم در شهرهای اشکذر و اردکان معمول بوده است. خور جین بر روی دارهای عمودی و شبیه زیلو با نقش کمتری بافته می شود . ماده اولیه خورجین نخ پنبه ای است . جیم جیم بافته ای ساده و یکرنگ است ، مانند ارمک و کرباس که به وسیله زنان در خانه تولید می شود . ماده اولیه آن نخ پنبه ای است و برای تهیه لباس ( عمدتا شلوار ) از آن استفاده می شود . سجاده از سجاده برای ادای فریضه ی نماز استفاده می شود و طرح ورنگ خاص خودش را دارد . ماده اولیه آن نخ پنبه ای است که در رنگهای سیاه و آبی تولید می شود . پتو تولید پتوی دستباف در بخشهای اشکذر و خرانق به طور خانگی توسط زنان مرسوم است . ابعاد بافت ، نواری است به عرض 50 و طول 22 متر که بعد از چهار تکه شدن به هم دوخته شده ، پتو به دست می آید . بقچه ، لنگ این بافته ها بیشتر به صورت پارچه های الوان و با رنگهای شاد در ابعاد 150 در 110 سانتیمتر تولید می شود که بیشتر به مصرف بقچه و لنگ حمام می رسد . برای بافت لنگ غا لبا از نخ پنبه ای استفاده می شود . احرامی پارچه ی « احرامی » با تارو پود پنبه ای معمولا در اندازه ی 70 در 100 سانتیمتر و 120 در 90 سانتیمتر تهیه می شود ، این پارچه بیشتر مورد مصرف حجاج قرار می گیرد . قناویز قناویز نوعی پارچه است که در گذشته در یزد بافته می شده ولی در حال حاضر تولید نمی شود . نخ مورد این پارچه ابریشم است . دندانی دندانی یا گل خورد که به جامه ی زردشتیان یزد شهرت دارد ، دارای شیوه ی بافتی ظاهرا ساده اما پر زحمت است . شال بافی تهیه پارچه ای به نام « شال » نیز در شهر یزد در گذشته معمول بوده که به صورت کارگاهی تولید می شده . قسمت عمده مواد اولیه آن نخ پنبه ای است . در بسیاری از مناطق روستایی که بافندگی در آنها رواج دارد تهیه نوعی سفره مربع شکل در ابعاد 90 در90 سانتیمترنیز رایج است . برای تهیه این نوع سفره از نخ پنبه ای کارخانه ای نمره 10 توسط زنان به صورت خانگی ویا دستگاه چاله ای ( با شانه ی بیست ) بافته و توسط خود بافنده رنگرزی می شود . رو فرشی نوعی پارچه نخ پنبه ای که معمولا با عرض 96 سا نتیمتر و به رنگهای سیاه و سفید یا آبی و سفید به صورت راه راه بافته میشود وبه تناسب سطح فرش به عنوان رو فرشی از آن استفاده میکنند .مصرف این پارچه امروزه کاهش یا فته است .
جمعه ، ۲۱اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: یزدرسا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]