چشم‌انداز و آينده جامعه اطلاعاتي درايران -3

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: چشم‌انداز و آينده جامعه اطلاعاتي درايران -3

جامعه‌اطلاعاتي- همشهري آنلاين:
درسال‌هاي اخيربحث چگونگي كاربرد ارتباطات و اطلاعات الكتروني و ايجاد جامعه اطلاعاتي به صورت گسترده مطرح بوده است

درواقع اينترنت به عنوان يك ابزار عالي براي پيشبرد و دفاع از آزادي و دسترسي به اطلاعات و معرفت‌ها جايگاه برجسته يافته است. بي‌ترديد دراين چارچوب، براي ارتقاي آگاهي نسبت به اينترنت و تكنولوژي‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي و برنامه‌ريزي و سياست‌گزاري درجهت بكارگيري اين فناوري‌ها درخدمت جوامع، كارهاي مطالعاتي گوناگوني دنبال شده است.

در دو بخش گذشته اين مقاله، تعاريف مختلف از جامعه اطلاعاتي و چالش‌هاي ناشي از آن، فرصت ها و دستاوردها و چشم‌انداز جامعه اطلاعاتي مورد بررسي قرارگرفت.

دربخش آخر، نظر نويسنده مقاله، دكتر داوود زارعيان، در مورد آنچه بايد در سياستگذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها مورد توجه قرارگيرد، مطرح شده است.

بخش پنجم : چشم‌اندازها، راهكارها ... سياستگذارى و اجرا

1- سامان‌دهى توليد و ايجاد توازن در توسعه اقتصادى نقاط مركزى و پيرامونى يكى از مشكلات عمده در برنامه‌ريزى‌هاى توسعه همه‌جانبه، از جمله توسعه اقتصادى، در كشور عدم امكان ايجاد توازن بين نقاط مركزى، مانند پايتخت كشور، با مراكز استان‌ها است زيرا ايجاد تمركز توليد، امكانات آموزشى، پتانسيل سرمايه‌گذارى در بخش‌هاى مركزى و شهرهاى بزرگ بيش‌تر است. به رغم تلاش‌هاى گسترده طراحان و مجريان برنامه‌هاى توسعه اجتماعى، سياسى، فرهنگى و اقتصادى و با فرض موفقيت نسبى، اين برنامه‌ها، توسعه‌اى ناموزون در نقاط مركزى و پيرامونى و استان‌هاى حاشيه‌اى و محروم به وجودمى‌آورند كه هم اهداف ملى توسعه كشور را با مشكل مواجه مى‌كند و هم سبب مهاجرت سيل عظيمى از ساكنان شهرهاى دورافتاده و حاشيه‌اى و نيز شهرها و استان‌هاى محروم به سمت مركز يا مراكز استان‌ها مى‌شود و مشكلات عديده‌اى از قبيل كمبود مسكن، تراكم بيش از حد جمعيت، آلودگى محيط‌زيست، مسأله ترافيك و مشكلات عديده‌اى مى‌شود كه دستاوردهاى موفقيت برنامه‌ريزى كلان را به چالش مى‌طلبد.

از اين‌رو، امروز با تقويت و توجه خاص به فناورى اطلاعات و برداشتن گام‌هاى بزرگ در اين راه مى‌توان از اين پتانسيل مثبت در جهت ايجاد تعادل در توسعه همه جانبه و فراگير و، در عين حال، غير تبعيض‌آميز و يك‌پارچه در همه كشور استفاده كرد. ظهور فناورى اطلاعات كه، در برخى متون، برنامه‌ريزى از آن تحت عنوان «زيرساخت جديد» يا «اَبر شاهراه الكترونيكى» ياد شده توجه شديد دانشگاهيان را به تأثير اين فناورى بر سازمان صنعتى و دگرگونى مكانى توليد جلب كرده است. به طور مشخص، اعتقاد بر اين است كه اين «ابر شاهراه» كه عموماً به صورت بهره‌بردارى جمعى از دستگاه‌هاى الكترونيكى ارتباطات راه دور، نرم‌افزار ايستگاه‌هاى كار رايانه‌اى و نامتمركز و رسانه‌هاى يك‌پارچه تعريف مى‌شود، بر ساماندهى دنيا و نيز بر نظام توليد منطقه‌اى و ملى اثر عميقى بر جا مى‌گذارد. (فريسك، 1988، صص 26-15 به نقل از طيب، 1379، ص 45) استدلال كلى اين است كه، با پيشرفت كاركرد فناورى اطلاعات، صحنه تمركززدايى و تمركزگرايى همزمان توليد كاملاً مهيا مى‌شود. براى نمونه، به علت توانايى فناورى اطلاعات در مرتبط ساختن نقاط دور دست، اين زيرساخت جديد مؤيد گرايش تمركززدايى است.

يك نمونه از اين امر كيفيت بالاى آن دسته از برنامه‌هاى آموزشى مشاغل است كه از طريق شبكه‌هاى ارتباطى دور برد در اختيار كارگران مستقر در نقاط دور دست قرار مى‌گيرد. در مقابل، گفته مى‌شود كه توانايى فناورى اطلاعات براى سرعت بخشيدن به فرايند‌هاى توليد موجب تسهيل روند تمركزگرايى مى‌شود.

تمركزگرايى به منظور بهره‌ورى يك شركت با استفاده از فناورى اطلاعات به ويژه در مراحل نضج‌گيرى انديشه و طراحى صورت مى‌گيرد. نزديكى كارگران به يك قطب متمركز اطلاعات و نيز عرضه‌كنندگان منابع توليد به مشتران و يكديگر، حائز اهميت اساسى است. (طيب، 1379، ص 47) از سوى ديگر، تمركززدايى توليد از پيامدهاى سودمند زيرساخت اطلاعات جديد محسوب مى‌شود زيرا تمركززدايى مى‌تواند به مناطق پيرامونى فرصت توسعه اقتصادى دهد. همچنين گفته مى‌شود كه فناورى به انتشار انديشه‌هاى نو يا نوآورى‌ها در نواحى دوردست كمك مى‌كند و موجب تشديد و آثار نفوذ به پايين و گسترش توسعه به ديگر مناطق مى‌گردد.

2- ايجاد زمينه و زيرساخت‌هاى توسعه فناورى اطلاعات
با توجه اهميت خاص فناورى اطلاعات به مثابه يك ضرورت اجتناب‌ناپذير، لازم به نظر مى‌رسد كه تمهيدات و برنامه‌ريزى‌هاى گسترده‌اى در جهت تأمين نيازهاى نرم‌افزارى و سخت‌افزارى فناورى اطلاعات در سطح وسيع و همه‌گير صورت پذيرد؛ همچنين گسترش آموزش فناورى ارتباطات و اطلاعات به عنوان متون درسى همراه با كاربرد علمى در سطح دبيرستان و دانشگاه‌ها و مؤسسات دولتى در دستور كار قرار گيرد.

به طور كلى، ايجاد تسهيلات مالى جهت در دسترس قرار گرفتن رايانه و ساير ابزار ضرورى براى عامه مردم، تسهيل امر آموزش از طريق دادن مجوزهاى لازم به بخش خصوصى در خريد، آموزش و به كارگيرى سخت‌افزارهاى لازم، برنامه‌ريزى به منظور اختصاص بودجه‌هاى ايجاد اشتغال، به خصوص در مورد فارغ‌التحصيلان دانشگاهى بيكار، در حوزه خدمات رايانه‌اى و فناورى اطلاعات از جمله تمهيدات و اقداماتى هستند كه مى‌توانند زمينه و بستر لازم را جهت تعميم، و به كارگيرى فناورى اطلاعات در زيرساخت‌هاى فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى كشور فراهم سازند.

3- تهيه و تدوين طرح جامعه گسترش آموزش فناورى ارتباطات و اطلاعات
اين طرح مى‌تواند با مسئوليت وزارت جديد ارتباطات، فناورى و اطلاعات (مخابرات و پست و تلگراف سابق) با هدف گسترش همه جانبه، درازمدت و زيربنايى آموزش فناورى‌هاى جديد اطلاعات و ارتباطات براى جامعه اطلاعاتى طراحى و تنظيم گردد. مؤسسات آموزشى و نهادهايى كه مى‌توانند در به ثمر رسانيدن و هم‌سونگرى اين آموزش مؤثر باشند به شرح زيرند:
الف) وزارت علوم، تحقيقات و فناورى (از طريق تصدى دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالى
ب) وزارت آموزش و پرورش (از طريق آموزش جدى و كاربردى فناورى اطلاعات و ارتباطات در مدارش و دبيرستان ها
ج) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى (از طريق دانشگاه‌هاى علوم پزشكى و خانه‌هاى بهداشت
د) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى (از طريق ويدئو كلوپ‌ها و ارائه فيلم‌هايى كه در مراكز آموزشى مرتبط تهيه مى‌شوند.

هـ شهردارى‌ها (از طريق خانه‌هاى فرهنگ در سطح شهر
و) صدا و سيماى جمهورى اسلامى از طريق تدارك و توليد برنامه‌هاى متنوع آموزشى همراه با جاذبه در راديو و تلويزيون و، به خصوص، شبكه‌هى تحصيلى و آموزشى.

جمع بندى و نتيجه‌گيرى

چنانكه ملاحظه شد، «جامعه اطلاعاتى» همراه با چالش‌هايى از قبيل نظارت و كنترل بر جمعيت‌هاى وسيع، افزايش بيكارى، كم‌اهميت شدن مرزها و، سرانجام، تزلزل در شالوده نهادها از جمله نهاد مهم و تعيين‌كننده‌اى مانند دولت است.

از سوى ديگر، اگر آگاهانه و با برنامه‌ريزى صحيح با جامعه اطلاعات برخورد شود، فرصت‌ها و امكانات خوبى براى پيشرفته‌هاى همه جانبه و، در يك كلام، رفاه مادى و معنوى براى ملت‌ها در پى خواهد آورد. فرصت‌ها و شانس‌هايى چون تمركززدايى رسانه‌هاى ديجيتالى (اينترنت)، استفاده در جهت همزيستى مسالمت‌آميز جهانى، انتقال اشتغال از توليد به بخش خدمات به خصوص خدمات ارتباطى و اطلاعاتى، كثرت‌گرايى سياسى و چندسويگى، كثرت‌گرايى اقتصادى، مشاركت در توليد و كثرت‌گرايى فرهنگى، پديده چندفرهنگى و ... به طور خلاصه، جامعه اطلاعاتى ما را در معرض چالش‌ها و فرصت‌هايى قرار خواهد داد. از اين فرصت‌ها بايد استفاده كرد و چالش‌هاى مربوط را با كم‌ترين هزينه به نفع مردم پشت سر گذاشت تا از ويژگى‌هاى جامعه اطلاعاتى به نفع سعادت و رفاه عامه مردم بهره‌مند جست.

منابع و مآخذ

1- آلبرو، مارتين (1380)؛ عصر جهانى، جامعه‌شناسى پديدة جهانى شدن؛ ترجمة نادر سالارزاده اميرى، تهران: انتشارات آزادانديشان.
2- العوينى، محمد على (1369)؛ امپرياليسم تبليغى يا تبليغات بين‌المللى؛ ترجمة محمد سپهرى، چاپ اول، تهران: مركز نشر سازمان تبليغات اسلامي.
3-اى، آر، لى، جان (1355)؛ به سوى سياست‌هاى ارتباطى واقع‌بينانه؛ ترجمة خسرو جهاندارى، تهران: انتشارات پژوهشكده علوم ارتباطى و توسعه ايران.
4- پستمن، نيل (1372)؛ تكنوپولى، تسليم فرهنگ به تكنولوژى؛ ترجمة دكتر صادق طباطبايى، تهران: انتشارات سروش.
5-تافلر، آلوين (1379)؛ موج سوم؛ ترجمه شهيندخت خوارزمى، تهران.
6- چامسكى، نوام (1379)؛ ديدگاه‌هاى متعارض در مورد نظام جهانى؛ ترجمه ناصر بليغ، تهران: اداره كل تحقيق و توسعه صدا.
7- سيف، احمد (1380)؛ جهانى كردن فقر و فلاكت؛ چاپ اول، تهران: نشر آگه.
8- سعيدى، رحمان و كيا، على‌اصغر آذر (1378) ؛ ديدگاه‌هاى علمى درباره جهانى‌سازى اقتصادى، انقلاب ارتباطات و تأثير متقابل آن‌ها، (همايش ايران و جامعه اطلاعاتى در سال 1400 هجرى شمسى)، تهران: دانشگاه علامه طباطبايي.
9-شرام، ويلبر (1381)؛ پيشتازان علم ارتباطات؛ ترجمة غلامرضا و زهرا آذرى، تهران: انتشارات رسا.
10- شكرخواه، يونس، (بهار و تابستان 1380)؛ «جهانى‌سازى، رسانه‌ها و چالش‌ها»؛ پژوهش و سنجش، شماره 26-25.
11- رجايى، فرهنگ (1380)؛ پديدة جهانى شدن و صنعت بشرى و تمدن اطلاعاتى؛ ترجمة عبدالحسين آذرنگ، چاپ اول، تهران: نشر آگه.
12-عمام، معصومه (بهار 1380)؛ «جهانى شدن (تعاملات فرهنگى، راهكارها)»؛ فصلنامه پژوهش و سنجش، سال هشتم، شماره 25

13-كاستلز، مانوئل (1380)؛ عصر اطلاعات؛ ترجمة حسين چاووشيان، جلد دوم؛ تهران: طرح نو.
14-كوشا، كيوان، 1379؛ اينترنت در خدمت توسعه فرهنگى، خبرنامه الكترونيكى و فرهنگ اطلاع‌رساني.
15-كيا، على اصغر (بهمن 1378)؛ نظام نوين ارتباطات شبكه‌هاى الكترونيكى و ساختار متغير معرفت؛ تهران: اداره كل تحقيق و توسعه راديو، شماره 187.
16-طيب، عليرضا (1379)؛ تكنولوژى اطلاعات؛
17-محسنى، منوچهر (بهار 1375)؛ «شبكه اطلاعاتى اينترنت، ويژگى‌ها و تأثيرات اجتماعى ـ فرهنگى»؛ فصلنامه رسانه، سال هشتم، شماره اول.

18- هابرماس، يورگن (1380)؛ جهانى شدن و آينده دمكراسى؛ ترجمة كمال پولادى، چاپ اول، تهران: نشر مركز.
19- وبستر ، فرانك (1380 ) ؛ نظريه هاي جامعه اطلاعاتي ، ترجمة اسماعيل قديمي ، تهران : نشر قصيده سرا.

WWW. GHACH. COM (15 Sep. 2002); GLOBAL INTERNET STATISTICS, GLOBSTATS/3 NDEX.

تاريخ درج: 22 خرداد 1387 ساعت 11:55 تاريخ تاييد: 22 خرداد 1387 ساعت 20:52 تاريخ به روز رساني: 22 خرداد 1387 ساعت 22:42
چهارشنبه 22 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 224]