محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831326393
بازخوانی 8 ضربه رژیم پهلوی به اقتصاد ایران+ جدول و نمودار
واضح آرشیو وب فارسی:ذاکرنیوز: با سیری در برنامه های اقتصادی محمدرضا پهلوی می توان به این نتیجه رسید که این برنامه ها در نهایت ضربه سنگینی بر اقتصاد کشور وارد کرده اند. از آن جا که مولفه اصلی این برنامه های اقتصادی، استبداد سلطنتی و منافع دربار بود، خسارت های جبران ناپذیری بر اقتصاد ایران وارد شد و علی رغم تبلیغات رژیم شاه در زمینه دستاوردهای عظیم اقتصادی، واقعیت خبر از ناکامی اقتصاد می داد. به گزارش ذاکرنیوز) به نقل از پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ با سیری در برنامه های اقتصادی محمدرضا شاه می توان به این نتیجه رسید که این برنامه ها در نهایت ضربه سنگینی بر اقتصاد کشور وارد کرده اند. از آن جا که مولفه اصلی این برنامه های اقتصادی، استبداد سلطنتی و منافع دربار بود، خسارت های جبران ناپذیری بر اقتصاد ایران وارد شد و علی رغم تبلیغات رژیم شاه در زمینه دستاوردهای عظیم اقتصادی، واقعیت خبر از ناکامی اقتصاد می داد. اعطای امتیاز نفت به دول غربی گواهی بر استمرار غارت منابع نفتی بود؛ اصلاحات ارضی نتیجه ای جز نابودی کشاورزی و هجوم روستائیان به شهرها نداشت؛ اشتباهات مدیریتی صنعت را بیش از پیش به خارج وابسته کرد؛ جشن های پرهزینه غارت منافع و ثروت ملی را در پی داشت؛ واردات بی رویه فاصله طبقاتی را بیشتر کرده و نرخ تورم را بالا برد و در نهایت خرید تسلیحات نظامی که با هدف پر کردن جیب آمریکا و به منظور ابزاری برای سرکوب مخالفان داخلی انجام شد به وابستگی هرچه بیشتر نیروهای نظامی به خارج از کشور انجامید. 1- واگذاری منابع نفتی به غرب پس از اینکه شاه با کمک انگلستان و آمریکا توانست با یک کودتای نظامی بار دیگر بر مسند قدرت قرار گیرد، سیاست خارجی ایران با چرخش به سمت غرب بیش از پیش به آمریکا و انگلیس نزدیک شد و به طور کامل تحت تسلط آمریکا قرار گرفت. از سال 1333 نفتی که به ظاهر ملی شده بود با قرارداد کنسرسیوم عملا از اختیار ایران خارج شد. براساس این قرارداد تولید، استخراج و عرضه نفت ایران برای 25 سال در اختیار کنسرسیوم قرار گرفت که به اعتراف علی امینی معنایی جز غارت منابع ملی نداشت و به هیچ وجه ایده آل نبود.(1)حتی خود انگلیسی ها نیز اعتراف کردند که کنسرسیوم حربه ای برای غارت پنهانی نفت ایران بود. به گفته دنیس رایت کاردار سفارت بریتانیا در ایران براساس فرمول کنسرسیوم «ایران ظاهرا حاکمیت بر نفت را در اختیار داشت درحالی که کنترل واقعی در دست کنسرسیوم بود.» این واقعیت تلخ که کنسرسیوم از سال 1333 عملا کنترل نفت ایران را در اختیار داشت تنها با وقوع انقلاب اسلامی آشکار شد. با سقوط محمدرضا پهلوی فاجعه ای که کنسرسیوم بر سر ایران آورده بود کشف شده و مشخص شد که کنسرسیوم از سال 33 کنترل 90 درصد از تولیدات را در اختیار داشته و منافع سرشاری را با این طریق از چنگ ایران خارج کرده است. 2- اصلاحات ارضی و نابودی بخش کشاورزی اصلاحات ارضی و قطعه قطعه شدن زمین های کشاورزی و جایگزین نشدن ساختاری کارآمد به جای ساختار ارباب رعیتی سابق، بخش کشاورزی را با بحران مواجه کرد و نرخ بیکاری را بالا برد. رکود بخش های کشاورزی و صنایع سنتی موجب رشد بی رویه مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگ شد که خود تشدید بحران های اجتماعی و سیاسی را در پی داشت. ورود روستائیان به شهرها بر میزان تقاضا به ویژه در زمینه محصولات خوراکی افزود و تولیدکنندگان دیروز را به مصرف کنندگانی تبدیل کرد که تقاضاهایشان بیش از پیش به رکود کشاورزی دامن زد. بدین ترتیب کمبود اقلام غذایی و افزایش هزینه های زندگی نتیجه دیگر اصلاحات ارضی بود. به تعبیر کاتوزیان «سیاست کشاورزی رژیم پهلوی شکستی مطلق و بی عذر و بهانه» بود زیرا با نابودی تولیدات کشاورزی کسری فزاینده ای در مواد غذایی به وجود آمد که علاوه بر دامن زدن به تورم، این کسری حتی با واردات نیز برطرف نمی شد.(2) چنانچه آمار نشان می دهد پس از اصلاحات ارضی تولید کالاهای اساسی و پایه مانند گندم، برنج، جو و چای کاهش یافت. همچنین سهم کشاورزی در تولید ناخالص ملی از 50 درصد در سال 1320 به 9 درصد در سال 1357 تقلیل پیدا کرد. جدول شماره 1 تولید چهار محصول پایه ای را در طی سال های مختلف نشان می دهد. آمار به روشنی گویای زوال بازده در بخش کشاورزی است. جدول شماره 1: تولید چهار محصول پایه در هر هکتار و میزان توسعه آن در طی سال های مختلف: محصول سال1340/کیلوگرم/هکتار 1350/کیلوگرم/هکتار 1352/کیلوگرم/هکتار گندم 728 649 498 جو 678 588 535 برنج - 2545 2240 چای 2239 1892 - در پی نابودی بخش کشاورزی و درحالی که محصولات زراعی پاسخگوی نیاز داخلی نبود، حکومت پهلوی به واردات روی آورد به طوری که در سال 1356 هزینه واردات مواد غذایی ایران به 1780 میلیون دلار رسید. این موضوع در نهایت موجب عدم تعادل در نظام واردات و صادرات کشور شد. براساس بررسی های انجام شده، تا سال 1354 میزان واردات محصولات کشاورزی به 9 برابر افزایش پیدا کرده است. جدول زیر به خوبی نشان می دهد که پس از اصلاحات ارضی مقدار واردات محصولات کشاورزی چقدر از مقدار صادرات آن بیشتر شده است. جدول شماره 2: نسبت واردات و صادرات محصولات کشاورزی از سال 1349 تا 1354: محصول سال1340/کیلوگرم/هکتار 1350/کیلوگرم/هکتار 1352/کیلوگرم/هکتار گندم 728 649 498 جو 678 588 535 برنج - 2545 2240 چای 2239 1892 - با مشاهده جداول بالا می توان گفت پس از اصلاحات ارضی نه تنها کشور به خودکفایی نرسید بلکه در زمینه کشاورزی نیز به کشوری کاملا وابسته تبدیل شد به طوری که در فاصله سال های 57-56 ایران مجبور به وارد کردن 20 درصد از نیاز خود به گندم، 25 درصد جوی مصرفی، 45 درصد برنج مصرفی، 80 درصد روغن نباتی مصرفی و 40 درصد شکر مصرفی شد.(3) 3- وابستگی صنایع صنایع مدرنی که مد نظر شاه بود ساختار ضعیفی داشته و اغلب بر صنایع مونتاژ تکیه داشت. خصوصیت عمده صنایع، مصرفی بودن و وابستگی آنها از نظر مواد اولیه، قطعات، ماشین آلات، نیروی انسانی متخصص و در نتیجه وارداتی بودن فن آوری بود به طوری که به حرکت درآمدن چرخ صنایع با نیاز کشور به واردات گره خورد؛ بدین ترتیب صنایع وابسته نه تنها کمکی به خودکفایی نکرد بلکه خود پیشاهنگ وابستگی اقتصادی در ایران شد و سود فراوانی را به کشورهای خارجی رساند. از طرف دیگر صنایع سنتی، رها شد و حمایتی از آن صورت نگرفت. اصلی ترین نتیجه حمایت رژیم پهلوی از صنعت وابسته، زوال تدریجی صنایع داخلی بود. از سوی دیگر آشکارترین ضعف صنعت ایران وابستگی به نفت و عدم افزایش صادرات صنعتی برای مقابله با نیازمندی های ارزی در دوران کاهش درآمد نفتی بود. علاوه بر این، صنایع جدید هیچ عایداتی برای اقتصاد ایران نداشته و به شدت سرمایه بر بودند؛ مضافا اینکه در کارخانه های مدرن تنها 6 درصد نیروی کار صنعتی مشغول بودند(4) ؛ لذا این صنعت تصنعی بوده و کمکی به اقتصاد کشور و رفع بیکاری نکرد. 4- غارت منابع و ثروت ملی ایران در سال های پایانی رژیم پهلوی با افزایش قیمت نفت، درآمد حاصل از فروش نفت پشتوانه ای برای طرح های تجملی و غیراقتصادی دربار محسوب می شد. علاوه بر این شرکت ملی نفت به صورت محرمانه ولی دائمی مبلغ کلانی به حساب شخصی شاه واریز می کرد. با جهش سرسام آور قیمت نفت، شاه به اشکال مختلف بر ثروت، املاک و کاخ های خود و اطرافیانش در داخل و خارج می افزود.(5) در راستای غارت ثروت ملی در سال 1337 سازمانی اقتصادی تحت عنوان «بنیاد پهلوی» تأسیس شد. این بنیاد که با استفاده از موقعیت خود منابع مالی سرشاری را عاید خانواده پهلوی می کرد به عنوان یک خزانه مالی مطمئن بخشی از املاک و دارایی های خاندان پهلوی بود که تقریبا در همه زوایای اقتصاد کشور نفوذ داشت. به عنوان مثال در سال 56 این بنیاد در 207 شرکت سهام داشت. به نوشته نیویورک تایمز: «این بنیاد به ظاهر خیریه در سه راه مورد استفاده قرار می گرفت: به عنوان یک منبع مالی برای خانواده سلطنتی، وسیله ای برای نفوذ در بخش های کلیدی اقتصاد و راهی برای پاداش دادن به پشتیبانان رژیم.»(6) از سوی دیگر محمدرضا پهلوی و دربارش با مسافرت های پرخرج به داخل و خارج از کشور هزینه های سرسام آوری را به بودجه کشور تحمیل می کردند. در سال 1348 که درآمد عمومی ایران حدود یک میلیارد دلار بوده است، محمدرضا پهلوی دویست هزار دلار خرج یک مسافرت به آمریکا کرد و با گران شدن نفت در دهه پنجاه، هزینه این مسافرت ها به ده ها برابر افزایش یافت. به عنوان نمونه در یک سفر اشرف پهلوی به آمریکا در سال 1356، نیم میلیون دلار هزینه به بیت المال تحمیل شد. فدا کردن ثروت ملی در تاجگذاری دیرهنگام در سال 1347، برگزاری جشنی پرهزینه به بهانه موهوم 2500 سال پادشاهی ایران در سال 1350 و تفنن های سالانه فرح در شیراز با نام جشن هنر را نیز باید به موارد فوق افزود.(7) گفتنی است جشن های 2500 ساله شاهنشاهی که بیش از سیصد میلیون دلار هزینه دربرداشت و با ولخرجی ها و اتلاف بی حد و حصر سرمایه های ملی کشور همراه بود، درحالی انجام می شد که متجاوز از نیمی از جمعیت کشور در روستاها و حومه شهرهای بزرگ در فقر و فلاکت و تنگدستی به سر می بردند و در اکثر شهرها و روستاهای کشور، اثری از وسایل اولیه و مقدماتی رفاه عمومی و حداقل امتیازات زندگی ساده برای عامه مردم وجود نداشت. 5- واردات بی رویه و بدون برنامه در سال های آغازین دهه 50، قیمت هر بشکه نفت ایران در بازارهای بین المللی با جهشی بی سابقه، از سه دلار به 20 دلار رسید. نفت برای اقتصاد ایران در سال 1349 بیش از یک میلیارد دلار عایدی داشت که این رقم در سال 1351 به 6/5 میلیارد دلار افزایش یافت و در جریان وقوع شوک اول نفتی، این درآمد با جهشی بی سابقه، به مرز 5/18 میلیارد دلار رسید. از این دوران به بعد بود که فروش نفت، به طور متوسط بیش از 54 درصد مخارج کشور را تامین کرد. در طول این سال ها، واردات به شدت افزایش یافت، نقدینگی به شکل بی سابقه ای رشد کرد و اقتصاد ایران به شکل نگران کننده ای به درآمدهای نفتی وابستگی پیدا کرد. تزریق درآمدهای نفتی باعث رشد نقدینگی و پایه پولی شد و بر میزان تقاضای انواع کالاها افزود. متعاقب افزایش تقاضا، رژیم پهلوی اقدام به واردات کالاهای خارجی کرد. ورود سیل آسای کالاهای وارداتی، از ظرفیت بنادر، ناوگان حمل ونقل و انبارهای موجود خارج بود. کمبود مواد و نیروی کار هزینه تولید را چند برابر کرد و تقاضا برای خوراک و مسکن به شدت افزایش یافت. از سوی دیگر واردات کالاهای خارجی، صنایع را نابود کرد. همه این عوامل در کنار تورم وارداتی، موجب تورم بی سابقه ای در اقتصاد ایران شد و صاحبان درآمد ثابت را زیر فشار قرار داد. بدین ترتیب تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور علاوه بر اینکه به مصرف گرایی جامعه انجامید، نرخ تورم را تا 40 درصد بالا برده و به تشدید اختلافات طبقاتی دامن زد.(8) در نتیجه اعمال تعرفه های گمرکی پایین، کالاهای خارجی به وفور و با قیمت بسیار نازل در بازار یافت می شد. این سیاست اقتصادی نامناسب، نتیجه ای جز تضعیف تولیدات داخلی، افزایش وابستگی اقتصاد کشور به قدرت های صنعتی و تامین بازار برای آنان نداشت. 6- نابودی صادرات غیر نفتی براساس آنچه آمار نشان می دهد می توان گفت طرح های صنعتی و اصلاحات محمدرضا پهلوی در بخش کشاورزی هرگز نتوانست صادرات غیرنفتی کشور را سروسامان بدهد. چنانچه در جدول و نمودار زیر مشاهده می شود با افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، صادرات غیرنفتی از 23 درصد در سال 1341 به 15 درصد در سال 1351 رسید؛ در سال 56 وضع بسیار وخیم تر شد به گونه ای که صادرات غیرنفتی تنها 2 درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص می داد. در این بین نابودی کشاورزی به دنبال اصلاحات ارضی تاثیر بسزایی در رشد واردات و کاهش صادرات غیرنفتی داشت. جدول شماره 3: درصد ترکیب صادرات کالاهای نفتی و غیرنفتی در سال های مختلف: 1341 1351 1356 نفت و گاز 77 85 98 سایر کالاها 23 15 2 کل 100 100 100 نمودار شماره 1: درصد ترکیب صادرات نفتی و غیر نفتی: اقتصاد 7- رشد مصرف گرایی به دنبال جهش قیمت نفت، واردات به نحو بی سابقه ای بالا رفت. افزایش بی رویه واردات موجب تغییر الگوی مصرف مردم و رشد مصرف گرایی در قشرهای بالای جامعه شد. این درحالی بود که بر اساس آمار بانک جهانی، 46 درصد مردم ایران در سال 1356 زیر خط فقر بودند و 44 درصد مردم از سوءتغذیه رنج می بردند.(9) واردات بی حساب دارو و مواد آریشی و کالاهای تجملی، علاوه بر اینکه عادت به مصرف گرایی را در قشر بالایی جامعه افزایش داد هزینه های ارزی قابل توجهی را نیز به کشور تحمیل کرد.(10) به علاوه تغییر الگوی مصرف و عادت دادن مردم به استفاده از کالاهایی که امکان تولید آن در کشور نبود، اقتصاد و فرهنگ ایران را به غرب وابسته تر کرد. بررسی مجموع هزینه های مصرفی خانوارهای ایرانی از سال 1338 تا 1356 نشانگر رشد 15 برابری این گونه هزینه ها است. 8- افزایش سرسام آور خریدهای نظامی محمدرضا پهلوی به علت جنون خرید تسلیحات نظامی با استفاده از درآمدهای هنگفت نفت، سیل اسلحه های خریداری شده از غرب به ویژه آمریکا را وارد ایران کرد که خود وابستگی بیشتر نیروهای نظامی به آمریکا را به دنبال داشت. نتیجه مستقیم این امر سرازیر شدن دلارهای نفتی به آمریکا و به هدر رفتن درآمدهای کلان ایران که می توانست صرف امور زیربنایی شود بود.(11) براساس اطلاعات موجود طی سال های 1974 تا 1978 ایران به عنوان اولین خریدار خارجی تسلیحات نظامی آمریکا مطرح شد. هزینه های نظامی، بخش بزرگی از بودجه کل دولت را به خود اختصاص داد. به این ترتیب عدم خودکفایی ایران در بخش تسلیحات نظامی باعث هدر رفتن بخش عظیمی از بودجه کشور می شد. در موارد بسیاری شاه پیش از دریافت تسلیحات نظامی و حتی پیش از تولید این محصولات توسط آمریکا اقدام به پیش پرداخت مبلغ آن می کرد. به عنوان نمونه در سال 1975 میلادی، شاه سفارش خرید 160 فروند جنگنده بمب افکن اف 16 را با بهایی نزدیک به 26 میلیارد دلار برای هر فروند به شرکت نورث روپ می پردازد. بخشی از این هزینه به شرکت نورث روپ پیش پرداخت می شود تا این شرکت آخرین تحقیقات خود را برای تکمیل این هواپیمای جدید انجام دهد. علاوه بر این، محمدرضا پهلوی در نامه ای به وزارت دفاع آمریکا آمادگی خود را برای خرید 250 فروند هواپیمای اف 18 که پیش بینی می شد در سال 1982 تولید شود اعلام کرد. میل عجیب محمدرضا پهلوی در پیش خرید تسلیحات نظامی حتی تعجب آمریکاییان را نیز برانگیخت تا جایی که یکی از متخصصان پنتاگون متعجبانه اعلام کرد که «با ظهور هر نسل نوینی از تجهیزات، تمایل شاه برای خرید آن ها بیشتر می شود.»(12) براساس اطلاعاتی که در نمودار شماره 2 آمده است، ایران در فهرست کشورهای خریدار تسلیحات نظامی آمریکا جایگاه نخست را دارد. براساس آمار و ارقام این نمودار که توسط وزارت دفاع آمریکا تهیه شده است خریدهای تسلیحاتی ایران از آمریکا در سال های 1978-1974، بیش از بیست میلیارد دلار بوده است. برخی از منابع غیررسمی حتی این مقدار را تا بیش از 30 میلیارد دلار نیز برآورد کرده اند. در این میان صنایع آمریکایی بیشترین سود را از سفارش های ایران می بردند زیرا خریدهای شاه بین یک چهارم تا نیمی از صادرات آنان را شامل می شد.(13) نمودار شماره 2: خریدهای تسلیحاتی ایران از آمریکا در سال های 1977-1970 براساس درصد: اقتصاد به عقیده بسیاری از نظریه پردازان سه عامل استبداد، فساد سیاسی و اداری و دخیل بودن ملاحظات سیاسی و رویاهای بلند پروازانه در برنامه های اقتصادی از جمله عوامل موثر در عدم تحقق توسعه اقتصادی در دوران پهلوی دوم بود.(14) در پایان می توان گفت تک محصولی شدن اقتصاد و وابستگی به صادرات نفتی، نابودی کشاورزی و رشد مهاجرت از روستا به شهر، افزایش وابستگی در بخش صنعت، سطح بالای بیکاری، سطح پایین بهره وری، نابودی زیرساخت های اقتصادی، ایجاد تأسیسات نظامی وابسته و ناکارآمد، رشد مصرف گرایی، توزیع ناعادلانه درآمدهای ملی، افزایش نرخ تورم و تشدید فاصله طبقاتی، نتیجه سیاست های اقتصادی اشتباه محمدرضا شاه پهلوی بود. پی نوشت ها: 1 . محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز، ص 247. 2 . پیشین، ص 358. 3 . حمیدرضا ملک محمدی، از توسعه لرزان تا سقوط شتابان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 52-48. 4 . محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز ، ص 330. 5 . رابرت گراهام، ایران سراب قدرت، تهران: سحاب کتاب، صص 195-190. 6 . ابراهیم عباسی، دولت پهلوی و توسعه اقتصادی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 200. 7 . محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز، ص 312. 8 . هفته نامه تجارت فردا، شماره 56، 16 شهریور 1392. 9 . محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز، ص 317. 10 . حمید رفیعی مجومرد، زیرساخت های اقتصادی در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 312. 11 . پیشین، ص 67. 12 . حمیدرضا ملک محمدی، از توسعه لرزان تا سقوط شتابان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 179. 13 . پیشین، ص 182. 14 . احمد پرخیده، صنعت و تجربه سیاستگذاری صنعتی در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 132. انتهای پیام
یکشنبه ، ۱۸بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ذاکرنیوز]
[مشاهده در: www.zakernews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]
-
گوناگون
پربازدیدترینها