گفت وگو با ليلي افشار ، نوازنده و مدرس گيتار كلاسيك اينجا همه به سرعت دست نوازنده نگاه مي كنند

واضح آرشیو وب فارسی:آفتاب: گفت وگو با ليلي افشار ، نوازنده و مدرس گيتار كلاسيك اينجا همه به سرعت دست نوازنده نگاه مي كنند
باربد اعلاييليلي افشار نوازنده ايراني مقيم امريكا براي برگزاري چند كنسرت و مستركلاس اين روزها در ايران به سر مي برد، به همين بهانه به گفت وگو با او نشسته ايم.---- قرار است طي اقامت تان در ايران چند كنسرت در تهران، شيراز و اصفهان برگزار كنيد، از برنامه كنسرت هاي پيش رو شروع كنيم، چه قطعاتي را براي اين كنسرت ها انتخاب كرده ايد؟سه قطعه از كاپريس هاي گويا از ساخته هاي آهنگساز ايتاليايي «كاستلنوو تدسكو»، قطعه «ميسيونرا» از ساخته هاي «فرناندو بوستامانته» آهنگساز آرژانتيني و قطعه «رقص» «يواكيم رودريگوئز» را اجرا خواهم كرد. از تنظيم هاي خودم هم دو قطعه آذربايجاني و دو قطعه محلي ايراني براي اين اجرا ها در نظر گرفته ام.- اين طور به نظر مي آيد بيشتر انتخاب هايتان، برداشت هايي از موسيقي هاي محلي است كه براي گيتار كلاسيك نوشته شده اند.بخشي از اين قطعات مثل ميسيونرا يا قطعات آذربايجاني و محلي هاي ايراني اين ويژگي را دارند و اصلاً براي گيتار تنظيم شده اند اما قطعات تدسكو يا رودريگوئز با وجود اينكه هويت فرهنگي يك كشور در آن بيش از نمادهاي موسيقي كلاسيك ديده مي شود، از آغاز براي گيتار كلاسيك نوشته شده و تنظيمي براي آنها صورت نگرفته است.- اولين بازگشت شما به ايران به هفت سال پيش بازمي گردد، زماني كه اولين كنسرت هاي خود را در تالار رودكي و خانه هنرمندان برگزار كرديد. از آن پس رفت و آمدهاي شما به ايران بيشتر شد و با فضاي موسيقي ايران به خوبي در ارتباط بوديد. در اين هفت سال، چه نقطه ضعف هايي در آموزش گيتار كلاسيك در ايران به نظرتان آمد؟اولين مساله قديمي بودن نت ها بود. در اين هفت سال در هر سفر سعي كردم نت هاي جديدتري براي شاگردان و كارگاه هايي كه برگزار مي كنم، بياورم. اين نكته باعث شد تصميم بگيرم يك مجموعه هفت جلدي با ويراستاري خودم از تمام دوره هاي تاريخي گيتار كلاسيك در اينجا منتشر كنم اما مهم ترين مشكل علاقه نوازندگان جوان ايراني به تقليد و پيروي از شيوه هاي نوازندگان بزرگ گيتار كلاسيك است. به عبارت بهتر هنرجويان ايراني خيلي به تفسير موسيقي اهميت نمي دهند. در كلاس ها وقتي مي پرسم چرا قطعه را به اين شكل اجرا كرديد، مي گويند؛ چون «جان ويليامز» يا «جوليان بريم» قطعه را به همين شكل اجرا مي كنند. در اين كلاس ها سعي كردم زمان بيشتري روي تفسير قطعات كار كنيم. اينكه وقتي يك قطعه را مقابل خود مي گذارند بايد به چه چيزهايي فكر كنند و به تفسيرهاي خودشان متكي باشند. اگر هم مي خواهند شيوه نوازنده يي را تقليد كنند حداقل به چرايي اين طور نواختن آن نوازنده فكر كنند. البته اين چيزي است كه خود من هم در آن سوي دنيا ياد گرفتم و زماني كه در اينجا آموزش مي ديدم به اين مورد پرداخته نمي شد. متد و شيوه نوازندگي خودم هم در دو جلد توسط نشر ماهور منتشر خواهد شد. در كلاس هاي اينجا با انبوهي سوال از سوي بچه ها روبه رو مي شوم. گاهي اوقات مي بينم يك نوازنده جوان قطعه دشواري را اجرا مي كند اما هيچ شناختي روي موضوعاتي مثل كادانس يا جمله بندي ها ندارد.- به نظر شما نوازنده چقدر حق ورود به عرصه تفكر آهنگساز را دارد؟به طور كامل حق ورود دارد. اولين وظيفه نوازنده اين است كه تفكر و خواست آهنگساز را دريابد و در مرحله بعد علاوه بر برآورده كردن خواسته آهنگساز بايد بتواند چند گام هم فراتر از او بردارد. فرض كنيد نوازنده مي خواهد قطعه «رقص» رودريگوئز را اجرا كند، اينكه فقط بداند اين قطعه به توصيف يك سحر و جادو مي پردازد و بعد از آن نت را مقابل خود بگذارد و نوازندگي را شروع كند، كافي نيست. نوازنده بايد بتواند تصاوير موسيقي نوشته شده را ببيند و در مقابل چيزي كه آهنگساز نوشته دست به كشف و شهود بزند.- در كارهاي جديدتر از امكانات صوتي استفاده مي شود كه گاهي فراتر از محدوده نت نويسي قرار مي گيرند، مثل ضربه زدن ها (گلوپيدور)، حركت هاي مالشي انگشتان روي سيم و... اجراي اين قطعات نيازمند يك درك متعالي از اثر آهنگساز از سوي نوازنده است. آموزش و تفسير اين قطعات را چگونه با هنرجويان خود كار مي كنيد؟به همان شكلي كه يك قطعه از دوران باروك يا كلاسيك را تفسير مي كنيم. تفسير قطعات موسيقي يك قانون و قاعده دارد. بعضي از عناصر مثل هارموني، ملودي، جمله بندي، كادانس و... هميشه در هر قطعه يي چه مدرن و چه غيرمدرن با كيفيت هاي متفاوت وجود دارند. اما روي اينكه نوازنده با قطعات ساده كار خود را آغاز كند تاكيد دارم. اينجا همه حواس شان دنبال سرعت دست نوازنده است كه فلاني از فلاني تند تر مي زند. كسي به واسطه اينكه فقط تند و سريع مي زند نمي تواند در موسيقي دنيا جايي براي خود باز كند. با سريع زدن ممكن است كسي تكنسين خوبي شود اما دليل ندارد موزيسين خوبي هم باشد. من تاكيد دارم هنرجو با قطعه ساده شروع كند. از آنها مي خواهم كه جمله بندي قطعه را خودشان روي كاغذ بنويسند. اين باعث مي شود مجبور شوند به قطعه فكر كنند. در مرحله بعد بايد بتوانند ملودي قطعه را بخوانند. بايد كادانس ها و نفس ها را روي كاغذ بنويسند. بعد به مرحله ساز دست گرفتن مي رسيم. هيچ چيز بدتر از اين نيست كه هنرجو مثل ماشين به استاد درس پس بدهد.- شما در ايران از شاگردان آقاي افراسيابي بوديد. وقتي در امريكا وارد دانشگاه شديد در چه سطحي قرار داشتيد؟ مي خواهم ببينم سطح آموزش گيتار در ايران در چه حدي بوده است؟به هر حال سطح نوازندگي و آموخته هاي من در حدي بود كه در دانشگاه قبول شوم. نكته مهم اين بود كه در اينجا چيزي را اشتباه به من ياد نداده بودند. اگر يك اشتباه در نوازندگي شما عادت شود ترك آن بسيار دشوارتر از ياد گرفتن آن است. اما براي اينكه بتوانم خودم را در آنجا نشان دهم بايد بيشتر كار مي كردم. به همين خاطر مجبور شدم روزي ده ساعت تمرين كنم. چاره يي نبود.- امروزه يكي از مشكلات آموزش گيتار كلاسيك در اينجا اين است كه اكثر معلمان همچنان با متدهاي قديمي مثل «كارولي»، «كاركاسي» يا «سگوويا» كار مي كنند. سوال من اين است كه چه تفاوت هايي بين شيوه هاي جديدتر آموزش گيتار كلاسيك با شيوه هاي قديمي تر وجود دارد؟تمرين ها و شيوه هايي كه شما نام برديد به هيچ عنوان بد نيستند و هنوز هم كار كردن اين شيوه ها براي نوازنده هاي جوان مفيد است. اما محدود شدن نوازنده تنها به اين گونه هاي قديمي تر مي تواند جلوي پيشرفت او را بگيرد. من در متد و شيوه آموزشي خودم سعي كردم متدهاي جديدتر را هم در نظر بگيرم. اتفاقاً خود هنرجويان هم به اين شيوه ها و صداهاي جديدتر علاقه زيادي نشان مي دهند. به لحاظ منابع آموزشي احتياج به يك تحول داريم. عمده كتاب هاي آموزشي كه مورد استفاده قرار مي گيرند از ترجمه هاي خوبي برخوردار نيستند؛ ترجمه هاي سطحي كه به هيچ عنوان درك نشده اند. در حالي كه نوازنده بايد با تئوري زندگي كرده باشد. تكنيك نوازندگي را نمي توان مثل مشق شب امتحان حفظ كرد. نوازنده بايد با آن زندگي كرده باشد تا به درك كاملي از آن دست پيدا كند.- شما با دانشكده هاي موسيقي در ايران كه اتفاقاً دانشجو مي تواند با مدرك كارشناسي نوازندگي گيتار از آنها فارغ التحصيل شود ارتباطي نداريد؟من فقط با بعضي از دانشجويان اين دانشگاه ها ارتباط دارم.- سطح توانايي هاي اين دانشجويان را چگونه مي بينيد؟اين دسته از هنرجويان از يك سو مي توانند قطعات دشوار را اجرا كنند، اما از سوي ديگر همان نكته يي را كه پيش تر اشاره كردم، يعني فقدان درك و تفسير در صداي سازشان قابل تشخيص است. دركي از كاري كه مي كنند ندارند. اين شايد به اين خاطر است كه مقدمات كار به آنها آموزش داده نشده است.- خيلي از استادان گيتار كلاسيك در ايران سعي مي كنند كه هنرجو را در مسيري قرار دهند مثلاً يك معلم ويولن شاگرد خود را به آن سمت راهنمايي مي كند. مثلاً از هنرجوي گيتار كلاسيك مي خواهند كه دًشيفر (اجراي نت بدون شناخت قبلي) كند. در حالي كه با توجه به ماهيت و ساختار ساز گيتار و همچنين ساختار قطعات گيتار كلاسيك شايد دشيفر كردن آن گونه كه در سازهاي ديگر مثل ويولن ممكن است، امكان پذير نباشد. در نتيجه اين شيوه هنرجو آن قدر درگير نت مي شود كه ديگر نمي تواند به چيز ديگري فكر كند. من هيچ شناخت و دركي نسبت به اين متد و شيوه آموزشي ندارم. اصلاً اين گونه آموزش دادن را نمي توانم تصور كنم. بله، دشيفر كردن به نوازنده كمك مي كند اوج ملودي يا بالا و پايين آن را تشخيص دهد. انگشت گذاري نكته مهمي است. اما نوازنده اول بايد بداند به لحاظ موسيقايي چه چيزي را مدنظر دارد تا بتواند انگشت گذاري مناسب را انجام دهد. علم موسيقي جاي بايدها و نبايدها نيست. خيلي از شاگردان در كارگاه ها و كلاس ها به من مي گويند كه استادمان به ما گفته است كه باخ را بايد اين طور زد. من نمي دانم اين بايدها از كجا مي آيد. انگشت گذاري هاي يك قطعه را به چندين شكل مي توان انجام داد. من فقط مي گويم اصول اوليه را در آغاز رعايت كنيد. بفهميد كه آهنگساز چه قصد و منظوري داشته، بعد با تكنيك خود به سراغ قطعه برويد و در پايان فقط به اين فكر باشيد كه موسيقي را به گونه يي ارائه دهيد كه هم مخاطب و هم خودتان از آن لذت ببريد. با اجرايتان بايد بتوانيد ارزش هاي يك قطعه و آهنگساز آن را بيشتر معرفي كنيد نه اينكه تمام ارزش هاي قطعه را پايمال كنيد.- ساز گيتار در برخورد با فرهنگ هاي مختلف انعطاف پذيري بالايي داشته است. آهنگسازان امريكاي لاتين آثاري متفاوت و برگرفته از فرهنگ موسيقايي خود براي اين ساز خلق مي كنند. يا حتي در ژاپن با آهنگسازاني برخورد مي كنيم كه براي گيتار كلاسيك با توجه به فرهنگ خود موسيقي نوشته اند. شما هم در بعضي از تجربيات تان فرهنگ موسيقي ايراني را با مختصات گيتار كلاسيك تلفيق كرده ايد، اين برخورد براي شما چگونه بوده و چه تجربياتي در اين زمينه به دست آورده ايد؟من هر ربع پرده يي كه مي زنم دچار شور عجيبي مي شوم. بازخورد خيلي خوبي هم برايم داشته است. در همه جاي دنيا قطعاتي را كه در آنها موسيقي ايراني را روي گيتار كلاسيك اجرا مي كنم دوست دارند. مدتي است روي موسيقي تركي كار مي كنم و در همين كنسرت هاي پيش رو هم قطعه يي را از «عاشق ويسه» اجرا خواهم كرد. به تازگي آقاي «رضا والي» قطعه يي را برايم نوشته اند كه از ويژگي هاي موسيقي ايراني در آن استفاده شده است. پيش تر هم قطعه يي از ايشان كار كرده بودم. اما اين قطعه جديد كمي دشوارتر و پيچيده تر است. خيلي دوست دارم از آثار آهنگسازان ايراني كارهايي را اجرا كنم و آهنگسازان ايراني برايم قطعه بنويسند.- خودتان علاقه يي به آهنگسازي نداريد؟من فعلاً نوازنده، تنظيم كننده و مدرس هستم. شايد در آينده وارد حوزه آهنگسازي هم شدم، ولي هميشه احساس مي كنم من هم سهمي در اين قطعاتي كه اجرا مي كنم، دارم.- با كدام يك از آثار آهنگسازان ايراني ارتباط برقرار كرده ايد؛ به گونه يي كه دوست داشته باشيد او آثاري هم براي گيتار كلاسيك بنويسد؟شايد عجيب باشد اما فعلاً موسيقي محسن نامجو را دوست دارم. براي خيلي ها عجيب است من كه در موسيقي كلاسيك كار مي كنم موسيقي نامجو را دوست دارم. اما ماجراجويي هاي او برايم جالب است. موسيقي خانواده كامكارها را هم دوست دارم و خيلي علاقه مندم بيشتر با آنها آشنا شوم.- از اصطلاح ماجراجويي استفاده كرديد. فكر نمي كنيد اين ماجراجويي ها در جايي به ورطه هيجان زدگي مي افتد؟ يعني هم با مخاطبان هيجان زده روبه رو مي شويم و هم هنرمند هيجان زده است و البته معمولاً هيجان ها زودگذر هستند.ماجراجويي تنها امكان اين نوع موسيقي ها نيست. چيزي كه براي من در اين نوع كارها جالب است پيشنهادهاي صوتي جديدي است كه با خود به ارمغان مي آورند. اين پيشنهادهاي جديد اتفاقاً در نتيجه ماجراجويي به وجود مي آيند.- هيچ گاه دوست نداشتيد در حوزه موسيقي تلفيقي يك گام جلوتر از تجربيات كنوني برداريد و مثلاً با يك نوازنده سازهاي سنتي همزمان روي صحنه برويد؟تجربه هاي آقاي كيوان ساكت را كه قطعاتي از موسيقي غربي را با ساز تار اجرا كرده اند خيلي دوست داشتم. به نظرم ايشان اين قطعات را خيلي خوب با يك ساز سنتي اجرا مي كنند. بايد كار دشواري باشد. شايد اگر تجربه مشتركي با ايشان داشته باشم نتيجه بدي نداشته باشد. اما كلاً ارتباطي با آهنگسازان و نوازندگان ايراني ندارم.- كاري كه آقاي ساكت انجام مي دهد به لحاظ تكنيكي كار ارزشمندي است. اجراي آثار پاگانيني با تار شايد حتي كار نشدني باشد كه ايشان از پس آن برآمده اند. اما خيلي ها معتقدند ساز تار هويت مشخصي براي خود دارد. بر هم زدن مرزهاي هويتي اين ساز در قالب تجربه به طور حتم هيچ اشكالي نخواهد داشت اما اينكه كسي روي اين ايده اصرار كند قدري متفاوت است. به نظر شما در چنين مواردي به لحاظ فرهنگي سنخيتي بين ساز و اثري كه با آن اجرا مي شود مي توان برقرار كرد؟به نظر من هيچ مشكلي ندارد. خيلي از قطعات ويولن سل باخ را هم اين روزها روي ترومپت يا ساكسفون اجرا مي كنند. به خصوص اينكه اين سازها رپرتوارهاي محدودي دارند و چنين اتفاق هايي تا حدودي مي تواند فضاي گسترده تري را براي آنها ايجاد كند. چطور در اين مواقع ايرادي به اين كار گرفته نمي شود.- من اينجا نمي خواهم نسبت به اين ايده ها موضع گيري كنم و در اينجا تنها نظريات مختلف را كنار هم مي چينم. اما در مثال هايي كه شما گفتيد يعني بين ويولن سل يا ترومپت يا ساكسفون به هر حال يكسري شباهت هاي فرهنگي وجود دارد تا موسيقي پاگانيني با تار.دليل اين محدوديت ها را متوجه نمي شوم. وقتي قرار است كار به نتيجه قابل تاملي ختم شود اصلاً مهم نيست كه با چه سازي اجرا مي شود. خود باخ هم اجازه مي داد آثارش براي سازهاي مختلف تنظيم شود. قبول دارم كه به هر حال همه اين اتفاقات در حوزه موسيقي كلاسيك غربي افتاده است اما روزگار ما شرايط ديگري دارد. من فكر مي كنم نوازنده و آهنگساز از يك مرحله يي به بعد هيچ محدوديتي ندارد. آقاي ساكت تكنيك اجراي اين كار را داشته اند. در ضمن اين قطعات را با تفسير خاص خودشان نواخته اند. يعني فقط يك كپي صرف نيست. اگر نتيجه چيز بدي از آب در مي آمد آن گاه مي شد انتقاد كرد كه چرا اين قطعات را خراب كرده اند. يك نوازنده از قضا سازش تار است. چرا بايد خودش را محدود به يك رپرتوار خاص كند. ژاپني ها قطعاتي را براي گيتار كلاسيك نوشته اند كه براي اجراي آنها نوازنده گيتار مجبور است مانند نوازندگان سازهاي سنتي ژاپن بنوازد تا به صداي مورد نظر آهنگساز دست پيدا كند.- براي اجراي موسيقي ايراني روي گيتار نوازنده به چه تكنيك هاي جديدي نياز دارد؟ براي مثال وجود ربع پرده ها در موسيقي ايراني يا نواختن ريزها در تار و سه تار اهميت زيادي دارد...من مشكلي با ريز زدن ها نداشتم. در آلبوم «گذار در نوا» اين ريزها را اجرا كرده ام. براي اجراي قطعات ايراني در جاهايي بايد كوك ساز را عوض كنيد. در كنار اين بعضي از ربع پرده ها را روي دسته ساز اضافه كرده ام. فقط چون سال ها به پرده بندي استاندارد عادت كرده ام بايد تمركز بيشتري داشته باشم.- فكر مي كنيد اجراي قطعات ايراني روي گيتار كلاسيك بتواند به امضاي شما تبديل شود؟بله. اين قطعات توسط كمپاني هاي آنجا منتشر شده اند. خود شاگردان من هم اين قطعات را مي زنند. به تازگي يك دي وي دي هم از اجراي زنده اين قطعات تهيه شده است. خيلي ها من را با اجراي اين قطعات مي شناسند.- برنامه يي براي اجرا با اركستر نداريد؟در خارج از كشور تاكنون چند كنسرتو برگزار كرده ام. در اينجا هم چند بار از دفتر موسيقي درخواست كردم كه چنين امكاني را ايجاد كنند. براي همين در جشنواره فجر امسال هم به شكل كتبي دوباره درخواست چنين برنامه يي كردم اما تاكنون اتفاقي نيفتاده است.- با آقاي صهبايي، رهبر فعلي اركستر سمفونيك تهران، صحبتي نداشته ايد؟نه، متاسفانه من ارتباطي با آهنگسازان و هنرمندان اينجا ندارم. به هر حال در اين سال ها آن قدر درگير كارگاه ها، نوشتن كتاب و تنظيم متد آموزشي شدم كه فرصت زيادي براي انجام كارهاي مشترك باقي نماند. اما به طور حتم در آينده به دنبال تجربيات مشترك خواهم بود و در اين زمينه حتماً از كمك هاي انتشارات ماهور هم استفاده مي كنم.- چند نفر از نوازندگان ايراني خارج از كشور تجربياتي در حوزه اجراي موسيقي ايراني با ساز گيتار داشته اند مثل برادران فلسفي يا آقاي «مهرداد پاكباز» كه مقيم اتريش هستند و كارشان هويت ايراني دارد. يا خانم «گلفام خيام» كه به تازگي از دانشگاه سين سيناتي فارغ التحصيل شده اند. ارتباط شما با اين نوازندگان چگونه است؟يكي از برادران فلسفي (پدرام فلسفي) سال ها قبل وقتي در سن خوزه كنسرت داشتم، در يكي از كلاس هاي من حضور داشت كه به نظرم نوازنده قابلي آمد، اما كارهايشان را نتوانستم پيگيري كنم. با آقاي پاكباز هم از طريق اي ميل در ارتباط هستم و يكي از كارهايشان را برايم فرستاده اند. گلفام خيام هم در چند مستركلاس من در آنجا حضور داشت. به نظرم خيلي جدي و پيگير آمد. اميدوارم كارش را ادامه بدهد. تعداد گيتاريست هاي خانم در دنيا خيلي زياد نيست. خيلي خوشحال مي شوم كه بشنوم در اينجا موفق شده است و حتي تا آنجا كه بتوانم از او حمايت مي كنم.
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفتاب]

[مشاهده در: www.aftabnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 360]