واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: قدس/ معارف/ ملیحه پژمان : توسعه علوم گوناگون اسلامی یکی از مهم ترین ارکان تمدن سازی محسوب می شود، چنانکه همه اندیشمندان حرکت در این مسیر را توسعه دامنه علوم و انحصاری کردن آن در میان مسلمانان عنوان کرده اند.توسعه علوم از ابتدای بعثت نبی مکرم اسلام(ص) پایه ریزی شد و آن حضرت آموزش علم و دانش و نشر آن را در میان مردم برترین عمل می دانستند. اما این مسیر در دانشگاه ویژه امام صادق(ع) با شتاب بیشتری دنبال شد و ما در این دوران شاهد ظهور و بروز اندیشمندان بزرگ اسلام با تخصص های گوناگون علمی هستیم؛ دانشمندانی که هر کدام برای عالم اسلام و تشیع صاحب نظر بوده اند. برای واکاوی جایگاه توسعه علوم اسلامی و جایگاه آن در تمدن سازی با حجت الاسلام دکتر علیرضا پیروزمند، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید. به نظر شما مهم ترین رکن توسعه علوم اسلامی چیست؟ مهم ترین رکن و پیش نیاز لازم برای به دست آوردن الگوی اسلامی، دستیابی به فرهنگ توسعه علمی است، اما فراتر از الگوی توسعه باید به دنبال عوامل تعیین کننده در الگو باشیم. الگوی توسعه علمی منطبق با داشتن ابزاری است که مسیر نشر علوم اسلامی و انسانی را هموار کند، چنانکه در دوره ای از تاریخ، تمدن اسلامی در اوج شکوفایی قرار داشته و علوم اسلامی از جای جای سرزمین های اسلامی به سایر سرزمین ها می رسیده و مردم جوامع دیگر از این علوم بهره می بردند، جالب اینکه هنوز هم آثار اندیشمندان مسلمان در حوزه فلسفه، طب، نجوم، هندسه و ... در دانشگاه های بزرگ جهان تدریس می شوند و دستمایه دروس علمی قرار دارند. دستیابی به فرهنگ توسعه علمی چطور محقق می شود؟ از دانسته ها و داشته هایمان غافل نباشیم و در هر شرایطی از آن ها بهره بگیریم. در حال حاضر بسیاری از ما از داشته های علمی خودمان غافلیم، در دانشگاه ها کتاب های ترجمه شده غربی تدریس می شوند. بخصوص در حوزه علوم انسانی با اینکه اندیشمندان زیادی از میان مسلمانان در این زمینه آثاری را به یادگار گذاشته اند، اما باز هم کتاب های غربی مرجع دروس دانشگاهی هستند. این ضعف بزرگی است که دانشجویان مسلمان در زمینه فلسفه ملاصدرا چیزی ندانند، اما از هگل و کانت بدانند. بنابراین دستیابی به فرهنگ توسعه علمی یک شبه محقق نمی شود، بلکه باید ریشه های خودمان را دریابیم. کتاب های علمی ما باید متنی بر آرا و نظریه های اندیشمندان مسلمان باشد، در چنین شرایطی می توانیم در توسعه علوم انسانی و اسلامی نقش آفرینی کنیم. به نظر شما اهتمام به توسعه علوم دینی می تواند در عرصه تمدن سازی اسلامی راهگشا باشد؟ بله ، اگر اندیشه، آرمان و نگاه ما برای آینده توسعه تمدن اسلامی و نقش آفرینی آن در عرصه جهانی باشد، بی تردید گام مهمی را در عرصه تمدن سازی اسلامی برداشته ایم. نکته دیگر اینکه ما بدون الگوی توسعه اسلامی نمی توانیم حرف از تمدن سازی بزنیم. اگر به عصر امام رضا(ع) توجه کنیم، می بینیم که در این دوره توسعه نهضت ترجمه و صدور علوم گوناگون از سوی مسلمانان به سرزمین های دیگر، به شکوفایی تمدن اسلامی کمک کرد. بنابراین برای توسعه علوم اسلامی و تمدن سازی باید تک تک علوم را بومی سازی کنیم؛ یعنی علوم تخصصی که در انحصار مسلمانان قرار دارد، در چنین شرایطی تمدن سازی هم خود به خود محقق خواهد شد. اشاره کردید به بومی سازی علوم اسلامی، برای تحقق این مسأله توجه به چه نکاتی ضرورت دارد؟ به نکته خوبی اشاره کردید؛ زیرا در برنامه تدوین شده الگوی بومی باید به این مسأله توجه کرد که در توسعه علوم اسلامی، توسعه فرهنگی محور است یا توسعه اجتماعی سیاسی؟ پاسخ این است که بیشتر اندیشمندان بر این باورند که توسعه علمی باید به صورت پایدار و متوازن اتفاق بیفتد. این توسعه پایدار مبتنی بر فرهنگ اسلامی با محوریت توسعه تک بعدی اتفاق نمی افتد. اگر ما مثلاً اصل را توسعه اقتصادی بگیریم، توسعه پایدار مهیا نمی شود؛ زیرا این الگو توسعه غربی و نگرش مادی، نگاه غلط به جامعه و انسان را محور قرار می دهند. فرهنگ توسعه دو گونه قابل بررسی است؛ بخش اول آن فرهنگ به معنای ارزش ها و معیارهایی است که براساس آن، الگوی توسعه را طراحی می کنیم. اما در معنای دوم که وسیع تر نیز هست، فرهنگ الگوی توسعه به این معناست که الگوی توسعه مبتنی بر یکسری دانش هایی مانند جامعه شناسی، مدیریت، اقتصاد و… شکل می گیرد که این دانش ها در مجموع، فرهنگ توسعه را شکل می دهند، بر این مبنا هر یک از نظریات پذیرفته شده این علوم به عنوان معادلات حاکم در توسعه محسوب می شوند. برای دستیابی به الگوی توسعه، گام اول ایجاد زمینه تحول در فرهنگ الگوی توسعه است. فرهنگ الگوی توسعه از طریق تحول در دانشی که از دل آن الگوی توسعه بیرون می آید، امکان پذیر است که این دانش منحصر به یک علم خاص مثل اقتصاد نیست. بلکه باید به مجموعه ای از دانش های اجتماعی مبتنی بر علوم اسلامی برای تحقق ارزش های اجتماعی، اشراف داشته باشیم تا از طریق آن بتوان به الگوی توسعه دست یابیم. به نظر شما تا امروز برای توسعه علوم اسلامی موفق بوده ایم؟ نمی شود تلاش های علمی را در این زمینه نادیده گرفت؛ زیرا در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی حرکت هایی در میان نیروهای ارزشی و متعهد به انقلاب در این حوزه اتفاق افتاد، بخصوص در حوزه مباحث مطالعاتی و اجتماعی مربوط به الگوی توسعه علمی در دانشگاه های کشور. اما آنچه مسلم است، اینکه ما عقبه علمی قوی برای دستیابی به الگوی پیشرفت نداریم و این عقبه علمی عبارت است، از تحولی که باید در علوم اجتماعی اتفاق بیفتد. برخلاف گمان بعضی ها که فکر می کنند، بر اساس دانش موجود می توان تحول در الگوی توسعه ایجاد کرد؛ به نظر می آید اگر نتوانیم در زیرساخت های الگوی توسعه علمی، با نگاهمان به توسعه فرهنگی، توسعه اجتماعی، جهانی سازی و… تحولات جدی را ایجاد کنیم، نمی توانیم توقع پیشرفت شایان توجه در علوم اسلامی داشته باشیم؛ زیرا ما از نظر تربیت و آموزش نیروی انسانی تحصیل کرده در کشور با رشد چشمگیری مواجهیم اما باید از این نیروی انسانی در جهت تولید علم جدید استفاده کنیم؛ علمی که بتواند از دل آن الگوی توسعه اسلامی بیرون بیاید تا به شکوفایی تمدنی هم منتهی شود.
دوشنبه ، ۱۲بهمن۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]