نگاهي به ضرورت نوآوري و شكوفايي در علوم ؛ نوآوري و هفت گذرگاه رهايي از ركود علمي

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نگاهي به ضرورت نوآوري و شكوفايي در علوم ؛ نوآوري و هفت گذرگاه رهايي از ركود علمي
* دكتر علي كرمي رئيس مركز تحقيقات بيولوژي مولكولي مقام معظم رهبري سال جديد را سال نو آوري و شكوفايي و توسعه در همه عرصه ها و بخصوص علوم و فناوري نام نهادند و براي رسيدن به اين هدف بزرگ راه هاي ميانبر را توصيه نمودند. راه ميانبر در دستيابي به توسعه مورد نياز كشور جهت رفع عقب ماندگي ها، شتاب در روشهاي نوآورانه در كشور است و بخشهاي مختلف كشور بايد با اتكال به نوآوري و علم و فرهنگ كشور را به پيش ببرند. امسال هر ايراني در حوزه كاري خويش بايد فعاليتها، روشها و نوآوريها را به كار گيرد تا بتوان به هدف تعريف شده در چشم انداز بيست ساله نظام رسيد. اما صرف توجه به نوآوري بدون ايجاد فرهنگ و طراحي و تأمين بايستي هاي آن و تعريف دقيق از روشهاي اجرايي كردن آن، عملا تحولي رخ نخواهد داد. اما نوآوري بدون خلاقيت امكان پذير نيست؛ بنابراين، لازم است ضمن تعريف دقيق اين دو واژه، راهكارهاي عملي خلاقيت، نوآوري و شكوفايي در عرصه هاي علوم و فناوريها در ابعاد سازماني و فردي روشن گردد. در اين مسير، سازمانها و مراكز تحقيقاتي و بخصوص مديران و مسؤولاني كه قرار است در سازمان خود نوآوري را فرهنگ سازي نمايند، بايد نوآور و تحول گرا بوده و با زمينه هاي رشد نوآوري آشنا باشند زيرا مديران ناآشنا با بسترهاي رشد خلاقيت و نوآوري كه هيچ ايده نوآورانه اي را در عرصه مديريت ندارند، نمي توانند در سازمان تحول ايجاد نمايند. خلاقيت و نوآوري، يك شبه، ناگهاني و با صدور دستورالعمل و بخشنامه عملي نمي شود. رهبر انقلاب با روشن بيني كامل و آگاهي دقيق از اين موضوع، سالهاست بسترسازي اين موضوع را آغاز نموده اند . طرح موضوع نهضت نرم افزاري و توليد علم و تأكيد جدي بر جبران عقب ماندگي علمي كشور، و ضرورت يافتن روشهاي نو براي كاهش فاصله علمي با جهان در ملاقات با اقشار مختلف مردم، نخبگان و مسؤولان بطور مكرر و مشروح، دال بر اين موضوع است. ولي نبود توانمندي كافي در مديريتهاي سازماني در اجرايي نمودن رهنمودهاي رهبري و نگراني ايشان در تأخير در اجراي اين موارد، سبب گرديد سال 87 را به نام سال نوآوري و شكوفايي مقرر نمايند تا شايد از اين طريق و تأكيد مكرر بر اين هدف در بين مسؤولان، مديران و سازمانهاي مسؤول گامهاي اجرايي اساسي در اين مسير برداشته شود. تأكيد مجدد بر اين نكته ضروري است كه بهره گيري از خلاقيتها به منظور نوآوري در علوم و فناوريها، نيازمند مديران خلاق و نوآور است. با روشهاي مديريتي پر پيچ و خم، ايستا و خشك فاقد نوآوري و خلاقيت، نمي توان انتظار تحول سريع و عاجل در توسعه نوآوري را داشت؛ بنابراين بايد به طور جدي ادعا نمود كه جهت اجرايي شدن رهنمود هاي ايشان، مي بايد: 1- اولين گام تحول، نوآوري و شكوفايي، بايد در نهاد هاي كلان و مراكز تصميم گيري، مديران و نهاد هاي حمايتي از علوم و فناوريها صورت گيرد. 2- همچنين، لازمه اين تحول، ايجاد روحيه آزادانديشي و تقويت فرهنگ تفكر، انديشه و خلاقيت است كه رهبر انقلاب اولين نياز نهضت نرم افزاري و توليد علم را آزادانديشي و حمايت از انديشه ها و نظريه پردازي ذكر نموده اند. 3- با توجه به گستره كارايي نوآوري و شكوفايي در تمام عرصه هاي اجتماعي، خدماتي، علمي و فني و بخصوص در حوزه علوم و فناوريهاي نوين، هر فرد با توجه به توانايي ها مي تواند راه هاي نويي را براي بهبود و افزايش كارايي حيطه اختيارات خود انجام دهد. در عرصه تحقيق و پژوهش انتظار اين است كه مديران و محققان اين حوزه بيشترين تحول را در خلاقيت و نوآوري در زمينه كاري خود ارائه نمايند. بدين جهت، در پاسخ به اين سؤال كه سازمانها، مراكز تحقيقاتي، مديران، محققان، دانشمندان و كارشناسان براي ايجاد تحول نوآورانه در مراكز تحقيقاتي چه مواردي را بايد مورد بررسي و توجه قرار دهند، مقاله زير تنظيم گرديده است. تعاريف: خلاقيت يا creativity تعاريف مختلفي براي خلاقيت ارائه شده است مانند : به كارگيري تواناييهاي ذهني براي به وجود آوردن انديشه، فكر و مفهوم جديد. خلاقيت مخصوص انساني خاص نيست. همه قادرند در هر سطحي از علم، شرايط اجتماعي و اقتصادي، از توان خلاقه خويش بهره ببرند. خلاقيت گوهر درخشان و گرانبهاييست كه با انسان زاده مي شود و همواره با جوهر او متصل و هميشه همراه انسان است.خلاقيت به معناي توانايي تركيب ايده ها در يك روش منحصر به فرد يا ايجاد پيوستگي بين ايده هاست. خلاقيت عبارت است از به كارگيري توانائيهاي ذهني براي ايجاد يك فكر يا مفهوم جديد. نوآوري (innovation) نوآوري فرايند اخذ ايده خلاق و تبديل آن به محصول، خدمات و روشهاي جديد عمليات است. به كارگيري ايده، انديشه و فكر جديد، ناشي از خلاقيت مي باشد. در حقيقت، نوآوري فرايندي است كه مفهوم جديد يا انديشه و ايده تازه توليد شده به وسيله خلاقيت را به عمل تبديل مي كند. نوآوري عبارت است از كاربردي ساختن افكار و انديشه هاي نو ناشي از خلاقيت. به عبارت ديگر، در خلاقيت اطلاعات به دست مي آيد و در نوآوري، آن اطلاعات به صورتهاي گوناگون عرضه مي شود. در تفاوت بين تغيير و نوآوري گفته شده تغيير ايجاد هرچيزي است كه با گذشته تفاوت داشته باشد، اما نوآوري اتخاذ ايده هايي است كه براي سازمان جديد است. بنابراين، تمام نوآوريها منعكس كننده يك تغييرند اما تمام تغييرها، نوآوري نيستند. ويژگيهاي افراد خلاق و نوآور افراد از نظر خلاقيت متفاوتند. كسي كه زندگي خلاق دارد، احساس توانمندي را در خود پرورش مي دهد، با مهر و محبت ناكاميها را مي پذيرد و نيروهايش را در راه تحقق هدفهايي كه دارد، بسيج مي كند. ايام گرانبهاي عمر را به بطالت تباه نمي كند، خوب مي داند كه بيكاري و وقت گذراني و فراغت بيش از اندازه، اسباب تكدر خاطر مي شود. او اهل تفكر و انديشه است و به جاي اتلاف وقت، زمان خود را به نحوي مديريت مي كند كه وقت بيشتري براي انديشيدن و تعمق در سؤالهاي اساسي چون خداوند، خود، معرفت نفس و آثار خلقت و پديده هاي نامكشوف جهان هستي داشته باشد. انسان خلاق دلبسته ماديات نيست. انسان خلاق سعادت را در القاب جستجو نمي كند. انسان خلاق از سرگرميهاي انفعالي فاصله مي گيرد. از انگاره هاي انفعالي حذر مي كند و علاقه مند و بانشاط در جهت هدفهايش گام بر مي دارد. به قدري محو انديشه و تفكر ات نو است كه فرصتي براي خودخواهي پيدا نمي كند و جان كلام آنكه، مشتاق و هدف گراست. احساس جواني دائم دارد، احساسي كه همه به آن نياز دارند، ولي متأسفانه اغلب از آن محروم هستند. انسان متفكر و انديشمند، خلاق و نوآور است. او در هر پديده اي چيزي نو مي يابد. ديدي وسيع و ذهني جستجوگر دارد، كنجكاو است و در جستجوي نايافته ها. علاوه بر اين، افراد خلاق داراي يك سري ويژگيهايي هستند كه آنها را مي توان با درجات متفاوت در تمام افراد جامعه پيدا كرد. خلاقيت در اثر رخوت و كم كاري را كد و كسل مي گردد، ولي هيچ گاه از بين نمي رود، بنابراين بايد سعي شود اين ويژگيها پرورش داده شوند تا خلاقيت دچار ركود نگردد. 1- سلامت فكر و روان افراد خلاق، سلامت رواني لازم را دارند. اين افراد قادرند فكر، انديشه و حرفهاي تازه را پشت سر هم مطرح كنند، بدون اينكه دچار ركود گردند. بهره مندي از ذهني سالم، باز و گشوده، اين امكان را براي قوه خلاقه فراهم مي كند تا از آنچه مي خواهد، تصوير روشني بيافريند. و سرانجام، عملي منشأ موفقيت و پيروزي است كه در وراي آن انديشه اي سالم نهفته باشد. همان گونه كه ورزش عضلات را قوي تر و سالم تر مي كند، تفكر، مطالعه كتابهاي خوب و مفيد و نگارش تجارب، افكار و منشها نيز باعث تقويت و سالم تر شدن روان و ذهن مي گردد و در نهايت باروري و شكوفايي خلاقيت مي گردند. 2- انعطاف پذيري يعني توانايي كنار گذاشتن چارچوبهاي ذهني بسته و خشك، توانايي ديدن انديشه هاي جديد و بررسي افكار نو و پذيرش مناسب ترين و كارآمد ترين آنها. با دو سؤال از خود مي توانيم به ميزان انعطاف پذيري مان در زندگي خصوصي و اجتماعي پي ببريم: الف) چه مقدار به اشتباهات و قصور خود در مقابل ديگران اعتراف مي كنيم؟ ب) چه مقدار در مقابل آنچه نمي دانيم اعتراف كرده و كلمه «نمي دانم» را بر زبان جاري مي كنيم؟ تكرار در اعتراف به موقع به اشتباهات و اقرار صادقانه به آنچه نمي دانيم، باعث مي شود اين خصوصيت خوب به يك رفتار طبيعي و عادت مقبول تبديل گردد. و اين توانايي را بدهد تا چارچوبهاي ذهني باطل را فرو بريزد. هر اندازه خلاقيت و نوآوري بيشتر باشد، به همان اندازه انعطاف پذيري بيشتر شده و وقت كمتري به حراست و دفاع از افكار غلط گذشته صرف خواهد شد. مطالعه سيره انبيا و اوليا(ع) و دانشمندان و نوابغ بزرگ جهان اسلام نشان مي دهد چقدر اهل تفكر و انديشه بودند و چگونه در مقابل افكار منحط و متحجرانه با صبر و تحمل و شكيبايي گوش فرا مي دادند و سپس با منطقي كه هر انسان انديشمند و صادقي را قانع مي كرد، دريچه هايي از انديشه هاي بزرگ و خلاق را كه تا آن روز هرگز نشنيده بودند، در مقابل آنان مي گشودند. جهاني بزرگ تر و انديشه هايي جهاني براي رشد و تعالي انسان در همه زمينه ها و از جمله علم و فناوريها. 3- ابتكار يعني به پشتوانه انديشه سالم، ذهني پويا و منعطف در هر زمان بتوان پيشنهاد تازه اي را يافته و ارائه داد. ارائه پيشنهاد جديد نوعي از خلاقيت و نوآوري است. انسانهاي خلاق چشمه جوشاني از پيشنهادهاي سازنده و مفيد هستند. 4- ترجيح دادن پيچيدگي نسبت به سادگي افراد بدون خلاقيت كه تمايلي به بروز چنين امري ازخود نشان نمي دهند، هرگز سراغ سختيها نمي روند و همواره در جستجوي راه هاي بي دغدغه و آسان هستند، به طوري كه معمولاً راه هاي پيموده شده را انتخاب مي كنند و علاقه اي به خطر كردن و پذيرش وظايف سنگين ندارند. اين افراد خواهان سايبان امنيتي ساخته شده به دست ديگران هستند، در حالي كه افراد خلاق و مبتكر همواره در تلاش و تكاپو بوده وبه هر كور سوئي رضايت نمي دهند و در جستجوي منشأ نور مي باشند. بنابراين، پيچيدگي ها را انتخاب كرده و به دنبال يافتن راه حلي ساده براي آنها هستند. ولي افرادي كه تمايل به خلاقيت ندارند، به جاي پرداختن به ريشه ها خود را با برگها و شاخه ها سرگرم و با رفتن به سراغ مسائل ساده، خود را قانع و ارضا مي كنند. 5- استقلال راي و داوري افراد خلاق بر خلاف افرادي كه تمايلي به خلاقيت ندارند، انسانهايي پيرو و دنباله رو نبوده و به دنبال تكيه گاهي درعالم بيرون نيستند تا به آن چنگ بزنند، بلكه اين افراد صاحب فكر، انديشه، سبك و روشي خاص هستند. آنها با توجه به اعتقاد به روح عظيم انساني و معرفت نفس، با ديدگاهي فراتر از ماديات با تكيه به خداوند و خزاين علوم نهان در روح انسان كه خداوند به وديعه گذاشته است، با جستجو، تفكر و مطالعه به ايده هايي مي رسند كه مي تواند جهان را متحول سازد. 6- تمركز نيروي ذهني بر والاترين هدفي كه دارند افراد خلاق هميشه ودر هر شرايطي ذهن و نيروي خود را بريك موضوع ويژه متمركز مي كنند وبه دنبال دستيابي به هدفي والا و بلند مرتبه هستند و با اين عمل بر قله رستگاري و موفقيت تكيه مي زنند؛ همانند متمركز شدن نور به وسيله ذره بين در يك نقطه و يا تمركز ليزر در يك نقطه كه حتي در فولاد هم نفوذ مي كند. اما انسانهايي كه از خلاقيت كمتر برخوردارند، اهداف و مسؤوليتهاي متعددي را بر مي گزيند و در هيچ زمينه اي به طور كامل توفيق حاصل نمي كنند. پراكنده كاري حاصل ذهني پراكنده و غير متمركز است كه مانع تمركز ايده هاست، هرچند بررسي سوابق انسانهاي بزرگ و نوابغ نشان مي دهد در بين آنان افرادي شلوغ و غير منظم هم وجود دارند، ولي به نظر نمي رسد اين امر به معناي پراكندگي ذهني آنها باشد و شايد اهميت دادن فوق العاده به امور بزرگتر سبب بي توجهي آنان به اموري چون نظم دادن اطراف خود باشد . با اندكي تفكر، مثالهايي ازمديران و مسؤولان در محيط اطراف خود مي يابيم كه با قبول چندين مسؤوليت و عدم توانايي در تمركز روي يك نقطه مدير موفقي نبوده اند و يا بالعكس. بايد بدانيم، دستيابي به اهداف همواره در فضاي ذهني روشن و متمركز و باايستادگي و پشتكار ميسر مي گردد. منابع: 1- ده گام به سوي تقويت خلاقيت نويسنده: جفري بام گارتنر (Jeffrey Baumgartner) ترجمه: حميد ميرزا آقايي بهمن 1384 2- شهرآراي، مهرناز - مدني پور، رضا مقاله: سازمان خلاق و نوآورمجله دانش مديريت، شماره 33 و 34، تابستان 1375. 3- فرنوديان، فرج الله، مقاله: محتواي درسي و پژوهش خلاقيت دانش آموزان، مجله رشد تكنولوژي آموزشي، شماره هاي 5، 6 7، سال ششم، سالهاي 69 و 1370. 4- خداداد حسيني، سيد حميد، مقاله: «نوآوري در سازمانها: مفهوم، انواع و فرايندها» مجله علمي پژوهشي اقتصاد و مديريت، شماره 42، پاييز 1378. 5- رابينز، استيفن، مباني رفتار سازماني، ترجمه دكتر قاسم كبيري، مركز انتشارات علمي دانشگاه آزاد اسلامي، چاپ اول، سال 1369، تهران. 941-241 .PP ,NODNOL ,SNOITACILBUP EGAS ,NOITAVONNI GNIGANAM )SDE( REKLAW .D DNA YRNEH .J NI ,SROTAVONNI EHT ,1991 .W ,SIVAD-11 MOC.BPJ.WWW YTIVITAERC RUOY TSOOB OT SPETS 01"RENTRAGMUAB YERFFEJ-21 NODNOL ,SSERP YTISREVINU EHT ,TNEMEGANAM NOITAVONNI .TCUDORP ,3991 ,.K ,TLOH -31 ri.isrok.www//:ptth-41
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 360]