دعوت از شهروندان براي رنگ‌آميزي شهر خاكستري

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دعوت از شهروندان براي رنگ‌آميزي شهر خاكستري

زيباسازي- گروه شهري:
در حالي كه سالهاست طراحان شهري از خاكستري‌بودن پايتخت گلايه مي‌كنند مسئولان شهر تهران از شهروندان درخواست كردند تا مديران شهر را در احياي رنگ در شهر ياري كنند تا به تدريج تنوع رنگ به خيابان‌هاي پايتخت برگردد.

مسلما نشستن در يك خانه شخصي با رنگ و نماي صورتي يا آبي گاه برايتان خنده دار است چون هميشه به اين فكر كرده‌ايم كه ظاهر خانه ما مرتبط با شخصيت ماست و هرچه از اين لحاظ سنگين‌تر باشيم بهتر است. اينگونه است كه استفاده از رنگ‌هاي تيره و مات، كم‌كم به ارزشي در جامعه ما تبديل مي‌شود. بسياري از شهروندان تحميل فضاي خاكستري پايتخت و تاثير آن را بر خود احساس نمي‌كنند. رنگ غالب سيمان و سنگ‌هاي سفيد و سياه در كنار هم ايستادن ناهماهنگ اين بناها آشفتگي تصويري زيادي در شهر ايجاد مي‌كند و تك‌تك زايده‌ها، بنا‌ها و عناصر بصري در شهر، بر روحيات شهروندان اثر مي‌گذارد. با اين حال كسي نمي‌تواند به مالكي بگويد بايد خانه‌ات را با نما و رنگي طراحي كني كه شهر را از فضاي خشك كنوني نجات دهد.

رنگ عنصري است كه در شهرسازي ما به كلي فراموش شده، شهرها غالبا خاكستري هستند و شهروندان در برخورد با اين نماهاي خشك و خشن تنها با آشفتگي بصري مواجه مي‌شوند و آنچه بايد در خدمت آرامش رواني شهروندان باشد برعكس عمل مي‌كند. هر چند كه در چند سال اخير اداره نقاشي شهري در سازمان زيبا‌سازي‌ شهرداري فعاليت مي‌كند اما هنوز هم اصول و ضوابطي براي رنگ‌آميزي شهري طراحي نشده است. البته مسئولان اين سازمان هم به اين كمبودها اذعان دارند. مدير اداره نقاشي سازمان زيباسازي شهرداري تهران، از معلق ماندن تدوين اين ضوابط خبر مي‌دهد؛ «از زمان تاسيس اين اداره يك طرح محوري رنگ در منظر شهري تعريف شد كه متأسفانه تا كنون به نتيجه‌اي نرسيده است، اين مسئله را هم مي‌توان ناشي از دو ديدگاه دانست يكي اينكه ضرورتي در اين باره در بين مسئولان نهادهاي مختلف كه با اين موضوع در ارتباط هستند، احساس نمي‌شود و دوم دخالت سيستم‌هاي مديريتي در تمام برنامه‌هاي تدوين ضوابط شهرداري در اين‌باره است.»

محمود شعيبي توجيه نشدن مكانيزم ورود به موضوعات پژوهشي براي مديران را دليل اصلي برخوردهاي اينچنيني با طرح‌هاي بلندمدت مي‌داند و از گذشت بيش از پنج سال از طرح اين موضوع خبر مي‌دهد كه اگر آغاز شده بود تاكنون مسلما اين ضوابط تدوين شده بود. گرچه مديران سابق شهرداري تهران اين طرح را مسكوت گذاشتند اما مدير اداره نقاشي سازمان زيبا‌سازي‌ عنوان مي‌كند كه تصميم دارند اين ايده را با يك مشاور ذي صلاح اجرايي كنند؛ «در اين رابطه يك پژوهشكده با ما همكاري مي‌كند كه سورس علمي و فني و مرجع سرويس دهنده پژوهشي به كارخانجات و شركت‌هاي توليد رنگ است. توافق‌ها در اين زمينه انجام شده اما به مرحله قرارداد نرسيده‌ايم. از طرف ديگر هم گروهي از صاحب‌نظران معماري و شهرسازي مشغول مطالعه در اين باره هستند.»

البته شعيبي برخي سازمان‌هاي ديگر را هم در اين باره دخيل مي‌داند: «گرافيك شهري بحث گسترده‌اي است و هر چه شما در شهر مي‌بينيد جزو گرافيك شهر محسوب مي‌شود كه بايد تماما در اختيار آرامش شهر باشد. بيلبوردها و بنرها هم بخش بزرگي از فضاي شهري را اشغال كرده‌اند كه انتخاب آنها تنها از نظر مغايرت نداشتن با قانون به لحاظ فرهنگي، سياسي، ديني كنترل مي‌شود و درباره اينكه چه ناهماهنگي تصويري ايجاد مي‌كنند با هيچ مشاوري مشاوره نمي‌شود. در بحث تبليغات كه وزارت ارشاد متولي اين بخش است و در بخش فرهنگي هم چند نفر از اعضاي شورا بر اين بخش نظارت مي‌كنند.»
اعظم خاتم طراح شهري هم با تاييد ناهمگوني رنگ‌ها در شهر و آشفتگي تصويري وجود يك كميسيون را از سال‌ها پيش ضروري مي‌داند كه نقشه و طرح خانه‌ها در آن بررسي مي‌شد و همجواري‌ها از نظر رنگ و نما مورد مطالعه قرار مي‌گرفت.

مدير اداره نقاشي سازمان زيبا‌سازي‌ شهرداري تهران، با تاييد اين نكته از تشكيل كار گروه‌هايي با محوريت‌هايي مانند نقاشي، رنگ‌آميزي، مبلمان شهري خبر داد كه برنامه‌هايشان به اين شوراي تخصصي ارائه و درصورت تائيد لازم‌الاجرا مي‌شود.

نياز شهرداري به كمك ساير دستگاه‌ها

البته برخي از شهرسازان معتقدند كه حتي با وجود شوراي تخصصي فرهنگ و هنر كه اخيرا با هدف سامان دادن به وضعيت فرهنگي و هنري شهر تشكيل شده باز هم در كوتاه مدت نمي‌توان به تغيير شرايط پايتخت چندان اميدي داشت؛ به‌عنوان نمونه اعظم خاتم، طراح شهري معتقد است كه حداقل در حوزه رنگ آميزي شهري، بسياري از تلاش‌ها حكايت نوش داروي بعد از مرگ سهراب است: «تهران ساخته شده و بايد سال‌ها پيش مسئولان شهري به اين فكر مي‌افتادند؛ در شرايط كنوني نمي‌توان به مالكي كه نماي خانه‌اش سنگ گرانيت است به راحتي گفت روي آن را رنگ‌آميزي كند.»

به اعتقاد خاتم بايد اين حقيقت را پذيرفت كه سال‌هاي متمادي مديران شهر بدون آنكه توجهي به رنگ‌آميزي در شهر داشته باشند، تهران را ساختند و طبييعي است كه امروز تهران تا اين ميزان از بازي رنگ‌ها تهي است.البته شهرداري تهران در برنامه‌اي كه اخيرا به اجرا گذاشته سعي كرده تا حدودي رنگ را به شهر برگرداند اما جهانشاه پاكزاد عضو هيأت علمي دانشكده معماري و شهرسازي، دانشگاه شهيد بهشتي تاكيد دارد كه شهرداري به تنهايي در اين قضيه ناتوان است و وجود يك ضمانت اجرايي براي پيشبرد اهداف زيبا‌سازي‌ شهر ضروري است چرا كه نمي‌توان انتظار داشت كه شهرداري تهران به تنهايي احياي دوباره طراحي شهري در پايتخت را به‌عهده بگيرد: «تجربه بسياري از شهرهاي اروپايي نشان مي‌دهد كه اجراي طرح‌ها و ضوابطي كه به نوعي با بخش وسيعي از شهروندان مرتبط است بدون داشتن الزامات قانوني ميسر نيست. در مورد همين موضوع رنگ در شهر، شهرداري اين شهرها عموما براساس مصوبه شوراها يا حتي قوانين فرادستي اين امكان را دارند تا مالكان مناطق مختلف شهر را ملزم كنند براساس طرح‌هاي شهرداري، نماي بيروني خانه‌هاي خود را رنگ‌آميزي و طراحي كنند.»

به اعتقاد پاكزاد شهرداري تهران نمي‌تواند بدون هيچ پشتوانه‌اي به صاحبان املاك بگويد مجبورند نماي‌خانه‌شان را بر مبناي خواست شهرداري تهران طراحي كنند.

الزام يا هماهنگي

البته اين ايده مخالفاني هم دارد. برخي معتقدند كه نمي‌توان براي سامان دادن به نماهاي شهري و حتي ايجاد تنوع رنگ در شهر مالكان را مجبور به اجراي ايده‌هاي مديران شهر كرد.
البته پاكزاد استاد طراحي شهري تاكيد مي‌كند كه اين طرح در بسياري از كشورهاي دنيا اجرا مي‌شود و در ادبيات شهرسازي هم هيچ گاه به مثابه بستن دست و بال مالكان تعبير نمي‌شود: «درست است كه مالك در بناي شخصي خودش كار مي‌كند اما همزمان با اينكه خودش يك بار ساختمان را مي‌بيند، هزاران شهروند هم مجبورند اين طرح را در طول روز ببينند. از طرفي شهر تهران طبق يك دستور نانوشته يكنواختي ناهنجاري را دارد كه به يقين بر روحيه شهروندان تاثير مي‌گذارد.

با اين اوصاف وجود يك طرح كلي به معناي محدود كردن مالكان نيست و شهرداري با ارائه چارچوب‌ها مبنا را به صاحبان املاك مي‌دهد و مالكان هم مي‌توانند خلاقيت به خرج بدهند و طبق آن، چارچوب‌هاي طرح خود را در بياورند؛ اين برخورد سال‌هاست كه در كشورهاي متمدن مرسوم شده و اين چارچوب‌ها در اين كشورها مشخص شده است.»خاتم به طرح جامع تهران هم اشاره مي‌كند كه در اين باره مواردي ذكر شده است: «در اين طرح درباره روستاهاي ارزشمند تهران مانند تهران كه بهسازي مي‌شوند پيشنهاد داديم كه اين روستاها با رنگ‌هاي هماهنگ و متناسب بازسازي شوند كه نمونه اين كار در كشورهايي مانند تونس و الجزيره ديده مي‌شود كه هماهنگي خاصي بين خانه‌هاي روستا با هم و با طبيعت آن وجود دارد. از طرف ديگر مناطقي مانند دربند و دركه در داخل شهر وجود دارند كه بايد بهسازي شوند، در اين راستا شهرداري بايد شهروندان را تشويق كند كه رنگ آميزي شهري در اين مناطق مورد توجه واقع شود و هماهنگ باشد.»

اين استاد طراحي شهري، مناطق چهل‌گانه‌اي كه سازمان زيبا‌سازي‌ به دلايلي همچون زلزله خيز بودن مي‌خواهد بهسازي كند را جاي خوبي براي اجراي اين هماهنگي و همخواني رنگ و نما مي‌داند. البته پاكزاد هم معتقد است تمام مسائل رنگ آميزي شهري به نماي ساختمان‌ها برنمي‌گردد؛«ما رنگ ستيز هستيم و نوعي فرار از رنگ در ذهن ما جا افتاده است؛ در اين‌باره مشكل عرفي داريم، فكر مي‌كنيم هرچه رنگ‌ها تاريك‌تر باشد، نشانه سنگيني جامعه است. بنابراين شهرداري درصورتي كه بخواهد هم به تنهايي نمي‌تواند در مقابل آشفتگي رنگ تهران بايستد و نياز به فرهنگ‌سازي‌ و ضمانت اجرايي دارد.»

تاريخ درج: 20 خرداد 1387 ساعت 14:02 تاريخ تاييد: 20 خرداد 1387 ساعت 14:51 تاريخ به روز رساني: 20 خرداد 1387 ساعت 14:17
دوشنبه 20 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 266]