محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827689361
عربستان مانند شوروی فرومی‌پاشد
واضح آرشیو وب فارسی:روز نو:
عربستان مانند شوروی فرومی‌پاشد
روز نو : دفتر کارش فقط چند کوچه با سفارت سوخته و تخریب‌شده عربستان در خیابان بخارست فاصله دارد اما اصلا برای حادثه پیش‌آمده و اتفاقات جدیدی که برای سعودی‌ها می‌افتد هیجان‌زده نیست. شمس اردکانی از آخرین تحصیلکرده‌هایی به‌حساب می‌آید که به‌شکلی جامع، علوم را آموخته است؛ بنابراین مانند بسیاری از نخبگان هم‌نسل خود، در چند رشته مختلف داناست؛ هم در دانش اقتصاد دستی دارد هم ازنظر ریاست خود بر کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، درباره مسائل نفتی آگاهی دارد و هم به مدد تجربه سال‌ها کار دیپلماتیک در کشورهای عربی «به‌عنوان سفیر» ،خاورمیانه را مثل کف دستش می‌شناسد.
تسلط وی در چند حوزه نمی‌گذارد سؤال‌های ما تمام شود یا سؤالات جدید بپرسیم، بنابراین در پایان مصاحبه وقتی می‌بیند پاسخ‌های رگباری‌اش بسیاری از سؤالات را باقی گذاشته، وعده می‌دهد که درباره بحثی که مطرح شده، در سایر حوزه‌های اقتصادی و استراتژیک باز هم جلساتی با وی داشته باشیم.
او قاطعانه اعتقاد دارد که عربستان فروخواهد پاشید؛ برای او از تفاوت شرایط عربستان با بسیاری از کشورهایی که دچار فروپاشی شده‌اند می‌گوییم، ولی او با اعتماد‌به‌‌نفس کامل از این فروپاشی قریب‌الوقوع خبر می‌دهد. وقتی استدلال‌های این استاد سابق دانشگاه را می‌شنویم، متوجه می‌شویم ادعاهایش با شعارهای روی پلاکارد فاتحان سفارت انگلیس و عربستان مانند: «جمهوری اسلامی آمریکا را برپا می‌کنیم» فرق دارد و بحث‌هایش ژست سیاسی نیست. در سال‌های اخیر از سوی شما بارها این ادعا مطرح شده که عربستان فروخواهد پاشید؛ شاید در سال‌های گذشته این ادعا در حد شعاری سیاسی ارزیابی می‌شد که یک دیپلمات سابق که اکنون در فضای اقتصاد است، برای خود مطرح کرده است اما اتفاقات اخیر مانند کسری بودجه 100میلیارددلاری سعودی‌ها، بدبین‌شدن آمریکایی‌ها به دربار جدید سعودی، اعتراضات گسترده -که حتی شامل اهل سنت عربستان شده- تا اخباری مانند احتمال اتمام زودهنگام نفت این کشور به‌دلیل ازدیاد استخراج، همه‌و‌همه باعث شد آن ایده دوباره در مرکز توجهات برخی صاحب‌نظران قرار گیرد. پرسش اصلی اکنون این است: شما براساس چه مبنایی این نظر را مطرح کرده بودید؟
واقعیت این است آن زمان که بنده چنین صحبت‌هایی را طرح کردم، در عرصه سیاست خارجی کشور فعال بودم و مسئولیت داشتم. در دفتر مطالعات سیاسی بین‌الملل امورخارجه، بنده مطلبی تهیه کرده بودم و آن را در دهه60 ارائه کردم. چند سال پیش از ارسال نامه تاریخی امام«ره» به شوروی، خطاب به گورباچوف، بنده درباره فروپاشی شوروی و عربستان اظهار نظر کردم و معتقد بودم سیاست خارجی ایران در سال‌های آینده باید با فرض وجود‌نداشتن این دو کشور طراحی شود.
پشتوانه نظری ما این بود که ما می‌گفتیم:ثبات هر مجموعه و نظامی باید درون‌زا باشد. این در طبیعت و بدن انسان هم قابل مشاهده است؛ خدا دستگاه دیالیز را در بیرون از بدن انسان قرار نداده است، بلکه یک جفت کلیه را داخل بدن انسان قرار داده تا مستقیما وظیفه پالایش و تصفیه داشته باشد. ما در آن زمان گفتیم موجودات سیاسی و نظام‌های سیاسی نیز همین‌طور هستند؛ موجودات سیاسی مصنوعی و وصله‌پینه‌ای، به‌طور ذاتی ثبات درون‌زا ندارند. قوم آریایی به‌دلیل زبان و سابقه خود در منطقه خاورمیانه، دارای ثبات درون‌زاست و به‌این‌ترتیب فارس‌ها در خاورمیانه یک موجودیت سیاسی حقیقی، تثبیت‌شده و درون‌زا دارند.
کسی که شعر مولوی را در تاجیکستان می‌خواند همان حسی را پیدا می‌کند که یک فرد در قونیه همان شعر را پای مزار مولوی در ترکیه می‌خواند و هویت فرهنگی و اجتماعی مشترک، این ثبات را به شکل درون‌زا در این منطقه حفظ کرده است.
در آن زمان ما با این عقبه فکری، این بحث را مطرح کردیم که در خاورمیانه برخی رژیم‌ها به شکل مصنوعی رشد کرده‌اند. ما در آن زمان دو نمونه را مطرح می‌کردیم که از همه بزرگ‌تر بودند؛ یکی اتحاد جماهیر شوروی و دیگری عربستان سعودی!
استالین در شوروی، اقمار روسیه را به زور «جری‌مندرینگ» کرد. در علوم سیاسی وقتی قطعات یک مجموعه سیاسی که نامتجانس هستند را بخواهیم به زور به هم وصل کنیم، از عبارت و اصطلاح «جری‌مندرینگ» استفاده می‌کنیم.
علاوه‌براین دو کشور، اردن و اسرائیل نیز ماهیت و شکلی جعلی و مصنوعی داشتند؛ وصل‌کردن وصله‌های لایتچسبک به هم، کار استعمارگران بود. می‌دانید که به مرز اردن و عربستان «Winston hiccup boarder» یا «مرز سکسکه وینستون» می‌گویند؟ این عبارت ساخته و پرداخته خود رسانه‌های انگلیس بود در زمانی‌که وینستون چرچیل وزارت مستعمرات انگلستان را برعهده داشت؛ او یک روز در اتاقش مرز بین اردن و عربستان را می‌کشید که ناگهان سکسکه‌اش می‌گیرد و دستش خط می‌خورد اما با همان تکان‌ها مرز را می‌کشد!
اگر به مرز مصر و همسایگان جنوبی و غربی آن یا مرز عراق با اردن و عربستان نگاه کنید، با خط‌های صافی مواجه می‌شوید که «مرزهای استعماری» نام دارند.
انگلستان عملا کشورهای زیر سلطه خود را با خط‌کش تقسیم می‌کرد؛ می‌خواهم بگویم این کشورها سازوکاری درونی برای ثبات‌زایی ندارند و به‌ویژه عربستان و شوروی از بخش‌های بی‌ارتباط و نامتجانس تشکیل شده‌اند.
در عربستان عشیره‌ها و گروه‌های نامتجانس زیادی در داخل یک مرز هستند. حرف دیگر ما این بود که در منطقه خاورمیانه، با وجود افزایش آگاهی و سواد مردم، آگاهی توده‌ها به خویشتن خویش و خودیابی مردم نیز افزایش می‌یابد.
در اواخر دوره قاجاریه وقتی نفت تازه کشف شده بود، یک مقام انگلیسی به برخی سیاسیون ایران و عثمانی در دستگاه سیاسی پیشنهاد داد یک کشور عربی شیعه به مرکزیت کربلا تأسیس کنیم؛ این کار باعث می‌شد کشوری ایجاد شود که از چاه‌های نفتی خوزستان و کویت تا شمال سامرا وسعت داشته باشد.
این ایده برای انگلیس‌ها بسیار جذاب بود؛ آنها می‌خواستند دولت این کشور را هم بین اعراب و ایرانی‌ها تقسیم کنند. با نفوذ انگلیس بر آن دولت، تسلط انگلیس بر این دولت شیعه که غول نفتی خاورمیانه است، تثبیت می‌شد اما به‌دلیل رضایت‌نداشتن ابن‌سعود، مؤسس پادشاهی سعودی در عربستان، با این طرح مخالفت شد.
در آن امپراتوری عظیم نفتی شیعه و عرب، احساء، قطیف، بحرین و عوامیه - که ذیل حکمرانی عربستان کنونی هستند- نیز وجود داشت که همگی شیعه‌نشین هستند. ملک‌عبدالعزیز «بنیان‌گذار پادشاهی سعودی» برای جلوگیری از چنین برنامه‌ای، کویت را اشغال کرد. پدربزرگ ملک‌عبدالعزیز فقط یک حاکم محلی بود. حجازی‌ها و سعودی‌ها دل خوشی از هم نداشتند. وهابی‌های حامی وی در 1812 به کربلا حمله کرده بودند و نوه او درباره کربلا هم اظهار مالکیت می‌کرد.
شیخ‌مبارک در کویت برنامه ملک‌عبدالعزیز را فهمید و با وعده‌هایی او را مجاب کرد که به ریاض برود و آن را فتح کند. وی سپس به عُنیزه رفت و پایتخت وهابی‌هایی که قبل از آل‌سعود بر سرِ کار بودند را در شبه‌جزیره عربستان به‌دست گرفت؛ وی در ادامه، برای جلوگیری از پیشروی جریان شیخ خزعل به سمت کویت، الخوبر، بحرین، نجد، قطیف و سایر مناطق شرقی شیعه‌نشین از ترس ایجاد امپراتوری عرب‌زبان نفتی شیعه و اثیری‌ها، شرق عربستان را نیز اشغال کرد. او ملک‌شریف حسین در مکه را نیز به اسارت گرفت و تبعید کرد. من در زمانی که در کویت سفیر بودم، این وقایع را از پیرمردهای کویتی نیز به عنوان شاهد شنیدم؛ آنها گفتند ما می‌دانستیم اگر بار دیگر مانند سال 1812 وهابی‌‌ها در عربستان قدرت بگیرند، هم به ما حمله می‌کنند و هم دوباره قبور مطهر شهدای کربلا را تخریب می‌کنند؛ بنابراین تعریف می‌کردند چطور برخی سربازان ایرانی در کنار حاکم کویت، «ملک‌مبارک آل‌صباح» در مقابل حمله ملک‌عبدالعزیز «ابن‌سعود» ایستادند.
از تاریخ که بگذریم، این سؤال پیش می‌آید که باوجود وصله‌پینه‌ای‌بودن حکومت‌هایی مانند عربستان، چرا باید انتظار داشت این کشورها مانند یوگوسلاوی و شوروی فروبپاشند؟ چه شکاف و تضاد قومی و مذهبی به شکل عمده می‌تواند وجود داشته باشد که روند فروپاشی امپراتوری ثروتمندی مانند عربستان را سرعت بخشد؟ آیا نمی‌توان این پیش‌بینی را در مقایسه با فروپاشی‌های قبلی دور از ذهن خواند؟
ببینید! در آمریکا کتابی پرفروش به نام «ریشه‌ها» درباره زندگی مالکوم ایکس، رهبر جنبش مسلمانان سیاه‌پوست آمریکا نوشته شد؛ در این کتاب دلیل قدرت‌گرفتن جریان مالکوم ایکس را این‌گونه معرفی کرده بود که مالکوم پس از مدتی غفلت و رفتن به زیر بار فشارهای متعدد، به این امر پی‌برد که ریشه او به مردمان مسلمان و متمدنی در غرب آفریقا بازمی‌گردد. او به بازشناسی هویتی خود رسید؛ فشارها انسان را به سمت این بازشناسی و تمایل به خودآگاهی سوق می‌دهد.
در زمانی‌که من پیش از انقلاب در آمریکا بودم، این کتاب یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در ایالات متحده شده بود. عربستان شاید مانند برخی کشورها قومیت و زبان متنوعی در خود نداشته باشد، ولی ساختار این کشورها عشیره‌ای است و این عشیره‌ها در جریان درگیری‌های داخلی به بازشناسی و خودآگاهی از هویت خویش خواهند رسید.
برای مثال ملک‌عبدالعزیز پس از اتمام حملاتش به کویت به ریاض لشکر کشید و در آنجا «آل‌رشید» «که از خویشان خود او بود» را به تسلیم واداشت؛ او مردان آل‌رشید را قتل‌عام می‌کند و همان شب خواهر فرمانده آل‌رشید را در قلعه ریاض به زنی می‌گیرد؛ آن خواهری که در آن شب به زور پس از یک قتل‌عام به همسری ملک‌عبدالعزیز درآمد، مادر ملک‌عبدالله «پادشاه قبلی عربستان سعودی» بود.
بنابراین عبدالله در بین فرزندان آل‌سعود تنها کسی بود که نوه دشمن خود به‌حساب می‌آمد. این فقط یک نمونه از پتانسیل‌های تحقق درگیری‌های داخلی در دربار آل‌سعود است. اختلافات تاریخی و ریشه‌ای در داخل دربار عربستان به مرور سر باز کرد و امروز برای همه آشکار شده است.
البته یادم می‌آید در دهه60، شخص آقای ولایتی تأکید می‌کردند نگویید این دو کشور بزرگ «شوروی و عربستان» فرومی‌پاشد؛ دیدیم که اولی بعد از نامه امام«ره» از هم پاشید و این باعث شد زبان ما درباره دومی درازتر شود. راجع‌به عربستان هم می‌گوییم که به‌دلیل تجانس‌نداشتن نیروهای داخلی نظام سیاسی آن، مانند شوروی فروخواهد پاشید و شما می‌توانید بوی این فروپاشی را با افزایش آگاهی حس کنید.
پیش از شیخ‌نمر چندین روحانی شیعه در دهه‌های گذشته زیر فشارهای دولت سعودی بودند اما ما دیدیم این روحانی شیعه، با چندسال تحصیل در حوزه‌های ایران و عراق، توانست با جامعه جدید عربستان که اکنون تحصیلکرده‌تر است، چه کند.
دلیل این تنش‌ها این است که شیعیان، اثیری‌ها، اَنزی‌ها، یمنی‌تبارها و و سایر گروه‌ها، به خودآگاهی نسبی از هویت خویش رسیده‌اند و این محوری‌ترین مقوله مؤثر در این فروپاشی است.
البته دلایل اقتصادی و سیاسی دیگری هم میتوان در ارتباط با چرایی تسریع فروپاشی این پیکره پر از بخش‌های نامتجانس بیان کرد و باید به این نکته نیز توجه داشت همان‌طور که خودآگاهی در بین گروه‌های دارای قدرت اجتماعی و فاقد قدرت سیاسی بالا می‌رود، این خودآگاهی در میان وهابیت عربستان هم بالا می‌رود و به‌همین‌دلیل نسل جدید مدیران عربستان درباره داخل و خارج این کشور، مدارا و عقلانیت و اعتدال ملک‌عبدالله «پادشاه قبلی» را ندارند. آنان از خشونت، صراحت و تندروی بیشتری برخوردار هستند.
شاید برای شما جالب باشد که این خاطره را برای شما بازگو کنم؛ مرحوم امام«ره» به بنده سفارش کردند: «به ملک‌فهد بگویید چرا بخشی از یادگارهای بنی‌هاشم در مدینه را خراب کردید؟ این کار درستی نیست». ملک‌فهد به بنده در آن زمان «سال‌های ابتدایی دهه60» مستقیما گفت: اتفاقا من با همه احوال، اهل مماشات در برابر مقدسات تشیع و شیعیان هستم!درحالی‌که روحانیون وهابی در دربار سعودی می‌نشینند و می‌گویند ملک‌فهد شیعه شده است!
در این شرایط ایران و همچنین امام«ره» به‌دنبال ایجاد تنش با عربستان نبودند؛ برخلاف کسانی مانند سیدمهدی هاشمی -که متأسفانه ارتباط نزدیکی با آیت‌الله منتظری داشتند و از تیم آنها در عربستان مهمات و وسایل تخریبی کشف شد و آبروی کشور رفت- امام«ره» معتقد بودند خانه سعودی‌ها روی آب ساخته شده و نیازی نیست با آنها مستقیم وارد تنش شویم.
این بحث‌ها چه ربطی به ایران می‌تواند داشته باشد؟
اتفاقا ما درباره تجربه شوروی برخلاف برخی تصورات، ضرر کردیم. ما اگر تمهیدات لازم برای مواجه‌شدن با جدائی اقمار شوروی و فروپاشی این کشور را پیش‌بینی کرده بودیم، می‌توانستیم با ارتباط‌گیری با تمام این اقمار و خود کنفدراسیون روسیه، در اولین ماه‌ها و سال‌های فروپاشی، جای پای خود را به‌صورت گسترده در آسیای میانه و شرق محکم کنیم. در شرایط فعلی باید مراقب فرصت‌ها و خلأ قدرت احتمالی پس از سقوط هر رژیمی باشیم؛ این اتفاق درباره دومینوی سقوط حکومت‌ها در جریان بهار عربی هم رخ داد. ما باید برآیند کاملی از نیروهای درگیر، آینده احتمالی و فرصت‌هایی که در شرایط بروز شکاف‌ها داریم، به‌دست آوریم. در یوگوسلاوی کشورهای حوزه بالکان در دامنه سیاسی و فرهنگی ایران نبودند اما ماجرای کشورهای خلیج‌فارس و عربستان متفاوت است؛ نسل جدید عربستانی‌ها به آگاهی رسیده و تحصیلکرده است و اکنون می‌تواند به هر صدایی گوش فرادهد.
نقش اقتصاد سیاسی دراین‌میان چیست؟
مهم‌ترین چالش اقتصادی موجود در آن منطقه، چالش توزیع و انباشت ثروت است؛ به‌تبع آگاهی ایجادشده، مردم عربستان دیگر خود را با اشراف و شاهزادگان که هیچ ابتکاری برای ثروتمندشدن و قدرتمندی از خود نداشتند، مقایسه خواهند کرد که این مقایسه‌کردن در ابتدا خود را در ابعاد اقتصادی بروز خواهد داد و از سوی دیگر بالارفتن انتظار نسل جدید، محدودیت قومیتی نمی‌شناسد و قطعا سطح دربرگیری بالایی دارد.
آیا ایران در جنوب ظرفیت قابل بهره‌برداری خاصی دارد تا بتواند در آن خلاء اقتصادی و استراتژیک، بازی کند؟
برای اینکه ذهن شما را روشن کنم، همین منطقه آزاد جبل علی در جنوب خلیج‌فارس را با منطقه آزاد قشم در ایران مقایسه کنید؛ همین مقایسه نشان می‌دهد در شرایط فعلی نمی‌توانیم از هیچ ظرفیت اقتصادی ایران دراین‌زمینه بهره ببریم و این درحالی است که برخی ایرانی‌ها گاهی اعراب خلیج‌فارس را تحقیر هم می‌کنند! مدیر منطقه آزاد جبل علی فردی فرهیخته محسوب می‌شود که 32سال متمادی است در این منطقه مدیریت می‌کند و چندین مشاور خارجی نیز دارد؛ او اکنون توانسته این منطقه آزاد را در امارات به یک قطب تبدیل کند اما در مقابل، ایران در منطقه آزاد قشم به‌طور متوسط هر چهار سال یک مدیر عوض کرده است! هرکس بیکار بود نباید مدیر منطقه ویژه اقتصادی یا منطقه آزاد شود؛ یکی از آخرین مدیران این منطقه نیز در زمان احمدی‌نژاد، گارسن بود که بعد از منصوب‌شدن به عنوان مدیر، دزد از آب درآمد. وی در ادامه با ارائه اسنادی پای آقای بقایی، معاون رئیس جمهوری سابق را هم به‌میان کشید؛ با کلاهبرداری از دولت و مردم، فرودگاه قشم را هم فروخته بود و در کل یکی از فاسدترین و نالایق‌ترین مدیران تاریخ کشور بود که منطقه قشم در زمان او به بدترین وضع در سال‌های اخیر تنزل کرد. با همین مقایسه ساده میتوان فهمید چرا با تداوم بی‌تدبیری‌ها، تجربه انفعال در برابر فروپاشی شوروی را تکرار خواهیم کرد.
تاریخ انتشار: ۱۹ دی ۱۳۹۴ - ۱۰:۵۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روز نو]
[مشاهده در: www.roozno.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها