واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: «چك ديپلماسي» سعوديها در باتلاق يمن
تركي الفيصل دهه 80 موقعي كه گروههاي جهادي افغان با نيروهاي شوروي ميجنگيدند، رياست سازمان اطلاعات عربستان سعودي را بر عهده داشت و در مورد نحوه دخالت كشورش در آن جنگ گفته بود:«ما به طور مطلق قادر به شركت در عمليات نظامي نيستيم. تنها كاري كه ما ميتوانيم انجام بدهيم اين است كه چكها را امضا كنيم.» اين حرف او تنها در مورد آن جنگ صدق نميكرد بلكه از زمان تأسيس حكومت سعودي در سال 1932 توسط ملك عبدالعزيز بن سعود تا كنون، دكترين نظامي اين حكومت بر اساس صدور همين چكها بوده كه از آن به عنوان ديپلماسي دفترچه چك نام برده ميشود.
نویسنده : سيدرحيم نعمتي

تركي الفيصل دهه 80 موقعي كه گروههاي جهادي افغان با نيروهاي شوروي ميجنگيدند، رياست سازمان اطلاعات عربستان سعودي را بر عهده داشت و در مورد نحوه دخالت كشورش در آن جنگ گفته بود:«ما به طور مطلق قادر به شركت در عمليات نظامي نيستيم. تنها كاري كه ما ميتوانيم انجام بدهيم اين است كه چكها را امضا كنيم.» اين حرف او تنها در مورد آن جنگ صدق نميكرد بلكه از زمان تأسيس حكومت سعودي در سال 1932 توسط ملك عبدالعزيز بن سعود تا كنون، دكترين نظامي اين حكومت بر اساس صدور همين چكها بوده كه از آن به عنوان ديپلماسي دفترچه چك نام برده ميشود. اين ديپلماسي به طور كلي به دو روش اجرا ميشده است. روش نخست عبارت بوده از خريد كلان تسليحات نظامي كه تا كنون، بيشتر به نفع شركتهاي غربي و به ويژه امريكايي توليد اسلحه تمام شده و روش دوم هم خلاصه ميشده در تقبل هزينههاي نظامي متحدين غربي يا در موارد خاصي هزينههاي نظامي كشورهاي عربي. هنگامي كه صدام در حمله به ايران نياز به منابع مالي داشت، حكام سعودي سر كيسه را براي او شل ميكردند يا در جنگ خليج فارس تحت رياست جرج بوش پدر، هزينههاي آن توسط همين حكام تقبل شد. حدود سه ماه به يكسالگي تجاوز نظامي سعوديها به يمن مانده و به نظر ميرسد كه آنها در اين تجاوز ديپلماسي سابق خود را تغيير دادهاند و البته بايد منتظر نتايج متفاوتي هم باشند.
مداخله نظامي مستقيم
سعوديها از زمان شروع تجاوز نظامي خود به يمن در 25 مارس ديپلماسي دفترچه چك را تا اندازهاي كنار گذاشتند و بر خلاف آن حرف تركي الفيصل، تصور كردند كه حالا قادر به شركت در عمليات نظامي مستقيم هستند هر چند كه هنوز آن مقدار اعتماد به نفس لازم را به دست نياورده بودند تا به تنهايي دست به اين تجاوز بزنند. به همين جهت بود كه ائتلافي از مجموع شيوخ خليج فارس به همراه چند كشور ديگر از مصر، اردن، سودان، مراكش و سنگال براي اين تجاوز تشكيل دادند كه مداركي از جمله يك جنگنده ساقط شده اف 16 در يمن حاكي از مشاركت رژيم صهيونيستي در اين ائتلاف بوده چنانكه پايگاه خبري- نظامي وترانستودي تأييد كرده اين نوع جنگنده تنها در اختيار رژيم صهيونيستي است. در هر صورت، سعوديها با به راه انداختن اين ائتلاف براي نخستين بار در تاريخ خود وارد يك عمليات نظامي مستقيم شدند و بعد معلوم شد كه همراهان عرب او به صورتي محدود حاضر به همكاري شدهاند و بار اين عمليات بيشتر به دوش سعوديهاست. در واقع، سعوديها در ابتدا قصد داشتند تركيبي از ديپلماسي دفترچه چك و عمليات مستقيم نظامي را به كار ببندند و به همين جهت هم بود چكهاي خود را براي برخي از كشورهاي همراه و به خصوص مصر صادر كردند اما رفته رفته و با ناكاميهاي نظامي پيش آمده، اين روش ناكارآمد از آب درآمد. مصر براي مداخله نظامي زميني هزينهاي سنگين مطالبه كرد كه از توان چك سعودي بالاتر بود و دفترچه سعوديها براي پاكستانيها آنقدر جذابيت نداشت تا خود را درگير باتلاق يمن بكنند. نتيجه ادامه تجاوز، سنگيني بيشتر هزينههاي تجاوز نظامي براي حكام سعودي بوده كه حالا آثار اين تجاوز براي آنها بيشتر از ابتداي تجاوز يا حتي همين دو، سه ماه قبل معلوم شده است.
عواقب جاهطلبي
قبل از هر چيز بايد تجاوز نظامي عربستان به يمن را ناشي از تغيير و تحولاتي دانست كه كمي قبل از آن در حاكميت پادشاهي سعودي اتفاق افتاد و باعث قدرت بيشتر تيمي متفاوت با گذشته در اين كشور شده بود. سلمان بن عبدالعزيز 23 ژانويه و با فوت برادر ناتنياش عبدالله بن عبدالعزيز به پادشاهي رسيد و در دو موج از تغييرات جديد نه تنها حلقه حكومتي قبل را به حاشيه راند بلكه با گماشتن حلقه جديدي، پسر خود محمد بن سلمان را در نقطه كانوني اين حلقه قرار داد. محمد بن سلمان جوان با اتكا به فرامين پدر، نخست وزارت دفاع و رياست دربار سلطنتي را به عهده گرفت و بعد هم مقام جانشين وليعهد را به دست آورد تا تنها يك گام ديگر براي رسيدن به پادشاهي عربستان داشته باشد. اين نحو ارتقاي سريع پسر پادشاه سعودي در مسير قدرت احتياج به قدرتنمايي آشكار داشت كه وقايع داخلي يمن زمينه مناسبي را براي قدرتنمايي او فراهم كرد. او به عنوان وزير دفاع مسئول مستقيم تشكيل ائتلاف و تجاوز نظامي به يمن است و با اين كار ميخواست در برابر ديگر شاهزادگان آلسعود از خود فردي مقتدر به نمايش بگذارد اما گذر زمان نشان داد كه خبري از قدرتنمايي نيست بلكه اين جوان 30 ساله، آلسعود را گرفتار جاهطلبي خود كرده است. او در ابتداي كار ميتوانست به ديگر شاهزادگان نشان دهد كه عمليات مستقيم نظامي در يمن نتايجي داشته و براي مثال نيروهاي حوثي و ارتش يمن را از شهر عدن خارج كرده اما زياد طول نكشيد كه با زمينگير شدن نيروهاي مورد حمايت عربستان در يمن و تثبيت موقعيت نيروهاي حوثي و ارتش يمن، ناكامي نقشههاي نظامي محمد بن سلمان آشكار شد. از سوي ديگر، بايد به تلفات نيروهاي سعودي توجه كرد كه با وجود عدممشاركت اين نيروها در نبردهاي زميني، آمار تلفات بسيار سنگينتر از آن مقداري است كه تصور ميشد. گذشته از اين موارد بايد به هزينههاي مالي نيز توجه داشت كه باعث شده عادل فقيه را مجبور به ارائه گزارشي مبني بر كسري بودجه بيسابقه حاكميت سعودي بكند. هر چند كه سياست جنگ قيمت نفت يكي از عوامل اصلي كسري بودجه نزديك به 100ميليارد دلاري اين كشور بوده، نميتوان هزينههاي نظامي اين تجاوز را در كسري بودجه بيتاثير دانست كه باعث شده تا حاكميت سعودي پروژههاي اقتصادي خود را معلق كند، 50 درصد به قيمت بنزين اضافه كند و يارانههاي آب، برق و برخي خدمات عمومي را كاهش داده و نرخ ماليات را هم تغيير بدهد.
نجات از باتلاق
محمد بن سلمان جوان چنان بيتجربه بود كه نميتوانست هزينه جاهطلبي خود را در نظر بگيرد و او حتي به گذشته مقاومت حوثيها در برابر نظاميان مصري در دهه 60 و در برابر نيروهاي دولتي در حدود يك دهه و نيم قبل هم توجهي نكرد. جمال عبدالناصر، رئيسجمهور پيشين مصر، آن موقع مداخله نظامي در يمن و كشته شدن نزديك به 30 هزار سرباز مصري را به ويتنامي براي مصر تشبيه كرد و اين جوان هم متوجه نبود كه همان تجربه عبدالناصر را تكرار ميكند. حالا كه ائتلاف سعودي در يمن به اهدف خود نرسيده، موشكهاي يمني در شهرهاي عربستان فرود ميآيند و هزينههاي مالي منجر به كسري بودجه بيسابقه حاكميت سعودي شده جاهطلبي محمد بن سلمان مبدل به باتلاقي شده كه ميتواند منجر به سقوط او از رأس قدرت شود. به طور مسلم، او بايد فكري براي اين اوضاع بكند و اخباري از درون حاكميت آلسعود در روزهاي اخير منتشر شده كه او پيامهايي براي شاهزادگان ناراضي فرستاده تا در برابر اعلام پايان تجاوز به يمن، تضميني به او در خصوص باقي ماندنش در قدرت بدهند. اعلام پايان تجاوز به يمن در اين اوضاع به معناي شكست كامل ائتلاف سعودي است و مسئول اين شكست به طور مشخص اين جوان جاهطلب در حاكميت آلسعود است. اين راهكار او تنها با اتكا به قدرت پدرش به عنوان پادشاه آلسعود ممكن است اما معلوم نيست كه به دو دليل بيماري پادشاه و دسيسههاي درون خانداني جوابگو باشد. به همين جهت هم گفته شده كه برخي از نزديكان او پيشنهاد كردن با كودتاي پيشدستانه عليه محمد بن نايف، وليعهد و تعيين خود به عنوان جانشين پدر نقشه مخالفان خود را خنثي كند. به هر حال، محمد بن سلمان بيتوجه به ديپلماسي قديمي دفترچه چك جاهطلبانه خود را درگير باتلاقي كرده كه باعث شده چكهاي او بيمحل شود و اين كار او تأييدي بر حرف تركي الفيصل است كه عربستان «به طور مطلق قادر به شركت در عمليات نظامي» نيست.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۳۹۴ - ۲۱:۳۷
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]