محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855766715
مبانی کلی حاکم بر رویکردهای مختلف علوم اجتماعی
واضح آرشیو وب فارسی:ذاکرنیوز: در نگاه پارادایمی، هر پژوهش علمی در حوزۀ علوم اجتماعی، مسبوق به برخی مبانی کلی است. در علوم اجتماعی مدرن، سه پارادایم کلی را می توان مشخص کرد: پارادایم پوزیتیویستی، تفسیری و انتقادی.به گزارش ذاکرنیوز، فلسفۀ علوم اجتماعی به مبانی کلی حاکم بر رویکردهای مختلف علوم اجتماعی نظر دارد. سید سعید راست خدیو در این نوشتار به معرفی مبانی هستی شناختی، معرفت شناختی و روش شناختیِ سه پارادایم اصلی علوم اجتماعی مدرن، می پردازد. مقدمه در نگاه پارادایمی، هر پژوهش علمی در حوزۀ علوم اجتماعی، مسبوق به برخی مبانی کلی است. در علوم اجتماعی مدرن، سه پارادایم کلی را می توان مشخص کرد: پارادایم پوزیتیویستی، تفسیری و انتقادی. پوزیتیویست ها، رویکردی نهادی به امور اجتماعی دارند و انسان ها را موجوداتی می پندارند که در روابط ساختاری و نهادی نسبتاً ثابت جامعه محصورند. از نظر آن ها، شخصیت انسان در محیط اجتماعی او شکل می گیرد؛ آن ها به دنبال کشف روابط علّی میان پدیده های اجتماعی هستند و در این مسیر، از الگوهای کمّی و ریاضیاتی استفاده می کنند. تفسیرگرایان، انسان را موجودی مختار و آزاد می دانند. از نظر آنان، موطن واقعیت های اجتماعی، ذهن کنش گران جامعه است؛ کنش گران با کنش های خود، واقعیت های اجتماعی را به طور پیوسته بازتولید می کنند و به تبع، واقعیت های اجتماعی، هیچ گونه پایداری و ثباتی ندارد. برای فهم معنای کنش های کنش گران اجتماعی، باید همدلانه با آن ها زندگی کرد و به دنیای ذهنی آنان رسوخ کرد. به این منظور، روش های کیفی از قبیل مشاهدۀ مشارکتی برای تفسیرگرایان اولویت بیشتری دارد. اصحاب رویکرد انتقادی، هرچند انسان را یک موجود کاملاً طبیعی و مانند سایر پدیده های طبیعت نمی دانند، اما معتقدند روابط علّی بر پدیده های انسانی نیز حکومت دارند. همچنین از نظر آنان ساختارهای متضاد و پنهانی وجود دارد که زندگی کنش گران را تحت تأثیر قرار می دهد و معمولاً تودۀ مردم از آن آگاه نیستند. آنان «دانش» و «ارزش» را از یکدیگر جدا نمی دانند و دانشمندان، علوم اجتماعی را موظف به آگاه کردن توده ها از تضاد ساختاری عمیق و ظالمانه ای که زندگی آن ها را متاثر کرده است می دانند. همچنین هر روشی که به در راستای کشف ساختارهای پنهان و متضاد جامعه به کار آید، از نظر آن ها مورد پسند. رویکرد پست مدرن، هر سه پارادایم فوق را منتسب به گفتمان مدرن می داند و آن ها را نقد می کند. فوکو، یکی از مهم ترین متفکرین پست مدرن، معتقد است که در دوره های تاریخی مختلف، گفتمان های متفاوتی وجود دارد و ملاک های هر گفتمان، اموری تاریخی و مقید به زمینه و زمانۀ آن دوران هستند. عقلانیت سوژه محورانۀ مدرن - که قضاوت های کلی و مطلق می کند و تاریخ را به صورت یک سیر تک خطی و پیوسته می نگرد - از حدود خود پا را فراتر نهاده و سعی می کند از قالب های زمانی و مکانی خود که محکوم به آن هاست، بگریزد. برخی از عناصر اصلی اندیشۀ فوکو عبارتند از: گفتمان، دیرینه شناسی دانش، تبارشناسی معرفت، رابطۀ قدرت و معرفت، رژیم های حقیقت و ... . نگاه پارادایمی در فلسفۀ علوم اجتماعی یکی از نگاه های جدی و رایج در تحلیل رویکردهای مختلف در حوزۀ علوم انسانی، رویکرد پارادایمی است. با بیانی ساده می توان پارادایم را این گونه تعریف کرد: «مجموعه گزاره های منسجم ناظر به یک علم که در میان جامعۀ علمی به توافق رسیده اند». ساختار پارادایم، یک ساختار هماهنگ و منسجم است. معرفت شناسی، هستی شناسی و طبیعت شناسی نهفته در پسِ گزاره های علمی در محدودۀ یک پارادایم خاص، ضرورتاً نسبت به یکدیگر هماهنگ هستند. البته باید توجه داشت پارادایم [1] ، واژه ای است که دلالت بر تمام اجزای یک نظام علمی دارد. وقتی گفته می شود پارادایم پوزیتیویستی، پارادایم انتقادی و یا پارادایم تفسیری، مراد همۀ آن مجموعه است؛ در یک پارادایم، نه تنها مبانی فلسفی علم، بلکه امور دیگری نظیرِ نظریۀ علمی، مدل ها و روش علمی نیز حضور دارد. البته باید توجه داشت که جایگاه مبانی فلسفی در یک پارادایم خاص، بسیار بااهمیت است. دانشمند یا نظریه پرداز حوزۀ علوم اجتماعی، باید ابتدا مشخص کند که با چه پیش فرض های نظریِ خاصی، پدیده های مورد مطالعۀ خود را بررسی می کند. رویکرد پارادایمی، مطالعۀ پدیده های اجتماعی بدون پیش فرض و چارچوب ذهنی خاص را به کلی نفی می کند. هر محقق و اندیشمند، باید ابتدا مشخص کند که متعلق به چه پارادایمی است و سپس وارد بازی علم شود. به این ترتیب، در نگاه پارادایمی، علم دینی به معنای علمی است که پژوهش های تجربی در آن، تابع نوع نگاه خاصی به جهان و معرفت و سایر امور بنیادی است هر دستگاه فکری که دارای فلسفه ای نباشد، طبیعتاً نمی تواند فلسفۀ خود را در ساحت مبانی پارادایمی تنزل بدهد و پس از آن، نظریات علمی تولید کند. از آن جا که ما دارای تاریخ فلسفه ای غنی و پربار هستیم، این امکان برای ما وجود دارد که مبانی پارادایمی مخصوص به خودمان را داشته باشیم، اما تا کنون این مبانی فلسفی را وارد ساحت پارادایم علمی خود نکرده ایم. مبانی پارادایمی پوزیتیویسم در حوزۀ هستی شناسی پارادایم پوزیتیویستی، یک پارادایم کلان است که در درون خود، رویکردهای متفاوتی را جای داده است. از آن جمله می توان به رویکردها و مکاتبی چون: «پوزیتیویسم اولیه»، «نوپوزیتیویسم»، «پوزیتیویسم روش شناختی» [2] و «پوزیتیویسم منطقی» [3] اشاره کرد. مبانی پارادایمی تفسیرگرایی در حوزۀ هستی شناسی از نظر تفسیرگرایان [4] ، جهان اجتماعی با جهان طبیعی متفاوت است؛ از این جهت، آنان دقیقاً نقطۀ مقابل پوزیتیویست ها هستند. تفسیرگرایان معتقدند که اساساً همۀ عوامل شکل دهندۀ پدیده های اجتماعی با هم قابل شناسایی نیستند؛ و حتی در صورت شناسایی، کنترل و تسلط بر همۀ آن ها امکان پذیر نیست. دلیل این امر، آن است که انسان موجودی مختار است و دائماً در حال تغییر رفتارهای خود می باشد. مبانی پارادایمی رویکرد انتقادی در حوزۀ هستی شناسی پارادیم انتقادی شامل جریان های مختلفی نظیر: «مارکسیسم»، «جامعه شناسی اقتصادی»، [5] «نظریۀ تضاد»، [6] «فمینیسم» و برخی دیگر از جریان ها می شود. شاید بتوان گفت، مارکسیست ها بودند که اولین بار رویکرد انتقادی را به طور جدی وارد علوم اجتماعی کردند و به همین دلیل، توجه به آن ها از اهمیت خاصی برخوردار است. مبانی پارادایمی پوزیتیویسم، تفسیرگرایی و رویکرد انتقادی در حوزۀ معرفت شناسی در حوزۀ معرفت شناسی، پوزیتیویست ها اثبات گرا هستند؛ به این معنا که معرفت و شناخت جهان اجتماعی، بر اساس اصول تجربی امکان پذیر است. منظور از تجربه، تجربۀ حسی است و تمام ادعاهای علمی، باید قابل آزمون تجربی [7] باشند. از دیدگاه پوزیتیویسم، وظیفۀ علم اجتماعی، کشف روابط علّی حاکم بر پدیده های اجتماعی است. این کار از طریق الگوپردازی ریاضی و کمّی سازی نظم های موجود در کنش های انسان میسر است. به طور خلاصه می توان گفت که پوزیتیویست ها به دنبال کشف روابط علّی بین پدیده های قابل مشاهده هستند و هر آن چه را که نتوان به صورت مستقیم مشاهده نمود، نمیتوان به عنوان معرفت معتبر و یا جزئی از تبیین معتبرِ پدیده های اجتماعی مورد ملاحظه قرار دارد. به لحاظ معرفت شناختی، تفسیرگرایان معتقدند که شناخت دنیای اجتماعی بر اساس توانایی ما در تجربه کردن جهان، به نحوی است که دیگران نیز آن را تجربه میکنند؛ بنابراین، یک پژوهش گر تفسیرگرا، سعی می کند با استفاده از روش هایی چون مشاهدۀ مشارکتی، بفهمد که واقعیت اجتماعی مور مطالعۀ او چگونه در ذهن افراد جامعۀ مورد مطالعۀ او ساخته میشوند؛ چرا که واقعیت اجتماعی، در کنش ها ساخته میشود. پژوهش گر تفسیرگرا می کوشد که به دنیای ذهنی کنش گران نفوذ کند و چگونگی نگرش آن ها را به واقعیت های اجتماعی فهم کند. هدف علم اجتماعی، یافتن روابط علّی میان پدیده های اجتماعی نیست؛ زیرا اساساً چنین روابطی بر واقعیت های اجتماعی که در ذهن عاملان اجتماعی وجود دارند، حاکم نیست. در علوم اجتماعی باید به دنبال فهم تفسیر های مردم از کنش های اجتماعی بود. تفسیرگرایان به دنبال آن هستند که طرقی را که مردم به لحاظ ذهنی، جهان اجتماعی را خلق و آن را تجربه میکنند، فهم کنند. در معرفت شناسی انتقادی، شواهد تجربی مورد توجه هستند، اما شواهد تجربی طریقی برای کشف مکانیسم های مشاهده ناپذیر و پنهان حاکم بر زندگی اجتماعی است. پژوهش گران انتقادی، در صدد آن هستند که تضادهای پنهان و ساختاری را آشکار کنند. همچنین باید توجه داشت که به لحاظ معرفت شناختی، در پارادایم انتقادی، دانشمندان صرفاً به دنبال توصیف ساده از روابط علّی نیستند؛ بلکه به دنبال فهم لایه های زیرین این روابط هستند. از نظر دانشمندان انتقادی، شواهد تجربی در سطحی آشکار رخ می دهند و باید از این شواهد کمک گرفت تا ساختارهای غیرقابل مشاهده و عمیق تری - که حاکم بر زندگی اجتماعی هستند - کشف شود. مبانی پارادایمی پوزیتیویسم، تفسیرگرایی و رویکرد انتقادی در حوزۀ روش به لحاظ روش شناختی، پوزیتیویست ها براساس الگوی «فرضیه ای- قیاسی»، [8] تحقیقات خود را انجام می دهند. طبق این الگو، معرفت معتبر از طریق توسعۀ فرضیاتی - که با مشاهدۀ تجربی آزمون می شوند - به دست می آید. اندازه گیری و کمّی سازی رفتارهای انسان ممکن است و این کار، با شکستن و تجزیۀ جهان اجتماعی به وقایع متعدد و جدا از هم، امکان پذیر است. اصل دیگر روش شناسی پوزیتیویستی، بی طرفی و عینیت گرایی [9] شخصی در فرآیند تحقیق است. پژوهش گر در فرآیند تحقیق باید بی طرفانه و بدون توجه به ارزش ها و پیش فرض های خود، پدیده های اجتماعی را مشاهده کند و آن ها در قالب الگویی منظم سامان دهد. تفسیرگرایان به لحاظ روش شناختی، الگوی فرضیه ای- قیاسی را برای فهم پدیده های اجتماعی مورد استفاده قرار نمی دهند. از آن جا که واقعیت اجتماعی در زندگی روزمرۀ مردم و در دنیای ذهنی آنان پیوسته در حال خلق شدن است؛ به همین دلیل، اساساً واقعیت اجتماعی از پیش ساخته و متصلبی وجود ندارد که با روش فرضیه ای- قیاسی، روابط علّی حاکم بر آن را کشف کنیم؛ بنابراین، تنها راه برای شناخت واقعیت اجتماعی سیال و متغیری که دائم در اذهان کنش گران خلق می شود، تفسیر کنش های آنان است. تفسیری ها معقتداند بهترین شیوه برای فهم واقعیت های اجتماعی، محدودسازی آن ها به زمان و مکان خاص است. آنان به علم کلی و فرازمانی و فرامکانی در حوزۀ علوم انسانی و اجتماعی قائل نیستند. در هر پژوهش، نتایج حاصل از پژوهش صرفاً قابلیت انطباق بر همان جامعۀ مورد پژوهش را دارند. آنان مشاهده را به معنایی که در علوم طبیعی کاربرد دارد، قابل استفاده در علوم اجتماعی نمی دانند؛ بلکه معقتداند نوع دیگری از مشاهده - که مشاهدۀ مشارکتی نامیده می شود - باید مورد استفاده قرار بگیرد. زیرا در مشاهدۀ مشارکتی، مشاهده گر در شیوۀ زندگی و نوع نگرش افراد مورد مشاهدۀ خود مشارکت می کند. در این نوع مشاهده، محقق سعی در فهم و درک تجربیات ذهنی و تفاسیر مردم نسبت به پدیده های اجتماعی جاری در جامعۀ آن ها دارد. در روش شناسی انتقادی، جهان اجتماعی باید در کلیت آن درک شود. مطالعۀ اجزای جهان اجتماعی به صورت مجزا و جدا از هم، هر چند امکان پذیر است، ولی سودمند نیست؛ زیرا همۀ اجزای جهان اجتماعی به یکدیگر مرتبط هستند و دارای تأثیر و تأثر متقابل می باشند. هدف اصلی بررسی مکانیسم های پنهان و ساختاری هستند که در سطح مشاهدتی از خود آثار و شواهدی به جای می گذارند. برای مثال، شیوۀ تولید، در رابطه با طبقۀ اجتماعی افراد، یک مکانیسم پنهان است و باعث تأثیرات خاصی در لایه های رویین و قابل مشاهده می شود. از نظر انتقادی ها، خالی از ارزش بودن، نه ممکن است و نه مطلوب. فیلسوفان و جامعه شناسانی که تحت پارادایم انتقادی زیست می کنند، (نظیر مارکسیست ها و فمینیست ها، برخلاف پوزیتیویست ها و تفسیری ها) اساساً بی طرفی را مطلوب نمی دانند. جامعه شناس و روشن فکر باید از طبقۀ تحت سلطه در مقابل طبقۀ سلطه گر دفاع کند و مظلومان را از وضعیت بد خود و تضادهای ساختاری حاکم بر جامعه آگاه کند. مبانی پارادایمی و نظریات کلی، بسیار انتزاعی هستند و نمی توان با استفاده از آن ها مستقیماً با واقعیت اجتماعی و شواهد تجربی بیرونی روبه رو شد؛ حد فاصل میان مبانی پارادایمی و نظریه های کلی و مشاهدۀ واقعیت های بیرونی، همان مدل ها هستند؛ وظیفۀ مدل برقراری رابطه میان مبانی پارادایمی و نظری با شواهد تجربی و واقعیت های بیرونی است. [1] . Paradigm. [2] . Methodological Positivism. [3] . Logical Positivism. [4] . Interpretationists. [5] . Economic Sociology. [6] . Confilict Theory. [7] . Verifiable. [8] . Hypothetico- Deductive. [9] . Objectivism.
شنبه ، ۵دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ذاکرنیوز]
[مشاهده در: www.zakernews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 30]
-
گوناگون
پربازدیدترینها