واضح آرشیو وب فارسی:فراز نیوز: محیط زیست گردشگری - فرازنیوز: میدان در زبان فارسی همان کلمه پیاتزادر اروپا می باشد . در واقع میدان ها نوعی فضاهای جمعی هستند که ویژگی اجتماعی – فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی را در تمامی شهرهای دنیا دارا میباشند. این فضاها در تمامی شهرهانوعی مکان های عمومی هستند که شهروندان هر شهری در مناسبت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در این مکان ها امکان تجمع و تحرک اجتماعی را خواهند داشت.به گزارش فرازنیوز، میدان توپخانه که فضایی محصور بوده، توسط شش خیابان با محیط بیرونی خود ارتباط داشته است. این شش خیابان که تا امروز نیز وجود دارند و موقعیت آنها تغییر چندانی نکرده، عبارتند از: خیابان های شمالی-جنوبی شامل خیابان ناصریه (ناصر خسرو) خیابان باب همایون یا الماسیه، رابط میدان و ارگ سلطنتی خیابان های شمالی شامل خیابان لاله زار در مقابل خیابان ناصریه خیابان امین السلطان یا علاءالدوله (فردوسی) روبه روی خیابان باب همایون خیابان های شرقی-غربی شامل خیابان چراغ گاز (امیر کبیر) در ضلع شرقی میدان خیابان مریض خانه (سپه – امام خمینی) در بدنه غربی میدان در محل اتصال هر یک از این خیابان ها به میدان، دروازه ای ساخته می شود. به این ترتیب میدان توپخانه دارای شش دروازه بود که این دروازه ها عبارتند از: جنوب میدان: دروازه شمس العماره در ابتدای خیابان ناصریه و دروازه دولت در ابتدای خیابان باب همایون شمال میدان: سر در لاله زار در ابتدای خیابان لاله زار و دروازه علاءالدوله در ابتدای خیابان سفرا یا امین السلطان یا علاءالدوله شرق میدان: دروازه چراغ گاز در ابتدای آن خیابان غرب میدان: سر در خیابان مریض خانه در بین این دروازه ها فقط دروازه های جنوبی میدان خیلی مجلل و رفیع بوده اند و دروازه های دیگر بیشتر به عنوان سر در عمل می کردند. بررسی دوره های تحول میدان توپخانه با مراجعه به نقشه ها و تصویرهای میدان توپخانه و با مطالعه مقاطع رشد و تغییر شهر تهران و تحولات شهرنشینی، می توان دوره های کالبدی شهر را شناسایی کرد. حاصل مطالعات و بررسی نقشه ها و تصویرها روشن می سازد که میدان، از نظر شکلی و کالبدی، تا به امروز، سه دوره اصلی را طی کرده است: دوره اول از آغاز شکل گیری میدان تا تکمیل شدن نخستین آن را در بر می گیرد و مصادف است با اولین توسعه طراحی شده شهر تهران در عهد ناصری و از نظر زمانی، فاصله سالهای ۱۲۶۰ تا ۱۳۰۰ هجری شمسی را شامل می شود. در این دوره، پس از تثبیت شکل اصلی میدان، تغییرات جزعی و موضعی در شکل و کالبد و عملکرد ابنیه گرداگرد میدان رخ می دهد، لیکن کلیت فضایی میدان تغییر نمی کند و شکسته نمی شود. میدان توپخانه در قدیمی ترین نقشه تهران که نقشه دارالخلافه تهران، تهیه شده توسط موسیو کرشیش در سال ۱۲۷۵ ه.ق برابر با ۱۲۳۳ ه.ش است، دیده نمی شود. اما با گسترش تهران از سمت شمال میدان ارگ، میدان توپخانه در نقشه دارالخلافه ناصری تهران (تهیه شده توسط عبدالغفار در سال ۱۳۰۲ ه.ق برابر یا ۱۲۷۵ ه.ش) دیده می شود. بنابر این میدان توپخانه، در پی گسترش شهر در زمان سلطنت ناصرالدین شاه احداث شد و پیش از آن اراضی مربوطه، به باغها و زمین های کشاورزی اختصاص داشت. احداث میدان توپخانه جدید به محمدابراهیم خان معمارباشی (محمدابراهیم خان آذربایجانی وزیر نظام دایی کامران میرزا) واگذار شد. وی در شمال و جنوب و غرب میدان که شکلی مستطیل داشت و طول آن در جهت شرقی – غربی قرار گرفته بود، حجره ها و انبارهای دوطبقه ای ساخت. دوره دوم مصادف است با تغییر حکومت قاجار و روی کار آمدن حکومت رضا شاه و تغییر الگوهای گذشته و پیدایش روابط جدید و شروع مدرنیزاسیون و در نتیجه، وقوع تغییر و تحولات جدی در چهره شهر تهران، که در نهایت به شکسته شدن قالب قبلی میدان منجر می شود. شکل جدید میدان در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ تکمیل و تثبیت می شود و این وضعیت کم و بیش تا حدود ۱۳۴۰ باقی می ماند، لیکن از ۱۳۲۰ به تدریج زوال می پذیرد. دوره دوم میدان توپخانه، شکل میدان مشخص است و با محدوده گذشته میدان تفاوتی ندارتد و همان شکل مستطیل با همان نسبت طول و عرض و ابعاد حفظ شده است. لیکن کلیه مسیرهای منتهی به میدان، تعریض شده و به صورت خیابان های سواره رو تغییر شکل یافته است. ساختمان شهرداری جدید و دو ساختمان تازه که در طرفین خیابان های لاله زار و فردوسی احداث شده اند .ساختمان نبش خیابان فردوسی و میدان سپه هنوز باقی است که در سال های اخیر به موزه (موزه صنعتی) تبدیل شده است. در ضلع شرقی نیز ساختمان جدید بانک شاهی دیده می شود .کل بدنه شرقی میدان و تغییرات آن دراین دوره بدین صورت است که دیواره سراسری میدان به کلی تخریب شده است و به جای ساختمان قدیمی بانک شاهی دوره ی قاجار ، ساختمان جدیدی بنا شده که تلفیقی از سبک مدرن با نمای سنتی است و عنوان بانک شاهنشاهی نیزروی آن مشخص است. در بدنه ی غربی نیز ساختمان نظمیه هنوز بر جای خود باقی است. در کنار آن ساختمان چهارطبقه ای که به نام لیستر معروف بوده قرار داشت که تا چند سال قبل وجود داشت و به دلیل احداث مترو تخریب شد ولی در تصویر به خوبی دیده می شود. دوره سوم مصادف با زمانی است که شکل شهر و روابط شهری گذشته به کلی دگرگون می شود و به تبع آن، کالبد میدان نیز از ارزش ها و عملکردها و قالب های قبلی کاملا دور می شود و الگو و سبک بین المللی در معماری و شهرسازی مورد توجه قرار می گیرد. توسعه سریع شهر تهران و ازدیاد جمعیت شهرنشینی و شروع ساخت و سازهای جدید چهره معاصر شهر تهران را به وجود می آورد. نزول اعتبار فرهنگی بافت شهری گذشته و تغییر عملکرد بخش های قدیمی تر شهر و بروز مشکلات امروزی در این دوره رخ می نماید. این مقطع را می توان دوران انحطاط فضاهای شهری در تهران و دوره افول میدان به حساب آورد که طی آن این فضا به تدریج با اقدامات نابه جا تخریب می شود و از فضایی معتبر و مرکزی در سطح شهر به گره گاهی معمولی و مکانی فاقد ارزش ها فرهنگی و کالبدی و فضایی تبدیل می شود. در اواخر دهه سی و شروع دهه چهل، با تخریب ساختمان شهرداری در ضلع شمالی میدان، زمین آن پس از مدتی بلاتکلیفی به میدان ضمیمه می شود و ابتدا به صورت توقفگاه و سپس به منزله پایانه اتوبوس رانی مورد استفاده قرار می گیرد. بدنه مربوط به خیابان پشت شهرداری به بدنه شمالی میدان تبدیل شده است و بدنه ی غربی دهانه ی مترو در آن ساخته می شود و بدنه ی جنوبی میدان برج جدید مخابرات جایگزین ساختمان سابق آن شده است. این برج با ارتفاع بسیار زیاد، که قرابتی با ابعاد میدان و بناهای اطراف آن ندارد، احداث شده و تا امروز باقی مانده است و سراسر بدنه جنوبی میدان را اشغال کرده است. از آنچه که در سیر تحول میدان توپخانه ی تهران مطرح شد به چنین برداشتی خواهیم رسید که اگرچه تحولات شهری ریخت شهر را متحول می کند ولی آنچه که به عنوان خواستگاه های انسانی – اجتماعی و فرهنگی در شهروندان وجود دارد، دارای جایگاه ریشه ای بوده و هرگز تغییر نمی کند. چنانچه با تمامی تغییرات رخ داده در بدنه های شمالی (تخریب کامل ساختمان شهرداری ) ،جنوبی ،غربی و شرقی میدان اگر چه در آن مکان نه کوچه ای وجود دارد و نه ساختمان شهرداری ولی به بدنه ی شمالی میدان همچنان کوچه ی پشت شهرداری می گویند.
دوشنبه ، ۲۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فراز نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 78]