واضح آرشیو وب فارسی:فردا نیوز: ارگ کریم خان که با نام زندان کریم خان نیز شناخته می شود، در سال ۱۱۰۸ هجری قمری و به دستور کریم خان زند، موسس سلسله ی زندیان در شیراز ساخته شد.کجارو: ارگ کریم خان که با نام زندان کریم خان نیز شناخته می شود، در سال ۱۱۰۸ هجری قمری و به دستور کریم خان زند، موسس سلسله ی زندیان در شیراز ساخته شد. این بنا که از برجسته ترین آثار معماری دوران زندیان به شمار می رود، هرساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند. در سال ۱۳۵۰ این ارگ به سازمان میراث فرهنگی واگذار و از چند سال قبل نیز مرمت آن آغاز شد و قرار بر این است که پس از اتمام مرمت به عنوان موزه ی بزرگ فارس مورداستفاده قرار گیرد. موقعیت جغرافیایی این ارگ در مرکز شهر شیراز و به طور دقیق تر در خیابان کریم خان زند و نبش میدان شهدا (شهرداری) قرار دارد. تاریخچه ساخت این بنا به سال ۱۱۰۸ هجری قمری و زمان حکومت زندیان در شیراز برمی گردد. زمانی که کریم خان از بهترین معماران و هنرمندان آن زمان برای ساخت آن دعوت کرد و بهترین مصالح را نیز فراهم آورد تا آنها در مدت زمان کوتاهی این بنای زیبا را بسازند. در دوره های مختلف این ارگ کاربردهای متفاوتی داشته است. در زمان زندیان محل زندگی پادشاه بوده، در دوره ی قاجاریه از آن به عنوان محل زندگی فرمانروایان محلی استفاده می شد و در زمان سلطنت پهلوی نیز آن را به زندان تبدیل کرده بودند. پ معماری بنا این بنای ۴۰۰۰ متری در مرکز یک محوطه با مساحت ۱۲۸۰۰ مترمربع قرار گرفته است. ارگ در خارج دارای ۴ دیوار بسیار بلند ۱۲ متری است که با ۴ برج آجری دایره ای شکل با ارتفاع ۱۴ متر و با زاویه ی ۹۰ درجه به هم متصل شده اند. عمده ی مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و گچ است. تمامی دیوارهای ۱۲ متری اطراف، دارای ضخامت ۳ متری در پایین و ۲.۸ متری در قسمت های بالایی هستند. طراحی این بنا در واقع هم مسکونی و هم نظامی است. دیوارهای محکم و بسیار مرتفع بیرونی با جان پناه هایی در قسمت های بالایی دیوار که برای استقرار سربازان و تیراندازی در هنگام جنگ از آن استفاده می شد و همچنین خندقی که سابقا در بیرون از آن کنده شده بود نیز گواه این امر است. شکل کلی این بنا یک ذوزنقه ی ناقص است که گفته می شود علت این امر این بوده که در هنگام ساخت آن به این نتیجه رسیده اند که خاک شمال غربی برای ایجاد برجی با این عظمت نامناسب است و امکان نشست کردن دارد، پس کمی بنا را به سمت غرب کشیدند. برج های اطراف ارگ دارای سه طبقه ی مجزا هستند که پله های مدور برای رفت و آمد در آنها تعبیه شده اند. در طبقات نیز دو اتاق وجود دارد که یکی جهت استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه بوده است. قسمت های مسکونی ارگ در ضلع های شمالی، غربی و جنوبی واقع شده است که هر کدام دارای یک ایوان با دو ستون سنگی (البته در زمان قاجاریه ستون های سنگی ایوان های غربی و جنوبی با ستون های جنوبی جایگزین شدند) و شش اتاق مسکونی در دو سمت هستند که با مقرنس و تزییناتی مشابه تزیین شده اند. در جلوی هر ایوان نیز حوض چهارگوشی قرار دارد که آب موجود در آن از قنات رکن آباد که به رکنی معروف بوده است، تامین می شد، اما با از بین رفتن قنات، سیستم آبرسانی نیز از بین رفته است. این آب از لحاظ املاح معدنی در شیراز بهترین نمونه به شمار می رفته است نکته ی جالب توجه این است که تمامی اتاق ها از درون ساختمان به هم متصل هستند. بعلاوه ارگ دارای شاهنشین هایی در ضلع های مختلف و با کاربردهای متفاوت است، یکی شاه نشین شمالی که مناسب زمستان است و دیگری شاه نشین اصلی که در ضلع غربی واقع شده است و یک حوض بزرگ روبه روی آن قرار دارد و کاربردی تابستانه دارد و شاه نشین غربی برای تمام فصول است. اما در مورد ضلع شرقی باید گفت که در ورودی آن (در ورودی ارگ نیز هست) با یک تابلوی بزرگ کاشیکاری از صحنه ی رزم رستم و دیو سفید مزین شده است ( که این کاشیکاری در زمان قاجاریه به این بنا اضافه شده است) و البته حمام خصوصی پادشاه و برخی امکانات رفاهی نیز در این ضلع قرار دارند. حمام ارگ دارای سه بخش سربیه (رختکن)، گرم خانه و خزینه است. ورودی حمام ارگ، سربینه است که سکوهایی برای نشستن و درآوردن لباس دارد. در وسط آن نیز یک حوض هشت ضلعی وجود دارد، در گوشه ای از رختکن نیز فضایی تعبیه شده است که برای درست کردن چای و کشیدن قلیان در نظرگرفته بودند. سربینه (رختکن) توسط راهرویی به گرم خانه متصل می شود. در گرم خانه نیز قسمت خزینه دارای یک دیگ مسی بزرگ است که با آتش زیر آن گرم می شده و دو حوض آب ولرم نیز وجود دارد. درپایان باید بگوئیم که بخش هایی ازنقاشی ها وکاشیکاری های این اثر طی سالیان از بین رفته است و بخش هایی که در خطر آسب دیدگی بوده اند نیز مرمت شده اند. این بنا در سال ۱۳۵۱با شماره ۹۱۸ به ثبت ملی رسیده است و امیدواریم به زودی به ثبت جهانی نیز برسد.
پنجشنبه ، ۱۲آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فردا نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]