واضح آرشیو وب فارسی:فرهیختگان: نشست «تجربه تاریخی- معرفتی تولید علم در تمدن اسلامی»، نخستین نشسته برگزار شده در راستای اولین هفته علمی تمدن نوین اسلامی که با همکاری جمعی از دستگاه های فرهنگی کشور در محل سازمان مرکزی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد. در این نشست مهدی جمشیدی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و مظفر نامدار، پژوهشگر اندیشه اسلامی معاصر و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و یعقوب توکلی، محقق و مورخ و مدرس و کارشناس مسائل سیاسی به عنوان ناقدان و حسین احمدی، دبیر جلسه حضور داشته اند. در ادامه خلاصه بخشی از سخنرانی ها، نقدها و نظرات آنها آمده است. علم برجسته ترین دستاورد اسلام مهدی جمشیدی| عالی ترین و برجسته ترین بخش از دستاوردهای مسلمانان در قلمرو تمدن اسلامی، دستاوردهای علمی و معرفتی آنان بوده است. مسلمانان از یک طرف، با تشویق های مکرر قرآن کریم و شخص پیامبر اکرم(ص) درباره علم آموزی و تدبر در جهان طبیعی و جهان انسانی و کشف مجهولات و ناشناخته های آنها روبه رو شدند و از طرف دیگر، با سعه صدر و آزاداندیشی، اندوخته ها و ذخایر علمی و معرفتی سایر جوامع را فراگرفته و فهم کرده اند و درنهایت، یک فضای علمی نو و مستقل پدید آورده اند. آنها در شاخه های مختلف علوم - یعنی علوم طبیعی، علوم انسانی، علوم پایه، الهیات و فلسفه - به پیشرفت های چشمگیر و خیره کننده ای دست یافته اند که هرگز قابل انکار نیست. در هر یک از این شاخه های علمی، ده ها و صدها عالم و پژوهشگر مسلمان به فعالیت پرداخته و توانسته اند کتاب های متعددی را بنگارند و کاروان علم را پیش ببرند. هر چند در آن دوره تاریخی، طبقه بندی علوم همچون امروز نبود و دسته ای از علوم در ذیل عنوان علوم انسانی قرار نداشتند، اما در عمل، به رشته ها و شاخه های مختلفی از علوم انسانی پرداخته شد، از قبیل علوم سیاسی، علوم اجتماعی، اقتصاد، تاریخ، روانشناسی، حقوق و... . بنابراین، اگرچه اصطلاح علوم انسانی، یک اصطلاح جدید است که از قرن هفدهم میلادی به بعد در مغرب زمین به کار گرفته شده، اما جعل اصطلاح درباره یک یا چند واقعیت، به معنای آن نیست که آن واقعیت ها پیش از این جعل، وجود خارجی نداشته و همزمان با این وضع، پدید آمده اند. تاریخ فهم زبان زمان است مظفر نامدار | آیا مجازیم معرفت را از مبادی تاریخی اش جدا کرده و نظرات جدید خود را بر آن تحمیل کنیم؟ بنده این روش را قبول ندارم به دلیل اینکه تاریخ فهم زبان زمان است و تا وقتی زبان زمان را ندانیم، مبادی تولید را نمی دانیم و اگر کسی بخواهد با زبان زمان امروز به دنبال تولید برود به نتیجه ای نمی رسد که بتوان آن را مبنا قرار داد. از طرف دیگر متوجه نشدم مطالبی که از سوی آقای جمشیدی مطرح شده است، از دیدگاه ایشان بوده یا دیدگاه شهید مطهری. این دو در گزارش تفکیک نشده است. یکی از بحث ها هم این است که باید اثبات کند ترجمه تراکم تولید ایجاد می کند. درحالی که یکی از اشکالات وارده این است که ترجمه، تراکم تولید ایجاد نمی کند. تولید، سرمایه نیاز دارد و تا وقتی سرمایه متراکم نشود محال است تولید کند. در حوزه دانش مادی هم تولید نیاز به سرمایه دارد و سرمایه حداقل از سه روش ذخایر، وام و تلفیقی از این دو به دست می آید. اما آیا ترجمه می تواند چنین تراکمی ایجاد کند؟ چون در این گزارش ترجمه مبنا قرار گرفته است باید از مبادی تاریخی آن را اثبات می کرد. علاوه بر اینکه ترجمه عموما در سه حوزه طب، ریاضیات و فلسفه صورت می گرفته است. اول علم کلام بود بعد ترجمه یعقوب توکلی| غربی ها با زبان ملایمی که گوستاو لوبون و جورجی زیدان دارند، بلایی بر سر ما آورده اند که ما را بدهکار خود کرده اند و می گویند تولید علم در میان مسلمانان با جنبش ترجمه شروع شده است. نقدی که من دارم نسبت به کسانی است که این چارچوب نظری را به ما بسته اند. از سوی دیگر علم ادبیات عرب که در جهان اسلام شکل گرفته ربطی با نهضت جنبش ترجمه ندارد. از زمانی که حضرت امیرالمومنین (ع) علم نحو را به ابو الاسود دوئلی نشان داده تا زمانی که مکتب بصریون و مکتب کوفی ها شکل گرفته، ربطی به جنبش ترجمه ندارد، چون ترجمه در اواخر دوره معتصم عباسی و زمان امام جواد (ع) روی داده است. با توجه به علم کلام و فلسفه در میان مسلمانان، می توان نتیجه گرفت که مباحث کلامی در زمان حضرت امیرالمومینن (ع) جریان داشته و در زمان امام صادق (ع) مکاتب و کلاس های متعددی شکل گرفته است. همچنین یکی از کارهای اساسی که در انقلاب عباسی صورت گرفته، بازتولید مبانی نظری دوره اموی بوده است، چون مبانی نظری دوره اموی بر مبنای جبر بوده و در دوره عباسی بازتولید شده است. بنابراین جوامع فقهی همزمان با امام صادق (ع) توسط سه فقیه ابوحنیفه، مالک بن انس و شافعی نوشته می شود، در حالی که نهضت ترجمه هنوز آغاز نشده بود. باید توجه شود چه میزان کتاب در این دوره ترجمه و باعث ورود به علم های دیگر شده است.
سه شنبه ، ۳آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهیختگان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 7]