واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه جام جم: سینما امروز یکی از مهم ترین قالب های فرهنگی و اجتماعی برای تاثیرگذاری بر مخاطب به شمار می رود، در چنین شرایطی اگر نگاه دقیق تری به وضعیت سینما در کشورهای اسلامی داشته باشیم، می بینیم با وجود علاقه مردم به آثار سینمایی این کشورها هنوز چنان که باید نتوانسته اند در عرصه سینما رشد داشته و از آن به عنوان یک مدیوم برای ارائه اندیشه های دینی و اجتماعی شان بهره ببرند. با توجه به استقبال خوبی که در یکی دو ماه اخیر از فیلم سینمایی محمد(ص) در ایران به عمل آمده و این روزها اخباری مبنی بر آغاز اکران آن در ترکیه و دیگر کمصر و رونق سینما روزی روزگاری نه چندان دور مصر پررونق ترین سینما در میان کشورهای اسلامی را داشت. سینمایی که هر چند پررونق بود، اما رنگ و بوی اسلامی نداشت. دکتر محمدرضا آزاده فر، دانشیار دانشکده موسیقی دانشگاه هنر تهران که پژوهش های ارزنده ای در راستای بررسی موسیقی فیلم و به تبع آن سینمای کشورهای اسلامی داشته است، درباره این موضوع به جام جم می گوید: در سینمای جهان اسلام، که در آن جمعیت مردم عرب زبان از دیگر ملل مسلمان بیشتر است، می توان انتظار داشت که فیلم های تهیه شده به زبان عربی بیشترین مخاطب را جذب کنند. از بین کشورهایی که تولیدات سینمایی شان به زبان عربی است، کشور مصر قدیمی ترین و پررونق ترین سینما را دارد. توسعه سینمای مصر، در قرن بیستم، به حدّی بود که آن را در کنار کشور هایی مانند هند، مکزیک و برزیل قرار داد. سینمای مصرهم مانند سینمای دهه 50 ایران به شدت وابسته به موسیقی است. در بسیاری از فیلم هایی که مقاصد تجاری را دنبال می کنند در واقع فیلم بهانه ای برای نمایش صحنه های ساز، آواز و رقص عربی است. او ادامه می دهد: تا دهه 70 شمسی سینمای مصر و سینمای ایران پرقدرت ترین سینمای جهان اسلام بود با این تفاوت که سینمای ایران گاه گاهی نگاهی به فیلم های تفکر انگیز و دنیای مستند نیز داشت. بجز سینمای مصر که توسط ایتالیایی ها پایه گذاری شد و سپس جایگاه نسبتا مستقلی گرفت و تا حدودی الجزایر و در حد کمتر کشور مغرب، ما با سینمای قابل توجهی در کشورهای عربی مواجه نیستیم. او ادامه می دهد: ژانر غالب در سینمای مصر ملودرام است. این ژانر، هم پیش از انقلاب 1952 هم پس از آن، بیشترین تولیدات سینمایی مصر را دربر می گیرد و پیش بینی می شود پس از انقلاب 2011 نیز بیشترین توجه بازار سینمای مصر معطوف به آن باشد. به گفته این پژوهشگر، عشق عنصر غالب همه فیلم ها در این ژانر است که با چاشنی اغفال، تجاوز، بی عفتی، زندان، قتل، خودکشی و دیوانگی همراه می شود. این عناصر در قالب شخصیتی که ترحم تماشاگر را برمی انگیزد به بیننده عرضه می شود. آوازهای عربی و رقص به صورت زائد الوصفی در ژانر ملودرام و کمدی استفاده می شود. آهنگسازان موسیقی فیلم های مصری ازگروه های سنتی عربی با عنوان «تخت»، که در مصر به وفور دیده می شود، خیلی به ندرت استفاده می کنند. شنیدن به جای دیدن آزاده فر به نکته جالبی درباره موسیقی فیلم ها در مصر اشاره کرده و می گوید: آنچه بیش از هر نوع موسیقی دیگر در فیلم های مصری شنیده می شود، قطعات و آوازهای کوتاه با سازبندی و هارمونی غربی است که متناوبا در بخش های مختلف فیلم ها قرار می گیرد. علل گرایش تماشاگران عرب به فیلم های موزیکال، از همان آغاز پیدایش سینما در مصر را باید در عادت فرهنگی و وضعیت اجتماعی آنها جست وجو کرد. به طور کلی، می توان گفت مخاطبان عرب از نظر فرهنگی، بیش از آن که عادت به دیدن داشته باشند، عادت به شنیدن دارند. سیاست همواره بر سینما تاثیرگذار بوده است، این اتفاق امروزه امری عادی تلقی می شود و ساخت فیلم های سیاسی با صرف هزینه های هنگفت از سوی دولت های غربی را بارها شاهد بوده ایم. آزاده فر نقش سیاست در سینمای کشورهای مسلمان مستعمره را این گونه بررسی می کند: می توان به شرایط سیاسی کشورهای عرب، به ویژه مصر، مغرب، و بسیاری کشورهای دیگرشمال آفریقا اشاره کرد. مستعمره بودن همواره وضعیت روحی خاصی را به مردم تحمیل می کند و موسیقی و رقص یکی از راه های فائق آمدن به تلخکامی های استیلای استعمار بر ملت است. ملت ها، در شرایط جنگ و مستعمره شدن، گرایش بیشتری به فرهنگ اصیل خود می یابند و در درون مردم گونه ای همبستگی ایجاد می شود. او ادامه می دهد: سینمای عربی ترجیح می دهد بیشتر به برانگیختگی احساسات بپردازد تا به واقعیات. این گفته تا حد زیادی درباره موسیقی نیز مصداق دارد. موسیقی همیشه ارتباطی عمیق و تنگاتنگ با زندگی عاطفی مردم عرب داشته و فقط موسیقی صوفیان است که به نوعی مسیری متفاوت را طی می کند. یک موسیقیدان یا خواننده عرب، علاوه بر اجرای موسیقی در مدهای متفاوت و غیرقابل پیش بینی، قادر است احساس شنوندگان را طوری برانگیزاند که حین اجرا، با فریادهای مشتاقانه او را همراهی و به این ترتیب از او قدردانی کنند. در هر صورت سینما این روزها در کشورهای عربی به موضوع مهمی تبدیل شده است و به گفته آزاده فر اکنون بیش از پانصد شبکه عرب زبان و هزاران سالن سینما در دنیا که به صورت تلویزیونی، ماهواره ای و سینمایی برای عرب زبانان دنیا به شکل بیست و چهار ساعته در حال پخش برنامه هستند، فیلم و سریال به زبان عربی را به یک موضوع استراتژیک رسانه ای تبدیل کرده اند. ایران و مصر بعد از انقلاب یک انقلاب، سینمای ایران را اعتلا می بخشد و یک انقلاب دیگر سینمای مصر را به افول می کشاند، آنقدر که حالا کشور ترکیه درصدد این باشد که جای مصر را بگیرد و در میان کشورهای مسلمان با هنر سینما شناخته شود، هر چند ترکیه هم در فیلم ها و سریال هایش تنها سایه ای نحیف از دین را به نمایش می گذارد و اسلام نمود واقعی در اغلب فیلم هایش ندارد. آزاده فر در این باره توضیح می دهد: در مصر پس از انقلاب، سینما رونق خود را از دست داد و امروزه سال های کم فروغی را طی می کند، اما برعکس در ایران در دو دهه اول پس از انقلاب، سینمای ایران شاهد رشد کیفی زیادی شد و به تدریج جای خود را در محافل سینمایی دنیا پیدا کرد. به همین نسبت موسیقی فیلم نیز شاهد رشد چشمگیری شد. او ادامه می دهد: موسیقی از این دوران به بعد کمتر جلوی دوربین دیده شد، لیکن نقش مهمی را در همراهی صحنه های مختلف بازی می کرد. پس از انقلاب آهنگسازان موفق شدند در ژانرهای مختلف سینمایی اعم از جنگی، جنایی، اجتماعی و حتی سینماحقیقت و مستند آثار ماندگاری را به دنیای هنر عرضه کنند. اما آیا امروز سینمای ایران هم مانند سینمای مصر دوران افول خود را می گذراند؟ آزاده فر در پاسخ به این سوال می گوید: موفقیت و درخشش سینمای ایران تا ابتدای دهه 80 شمسی نیز پابرجا بود تا آن که دوران افول سینمای هنری در ایران آغاز شد و به تبع آن موسیقی فیلم نیز به کلیشه های قدیمی روی آورد. از این دوران مهم ترین نقش موسیقی فیلم «آواز تیتراژ» شد. از این دوره آواز تیتراژ دو نقش اساسی را به عهده گرفت. نقش اول استفاده از افرادی بود که قبلا به عنوان ستاره پاپ درآمده بودند و صدای آنها در حاشیه فیلم و تیتراژ، تضمین کننده گیشه بود و نقش دوم معرفی جوان هایی که تهیه کننده با استفاده صدای آنها درصدد پوشش دادن بخشی از هزینه ها توسط سرمایه گذاران روی آینده هنری آن جوان جویای نام بود. او تاکید می کند: بعد از انقلاب مصر و کم شدن توجه به سینمای مصر و رشد روزافزون تولیدات تلویزیونی در کشور ترکیه، شاید بتوان گفت ترکیه خواهان آن است که در آینده نقش سینمای مصر در بازار کلان سینمای کشورهای اسلامی را اشغال کند. ایران مقابل ترکیه قدعلم می کند؟ هرچند اکنون در حوزه کشورهای اسلامی بیشتر نام ترکیه شنیده می شود، اما آزاده فر این امید را هم دارد که سینمای ایران بتواند دوباره به روزهای اوج خود بازگردد و در برابر ترکیه قدعلم کند. زینب مرتضایی فرد فرهنگ و هنر
دوشنبه ، ۲آذر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه جام جم]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]