يادي از اسلام شناس و فيلسوف پر آوازه ژاپني توشي هيكو ايزوتسو

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش ايرنا، پروفسور توشي هيكو ايزوتسو زبانشناس ، قرآن پژوه ، اسلام شناس و فيلسوف برجسته ژاپني در چهارم مه سال 1914 در توكيو ديده به جهان گشود. وي در سال 1937 موفق به اخذ درجه فوق ليسانس از دانشگاه كيو واقع در شهر توكيو گرديد و در سال 1960 در رشته زبان شناسي از اين دانشگاه دكتري خود را دريافت كرد و در همان دانشگاه كيو به تدريس زبانشناسي و فلسفه زبان پرداخت. وي در دوران تحصيل در دانشگاه زبان لاتين و يوناني را فرا گرفت و از ميان زبان هاي شرقي، در سن بيست سالگي ابتدا آموختن صرف و نحو عربي را آغاز كرد و به مطالعه متون ادبي بويژه ادبيات عرب قبل از اسلام پرداخت. ايزوتسو پس از آشنايي با عالمي تاتاري به نام موسي جارالله به مدت دو سال در نزد او به قرائت متون و ديوان شعراي عرب اشتغال ورزيد. و الكتاب سيبويه و سپس صحيح مسلم را نزد او خواند. پس از آموختن زبان عربي ديري نپاييد كه ايزوتسو به مطالعه دقيق ساختار زباني قرآن پرداخت و پس از آن به مطالعه و مفاهيم قرآن كريم علاقمند شد. در اين ايام وي به درخواست انتشارات ايوانامي شوتن بزرگترين ناشر ژاپني ، قرآن كريم را در طي مدت 7 سال از سال 1951 تا 1958 براي نخستين بار از زبان عربي به زبان ژاپني در سه جلد ترجمه كرد. اين ترجمه ابتدا در سال 1958 انتشار پيدا كرد و در سال 1964-1965 با تجديد نظر، مرتبا به چاپ رسيد. به گونه اي كه به اعتقاد تمام اسلام شناسان و قرآن پژوهان دقيق ترين ترجمه قرآن به زبان ژاپني است. ايزوتسو در طي سالهايي كه به ترجمه قرآن اشتغال داشت، به يادداشت برداري از مفاهيم كليدي قرآن مي پرداخت كه ثمره آن ها سه كتاب ارزنده يمفهوم ايمان در كلام اسلامي، ساختمان مفاهيم ديني – اخلاقي در قرآن ، خدا و انسان در قرآن بود. عشق به زبان و ذوق زبانشناسي موجب شد كه ايزوتسو زبانهاي متعددي را فرا بگيرد كه جمع آن ها بالغ بر بيست زبان قديم و جديد جهان بود. وي انگليسي را در دوران دبيرستان فرا گرفت و در طي مدت تحصيل در دانشگاه زبان روسي را مورد مطالعه قرار داد به گونه اي كه در سن هجده سالگي زبان روسي را در سطح دانشگاهي تدريس مي كرد. همچنين زبان هاي فرانسه ، آلماني ، ايتاليائي ، اسپانيائي ، يوناني باستان و لاتين را هم در طي اين دوران فرا گرفت. ايزوتسو در دوران تدريس در دانشگاه كيو با استفاده از امكانات بورس هاي تحقيقاتي در سال 1959 به مدت دو سال در كشور هاي لبنان و مصر به سر برد و با دانشمندان آن ديار چون ابراهيم مدكور، احمد فؤاد اهواني، محمد كامل حسين آشنا شد. به گونه اي كه وي با معرفي محمد كامل حسين ، به عضويت فرهنگستان زبان عرب مصر « مجمع اللغة العربية » نائل آمد. وي از طريق زبان عربي علاقمند به زبان عبري شد و به غير از آن زبان چيني قديم و سانسكريت را هم فرا گرفت كه از اولي در مقايسه تصوف اسلامي با تائوئيسم چيني و از دومي در مقايسه پاتنجل ترجمه ابوريحان بيروني با يوگا سوترا استفاده مي كرد و همچنين زماني كه در كانادا به سر مي برد؛ نزد دانشجوي ترك خود احمد روشن سزر متون تركي عثماني و تركي استانبولي را مي خواند. هنگامي كه مهدي محقق در دانشگاه مك گيل مشغول به تدريس اسرار نامه عطار و جامع الحكمتين ناصر خسرو بود، ايزوتسو با حضور در اين كلاس ها زبان فارسي و بعد ها به طور خصوصي زبان پهلوي را فرا گرفت . ايزوتسو به دعوت ويلفرد كانتول اسميث در سال 1961 به مونترال كانادا عزيمت كرد و در دانشگاه مك گيل به بحث و تفحص درباره كلمات كليدي قرآن و مفاهيم اخلاقي قرآني در دوره رياست اسميث پرداخت و همچنين تدريس متون مهم اسلامي را همچون نجات ابن سينا در فلسفه و الاقتصاد في الاعتقاد امام محمد غزالي در كلام و فصوص الحكم محي الدين ابن عربي در عرفان را در دوره رياست چارلز آدامز تدريس كرد. وي پس از آشنايي با مهدي محقق علاقمند به تفكر شيعي و فلسفه صدرايي شد. تا جايي كه عزم را جزم كرد تا منطق منظومه حاج ملاهادي سبزواري را به انگليسي ترجمه كند. ايزوتسو از سال 1965-1968 در مونترال همكاري خود را با محقق آغاز كرد و همكاري اين دو با تاسيس شعبه تهران موسسه مطالعات اسلامي ادامه پيدا كرد. از اين زمان بود كه وي ابتدا به مدت دو سال مداوم و سپس هر شش ماه يكبار در سال ، طي سالهاي 1347-1353 در ايران اقامت گزيد. و از سال 1353 به علت اين كه تمايل داشت بيشتر در ايران باشد از دانشگاه هاي كيو و مك گيل استعفا كرد و با پذيرفتن شغل دائمي موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران از سال 1353 تا 1357 مشغول به تدريس و تحقيق شد. وي در اين انجمن ابتدا فصوص الحكم ابن عربي را به طور كامل تدريس كرد و بعد از آن يك دوره درس اشارات و التنبيهات ابن سينا را آغاز كرد كه نيمه تمام ماند. همچنين با داير كردن يك دوره فلسفه چين (آسياي شرقي) در انجمن به مدت 3سال به تدريس آن مشغول شد. غلام رضا اعواني در اين باره مي گويند : وي آنچنان تسلطي بر فلسفه چين داشت كه واقعا كم نظير بود. معلومات او دست اول بود. وقتي درباره چين صحبت مي كردند ، متون چيني را خوانده بودند. فراموش نمي كنم كه در درسي درباره فلسفه چين ، دستور داده بود سفير ژاپن دو هزار جلد كتاب چيني از چين تهيه كرد و براي ايشان آوردند. ايزوتسو همزمان با انقلاب اسلامي ايران در سال 1357 به زادگاه خود بازگشت و از طرف امپراتور ژاپن بالاترين نشان علمي اين كشور را كه تا 30 سال پيش از آن به كسي اهدا نشده بود دريافت كرد. وي در زادگاهش آثار فراواني را به زبان ژاپني به رشته تحرير درآورد. از جمله اين آثار مي توان به كتاب تاريخ انديشه ي اسلامي و ترجمه دو كتاب المشاعر ملاصدرا و فيه ما فيه مولوي اشاره كرد. به علاوه وي با تحرير دو كتاب آگاهي و ماهيات و مابعدالطبيعه آگاهي كوشيد تا طرحي را به عنوان فرا فلسفه شرقي حول محور وجود شناسي اديان و آيين هاي اسلام، بودا،تائو و هندو بنا كند. ايزوتسو در سن بيست و شش سالگي كتابي به زبان ژاپني تحت عنوان تاريخ انديشه عربي و پس از آن كتاب ديگري در باره فلسفه و عرفان ، با تاكيد بر فلسفه نو افلاطوني و عرفان يوناني در سن سي و چهارسالگي تاليف كرد. همينطور كتابي درباره حضرت محمد (ص) به زبان ژاپني نوشت. و نخستين كتاب خود را به زبان انگليسي تحت عنوان زبان و سحر در سال 1956در توكيو منتشر كرد. وي با همكاريمهدي محقق متن عربي شرح منظومه حاج ملا هادي سبزواري را در بخش الهيات بالمعني الاعم تصحيح كرد و و ترجمه انگليسي آن را در نخستين شماره مجله سلسله دانش ايراني در تهران منتشر كرد. همچنين آنان متن الهيات عام شرح منظومه را همراه با مقدمه در شرح احوال حكيم حاج ملا هادي سبزواري ، به انضمام فرهنگ اصطلاحات فلسفي همراه با معادل انگليسي و با حواشي سبزواري و هيدجي و آملي به انگليسي ترجمه كرد و آن را در مراسمي در 16 بهمن سال 1348 در محل موسسه مطالعات اسلامي كه به مناسبت يكصدمين سال وفات حاجي سبزواري بر پا شده بود عرضه كرد. ايزوتسو مقدمه اي تفصيلي بر كتاب ذكر شده به زبان انگليسي نوشت كه ترجمه فارسي آن تحت عنوان بنياد حكمت سبزواري بوسيله سيد جلال الدين مجتبوي ترجمه و در سال 1349 در شماره 29 سلسله دانش ايراني منتشر گشت. همچنين در اين همكاري مشترك آنان در كتابي تحت عنوان منطق و مباحث الفاظ كه در سال 1353 منتشر گشت ، دوازده رساله چاپ نشده در منطق را مورد تصحيح قرار دادند و بخش فرانسه و انگليسي آنرا هم نظارت كردند كه در شماره 8 سلسله دانش ايراني به چاپ رسيد. ايزوتسو به اتفاق محقق و ابراهيم ديباجي و سيد علي موسوي بهبهاني، متن القبسات ميرداماد را تصحيح كرد و مقدمه اي هم به زبان انگليسي در تحليل و بررسي حدوث دهري ميرداماد تحت عنوان : فلسفه ميرداماد بر آن افزود كه در سال 1356 در شماره 7 سلسله دانش ايراني منتشر گرديد. ايزوتسو در طي اقامت در ايران در درس كفايه الاصول آخوند خراساني كه در محل موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران به وسيله ابوالقاسم گرجي تدريس مي شد شركت مي جست و كوشش مي نمود كه برخي از مباحث اصول فقه را با آنچه غربيان درباره الفاظ و دلالت آن بر معاني بحث كرده اند تطبيق دهد. وي در كنگره بين المللي فلسفه كه در تهران و مشهد در نيمه شهريور 1354 به وسيله انجمن حكمت و فلسفه برگزار شد شركت كرد و در همين ايام در طي مراسمي مجلل ، او و هانري كربن از دانشگاه تهران دكتراي افتخاري دريافت كردند. كه ايزوتسو در جشن نامه هانري كربن مقاله اي با نام مفهوم خلق مدام در عرفان اسلامي و آيين ذن تقديم داشت. ايزوتسو در طول اقامت در تهران در تابستان ها در كنفرانس اورانوس واقع در اسكونا سوئيس شركت مي جست و مقالاتي مانند مباني مفهوم وجود در فلسفه بودائي (ا 1969) و معاني و بي معنايي در فلسفه بودائي (1970 ) عرضه داشت. وي پس از بازگشت به ژاپن در منزل خود واقع در كاماكورا اقامت گزيد و در كتابخانه خود كه شامل مجموعه نفيسي از كتابهاي فلسفي و عرفاني و اصول فقه بود به تحقيق و تتبع و تاليف كتاب و تحرير برخي از مقالات براي دائره المعارف ها مشغول گشت. از مهمترين كتابهاي او در اين دوره مي توان به ،فرهنگ اسلام 1982 ، آگاهي و ماهيات1983، تلاوت قرآن 1983، مابعدالطبيعه آگاهي كه پس از مرگ اودر سال 2001 منتشر شد، و يكسري مقالات مانند مقاله ابن عربي و اشراقيه در دايره المعارف دين به سرپرستي و سر ويراستاري مير چاد الياده به چاپ رساند. ايزوتسو خود تصريح مي كند : «وقتي بعد از انقلاب ايران به ژاپن رفتم ، فعاليت جديدي را آغاز كردم. من سعي كردم با جديت درباره اسلام تحقيق كنم و حاصل تحقيقات خود را به جاي اينكه به انگليسي بنويسم ، به ژاپني بنويسم. كوشيدم تا اهميت فلسفه اسلامي را در متن فلسفه هاي شرقي نشان دهم و البته آن را از لحاظ فلسفه جديد در نظر بگيرم. سعي من اين بود كه منشا تفكر اسلامي را در تصوف و عرفان به عنوان اساس ساختمان فكري در اسلام معرفي كنم. شهود وجود نقطه اي است كه فلسفه اسلامي از آن آغاز مي شود و بهترين نمونه در اين مورد عرفان ابن عربي است. من بعد از انقلاب اسلامي ايران يك سلسله سخنراني در ژاپن در اين باره ايراد و مجموع آنها را به صورت كتابي چاپ كردم با عنوان منشا فلسفه اسلامي كه بيست هزار نسخه از آن به فروش رفت. دومين كتاب من به زبان ژاپني كتابي بود به نام فرهنگ اسلام (آن گونه كه اساسا هست). اين كتاب برنده جايزه شد و اين به دليل پرفروش بودن كتاب و توجه خاص مردم به اسلام بود. كتاب سومي كه نوشتم تولد اسلام نام داشت. اين كتاب عام المنفعه در باره پيدايش اسلام و چگونگي رشد و گسترش آن است و اينكه چطور به صورت يكي از دينهاي جهاني درآمد. و بالاخره چهارمين كتابي كه منتشر كردم تاريخ تفكر اسلامي بود. علاوه بر تاليف كتابهاي فوق ، مشاعر ملاصدرا و فيه ما فيه مولوي را هم به ژاپني ترجمه و چاپ كردم». ايزوتسو شهرت بين المللي درخوري داشت و شايد در ميان اسلام شناسان معاصر يگانه فردي بود كه از مذاهب مسيحي و يهودي و هندوئي و بودائي و مكتب هاي گوناگون فلسفي معاصر اطلاع و در فن مقايسه و تطبيق استادي و تبحر داشت. از اين رو بسياري از مجامع علمي بين المللي او را به عضويت پذيرفته بودند و از او همه جا با احترام و تجليل ياد مي شد ، از جمله اين موسسات مي توان به، موسسه بين المللي فلسفه پاريس ، مجمع بين المللي مطالعات فلسفي لون ، مجمع كانادائي مطالعات تاريخ و فلسفه علوم مونترال ، فرهنگستان زبان عرب قاهره (مجمع اللغة العربية) اشاره كرد. همچنين وي از سال 1967 مدرس كرسي ارانوس در سوئيس بود ولي به طور قطع مي توان گفت كه تاثير و نفوذ انديشه هاي علمي ايزوتسو در هيچ جا به اندازه ايران نبوده است و آثار او تا كنون به هيچ زباني به اندازه آنچه در زبان فارسي ترجمه شده، ترجمه نگرديده است. سر انجام توشي هيكو ايزوتسو در هفدهم دي ماه 1371 مطابق با هفتم ژانويه 1993 در شهر كاماكورا در محل اقامت خود پس از عمري پر بار و تلاشي مستمر در سن79 سالگي ديده از جهان فروبست. آساق**ب.ذ**1319

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 498]